Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

«Ευχαριστούμε, δεν θα πάρουμε»: Με τέσσερις λέξεις ο Ευρωπαϊκός Νότος απάντησε στην πρόταση της Κομισιόν για μείωση κατά 15% της κατανάλωσης φυσικού αερίου. « Η πρόταση αυτή ούτε αποτελεσματική ούτε δίκαιη είναι», τόνισε η αντιπρόεδρος της ισπανικής κυβέρνησης, Τερέζα Ριμπέρα. «Πρόκειται για αβάσιμη πρόταση, που θα οδηγήσει σε διακοπές ρεύματος», πρόσθεσε  ο Πορτογάλος υπουργός Ενέργειας, Ζοάο Γκαλάμπα. «Η Ελληνική κυβέρνηση δεν συμφωνεί επί της αρχής με την πρόταση της Κομισιόν για μείωση 15% της κατανάλωσης φυσικού αερίου», σημείωσε και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου.

Σαφή αντίθεση έχουν εκφράσει και οι ιταλικές αρχές, αν και μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι, η κατάσταση στη Ρώμη είναι χαοτική.

Όχι δεν τρελάθηκαν ξαφνικά οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου και σήκωσαν παντιέρα κατά της  Κομισιόν. Απλώς, οι Βρυξέλλες πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και τις ειδικές ανάγκες των χωρών μελών του Νότου-έστω και αν αυτές κάποτε τις ονόμαζαν περιφρονητικά PIGS από τα αρχικά Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία!  Εναςσημαντικός λόγος για τον οποίο ο Νότος αντιδρά στην πρόταση των Βρυξελλών έχει να κάνει με τη δημοκρατία: Δεν υπήρξε καμία διαβούλευση με τις χώρες πριν δημοσιοποιηθεί ο στόχος του 15%: «Δεν μπορούμε να κάνουμε μια θυσία για την οποία δεν μας ζήτησαν τη γνώμη μας», είπε η Ισπανίδα υπουργός Τερέζα Ριμπέρα. «Σε αντίθεση με άλλες χώρες, εμείς οι Ισπανοί δεν έχουμε ζήσει πέρα από τις δυνατότητές μας από ενεργειακή άποψη», πρόσθεσε η Ισπανίδα υπουργός. Μια δήλωση που θυμίζει-αντίστροφα-εκείνη που έκαναν τα γεράκια στη βόρεια Ευρώπη στην τελευταία οικονομική κρίση του 2012. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι, σήμερα, ο πιο αδύναμος κρίκος στην ενεργειακή αλυσίδα της Γηραιάς Ηπείρου  δεν είναι ο Νότος, αλλά ο Βορράς.

Σε τι συνίσταται η πρόταση των Βρυξελλών

Στο όνομα της «αλληλεγγύης», η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει όλα τα κράτη μέλη, ανεξάρτητα από την έκθεσή τους στο ρωσικό αέριο, να μειώσουν την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 15% μεταξύ 1ης Αυγούστου και 31ης Μαρτίου του επόμενου έτους. Εάν αυτός ο στόχος δεν επιτευχθεί εθελοντικά, η μείωση θα είναι θα είναι ουσιαστικά, υποχρεωτική, αν το ζητήσουν τρεις χώρες.

Αναμφίβολα, η «αλληλεγγύη» πρέπει να είναι μια θεμελιώδης έννοια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναφέρεται συχνά μάλιστα –και συχνότερα επίσης την καταπατούν οι διάφορες χώρες μέλη- από τις μεταναστευτικές και προσφυγικές κρίσεις, ως την οικονομία και πιο πρόσφατα στην περίπτωση με το ρωσικό εμπάργκο πετρελαίου, στο οποίο αντιτάχθηκε η Ουγγαρία και πέτυχε να εξαιρεθεί.

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που οι Ιβηρες συνόδευσαν με «δηλητηριώδη βέλη», την άρνησή τους στην πρόταση της Κομισιόν,: Ο Πορτογάλος υπουργός Περιβάλλοντος Γκαλάμπα είπε ότι υπάρχουν χώρες που δεν μπορούν να  προστατεύσουν τον εαυτό τους και τώρα ζητούν βοήθεια»,,υπενθυμίζοντας ότι στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης χρέους του ευρωπαϊκού Νότου, ο Βορράς δεν φάνηκε και τόσο αλληλέγγυος. Στο ίδιο πνεύμα, η Ισπανίδα  υπουργός Οικολογικής Μετάβασης, Τερέζα Ριμπέρα, παραπονέθηκε επίσης ότι η ισπανική κυβέρνηση δεν εισακούστηκε στις Βρυξέλλες.

