Το έτος 1994 σηματοδότησε την πτώση του ρατσιστικού καθεστώτος του Απάρτχαϊντ και την άνοδο του Νέλσον Μαντέλα στον προεδρικό θώκο της Νοτίου Αφρικής. Στον Νέλσον Μαντέλα πιστώνεται η προώθηση της εθνικής συμφιλίωσης και η επίτευξη της ομαλής και ειρηνικής μετάβασης προς την δημοκρατία.
Απάρτχαϊντ και απομόνωση
Το καθεστώς του Απάρτχαϊντ, ο θεσμοθετημένος αυστηρός φυλετικός διαχωρισμός, άρχισε να οικοδομείται επισήμως το 1948 από το εθνικιστικό «Εθνικό Κόμμα» των Αφρικάνερ και διήρκησε ουσιαστικά έως το 1994. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου η Νότια Αφρική θεωρούνταν ένα κράτος – παρίας, ευρισκόμενη σε διεθνή απομόνωση.
Κάποιες χώρες, ωστόσο, διατηρήσαν οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις με το καθεστώς, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, παρά τις διεθνείς κυρώσεις του ΟΗΕ. Η ανοχή από πλευράς Αμερικανών και Βρετανών κινούνταν στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου, καθώς η Νότια Αφρική λειτουργούσε ως ανάχωμα κατά της επέκτασης του κομμουνισμού στην «μαύρη ήπειρο».
Οικονομική εκτίναξη και BRICS
Η οικονομία της χώρας εκτοξεύτηκε στα τέλη της δεκαετίας του ‘90. Η οικονομική ανάπτυξη βασίστηκε κυρίως στις εξαγωγές χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων, καθώς πρόκειται για χώρα με πλούσιο ορυκτό πλούτο.
Το 2011 έγινε μέλος στην ομάδα των BRICS, οργανισμού των μεγαλύτερων αναδυόμενων οικονομιών του κόσμου που περιλαμβάνει την Κίνα, τη Ρωσία, τη Βραζιλία, την Ινδία και εσχάτως την Νότια Αφρική. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το 2012 η Νότια Αφρική ήταν η 28η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, με γνώμονα το μέγεθος του ΑΕΠ.
Περιφερειακός ρόλος και αντιθέσεις
Η παρουσία της στην αφρικανική ήπειρο είναι ιδιαίτερα έντονη τα τελευταία χρόνια. Έχει κάνει επενδύσεις σε γειτονικές χώρες, κυρίως στον ενεργειακό τομέα. Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην σύσταση της Αφρικανικής Ένωσης, η οποία αντικατέστησε τον Οργανισμό Αφρικανικής Ενότητας.
Είναι από τους κύριους χρηματοδότες των αφρικανικών διεθνών οργανισμών. Επίσης συμμετέχει ενεργά με σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις σε ειρηνευτικές αποστολές στην ευρύτερη περιοχή της ηπείρου, όπως στο Νταρφούρ υπό την αιγίδα του ΟΗΕ ή της Αφρικανικής Ένωσης.
Η Νότια Αφρική εμφανίζεται ως υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εξωτερικό - λόγω και του ευαίσθητου παρελθόντος της - και έχει θέσει ως στόχο την διατήρηση της ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή, γι’ αυτό και έχει παίξει διαμεσολαβητικό ρόλο σε πολλές αφρικανικές συγκρούσεις.
Οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας θεωρούνται κατά γενική ομολογία οι καλύτερα εξοπλισμένες και οι πιο εκσυγχρονισμένες της ηπείρου. Μαστίζονται, ωστόσο, από μεγάλα ποσοστά φορέων του ιού του AIDS στις τάξεις τους.
Οι ΗΠΑ προωθούν μία Νότια Αφρική με πρωταγωνιστικό περιφερειακό ρόλο, η οποία να λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στον Τρίτο Κόσμο και τη Δύση.
Εντούτοις, η Πρετόρια συντάσσεται σε γενικές γραμμές ακόμη και με αμφιλεγόμενα καθεστώτα του Τρίτου Κόσμου.
Η στάση της αναφορικά με τη Ζιμπάμπουε και το Ιράν δυσαρέστησε ιδιαίτερα τις δυτικές δυνάμεις.
Η άλλη όψη
Ο ολοένα και αυξανόμενος περιφερειακός ρόλος της Νοτίου Αφρικής τροφοδοτεί, ωστόσο, την καχυποψία ιδίως της Αγκόλας και της Νιγηρίας, οι οποίες είναι ανταγωνιστικές δυνάμεις και αντιτίθενται σφοδρά σε τυχόν άσκηση ηγεμονίας από πλευράς της Πρετόρια.
Πέραν τούτου ο περιφερειακός ρόλος της Νοτίου Αφρικής υπονομεύεται από τα ίδια της τα εσωτερικά προβλήματα. Η χώρα μαστίζεται από μεγάλο ποσοστό ανεργίας της τάξης του 25% περίπου και μεγάλες εισοδηματικές διαφορές. Ο λαός βλέπει με δυσφορία τις αυξημένες δεσμεύσεις που έχει αναλάβει στο εξωτερικό η χώρα, θεωρώντας τες ως κατασπατάληση πόρων.