Η Ριμπέρα πρόσθεσε ότι η αλληλεγγύη δεν περνάει μέσα από περικοπές αερίου. «Η αλληλεγγύη μας είναι πολύ πιο χρήσιμη εάν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις υποδομές μας για να προμηθεύουμε φυσικό αέριο στην υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά όχι σε βάρος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεών μας που πληρώνουν πολύ υψηλούς λογαριασμούς εδώ και πολύ καιρό», τόνισε η Ισπανίδα υπουργός.

Διαφορετικά μέτρα και σταθμά

Η Κομισιόν αξιώνει την  ίδια περικοπή από όλες τις χώρες, χωρίς να δίνει προσοχή στους συγκεκριμένους παράγοντες προετοιμασίας της καθεμίας. «Ποιο είναι το νόημα να ζητηθεί από την Ισπανία και την Πορτογαλία να κάνουν το ίδιο όπως η Κύπρος ή η Μάλτα, για παράδειγμα;», αναφέρουν Ισπανικές κυβερνητικές πηγές. Μια μείωση κατά 15%  του φυσικού αερίου θα σήμαινε ότι η Ισπανία θα εγκαταλείψει την  ισοδύναμη κατανάλωση περίπου 45 ημερών, ετησίως.

Τους τελευταίους μήνες, οι χώρες του Νότου κατάφεραν επίσης  να διαφοροποιήσουν  τις προμήθειες σε αέριο και να μειώσουν την εξάρτησή τους από τις ροές που φτάνουν από τη Μόσχα. Ο Μάριο Ντράγκι, πριν παραιτηθεί από πρωθυπουργός, είχε μεταβεί στην Αλγερία και συνήψε μεγάλη συμφωνία για τον εφοδιασμό της Ιταλίας με φυσικό αέριο. « Για την Ιταλία, η μείωση της κατανάλωσης κατά 15% θα τιμωρούσε πρώτα τη βιομηχανία της, ειδικά την μεταποίηση.  Αντίθετα, μια χώρα όπως η Γερμανία που εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Μόσχα θα επωφεληθεί από την αλληλεγγύη των άλλων κρατών της ΕΕ», τονίζουν ιταλικές πηγές στον τομέα της ενέργειας.

Διένεξη Βορρά-Νότου

Το ποσοστό του 15% στη μείωση της κατανάλωσης του φυσικού αερίου είχε ανακοινωθεί στις αρχές του μήνα από ειδικούς της δεξαμενής σκέψης Bruegel, στις Βρυξέλλες. Η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν μηδενική εξάρτηση και άλλες χώρες όπως η Λιθουανία, Φινλανδία και Βουλγαρία είναι εξαρτημένες σε ποσοστό ν 80% έως και 100%. Οι ειδικοί του Βελγικού ινστιτούτου ωστόσο τόνιζαν ότι το 15% θα έπρεπε να είναι ο μέσος όρος των 27 και η προσαρμογή του στόχου αυτού σε κάθε χώρα θα πρέπει να συνδέεται με τον βαθμό ενεργειακής της εξάρτησης από τη Ρωσία: οι χώρες της Βαλτικής, για παράδειγμα, θα έπρεπε να περιορίσουν την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 54%, ενώ η Ισπανία, η Γαλλία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα, δεν θα έπρεπε να μειώσουν σχεδόν τίποτα. Η πρόταση της ΕΕ δεν έλαβε υπόψη τις ειδικές ανάγκες υδροηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, οι οποίες, λόγω της τρέχουσας ξηρασίας, αναγκάστηκαν να παράγουν περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από σταθμούς παραγωγής με βάση το αέριο. Η Ελλάδα επίσης, η μείωση κατά 15% της χρήσης φυσικού αερίου, με τις συνθήκες που υπάρχουν στα λιγνιτωρυχεία μετά την απόφαση για πρόωρη απολιγνιτοποίηση, θα οδηγούσε σε μεγάλους περιορισμούς στη λειτουργία της βιομηχανίας, αλλά και στα νοικοκυριά. Η διένεξη Βορρά-Νότου αναμένεται να καταγραφεί την  ερχόμενη Τρίτη στη σύνοδο των υπουργών Ενέργειας των 27. Αν λάβει τελικά το πράσινο φως-μια απλή πλειοψηφία αρκεί-θα εφαρμοστεί από τον Νότο;