Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Οι υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντώνται και πάλι σήμερα για να συζητήσουν αυστηρότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, καθώς η Μόσχα κλιμακώνει τις επιθέσεις στην Ουκρανία.

Οι 27 υπουργοί θα πρέπει να εξετάσουν, μεταξύ άλλων, μια πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απαγόρευση των αγορών χρυσού από τη Ρωσία, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί η ΕΕ με τη σχετική απόφαση  των εταίρων της G7.

Οι 27 υπουργοί θα περιλάβουν επίσης και άλλους Ρώσους αξιωματούχους στη «μαύρη λίστα»της ΕΕ.

«Η Μόσχα πρέπει να συνεχίσει να πληρώνει υψηλό τίμημα για την επιθετικότητά της», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μετά τη διαβίβαση των προτάσεων της Κομισιόν για τις νέες κυρώσεις στους Είκοσι Επτά. Σύμφωνα πάντως με υψηλόβαθμο ευρωπαίο αξιωματούχο, δεν αναμένεται να ληφθεί κάποια συγκεκριμένη απόφαση σήμερα. « Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας πρέπει να παραμείνουν σε ισχύ» γράφει η ελβετική Neue Zurcher Zeitung. “Αλλά τώρα, σχεδόν πέντε μήνες μετά την εισβολή στην Ουκρανί, πρέπει να αναρωτηθεί κανείς τι πέτυχαν οι κυρώσεις . Ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι τόσο γερά στη σέλα όσο ποτέ και δεν υπάρχουν σημάδια ρωγμών στο σύστημα. Η αντιπολίτευση έχει φιμωθεί, μισοπεθαμένη στη φυλακή ή στην εξορία. Ο άμαχος πληθυσμός δεν τολμά ούτε να πει τη λέξη «πόλεμος». Την ίδια στιγμή, ο ρωσικός στρατός προχωρά περαιτέρω στην Ουκρανία και ο Πούτιν μπορεί να τρίβει τα χέρια του εν αναμονή των υψηλών τιμών της ενέργειας και της αύξησής τους ακόμη περισσότερο τον ερχόμενο χειμώνα», γράφει η ελβετική εφημερίδα. Συστήνει μάλιστα «Υπομονή», γιατί-όπως λέει η NZZ, « οι κυρώσεις χρειάζονται χρόνο και πρέπει να συνεχιστούν!»

Στο ίδιο μήκος κύματος, η γερμανική Bild am Sonntag,σημειώνει ότι « ο δισταγμός μας βοηθά τον Πούτιν»,αν και όπως παραδέχεται, «στο εσωτερικό μέτωπο της επικοινωνίας, η γερμανική πολιτική χάνει τη μάχη κατά των εγκληματιών πολέμου και του εισβολέα Πούτιν. Πολλοί πολίτες δεν πιστεύουν πλέον ότι οι απαραίτητες κυρώσεις από την ΕΕ και τη Γερμανία θα λειτουργήσουν και ότι η Ρωσία θα αποδυναμωθεί οριστικά».

Το κρίσιμο δίλημμα

Ποιους βλάπτουν περισσότερο οι κυρώσεις: εμάς τους Ευρωπαίους ή τη Ρωσία; Είναι το ερώτημα που απασχολεί πλέον τους απλούς πολίτες που βλέπουν τον πληθωρισμό να εκρήγνυται από την αύξηση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων. Όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, φαινόταν προκαθορισμένο το αποτέλεσμα : οι ρωσικές δυνάμεις θα κυριαρχούσαν σε λίγες μέρες ή το πολύ σε λίγες εβδομάδες. Λίγο μετά την έναρξη του πολέμου, η Δύση και η ΕΕ έθεσαν σε κίνηση μια μηχανή κυρώσεων χωρίς προηγούμενο. Όσο βέβαιο ήταν το αποτέλεσμα του πολέμου,άλλο τόσο βέβαιο ήταν ότι η ρωσική οικονομία θα καταρρεύσει, τόνιζαν οι περισσότεροι Ευρωπαίοι πολιτικοί.

Η οικονομία της Ρωσίας δεν καταρρέει όπως αναμενόταν, αλλά αντίθετα, αντίκτυπος των κυρώσεων στην Ευρώπη είναι δραματικός. Πέντε μήνες μετά, είναι σαφές ότι οι οικονομικοί σύμβουλοι του Βλαντιμίρ Πούτιν γνωρίζουν περισσότερα για το εμπόριο, από τους στρατηγούς του, για τον πόλεμο. Ενώ ο ρωσικός στρατός διεξάγει έναν αιματηρό πόλεμο φθοράς στην ανατολική Ουκρανία και θρηνεί αναρίθμητους νεκρούς, η Μόσχα μπόρεσε να αντιμετωπίσει τις οικονομικές συνέπειες του πολέμου καλύτερα από το αναμενόμενο. Ένα συμβολικό παράδειγμα της εκπληκτικής ανθεκτικότητας της Ρωσίας είναι το ρούβλι: έχασε το 90% της αξίας του έναντι του δολαρίου τις πρώτες ημέρες του πολέμου. Σήμερα όμως το ρωσικό νόμισμα είναι ισχυρότερο από ποτέ. Σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Bloomberg, είναι ακόμη και το νόμισμα με τις καλύτερες επιδόσεις φέτος.

Μικρότερη η ύφεση

Δεν είναι μόνο το ρούβλι. Η οικονομία της Ρωσίας έχει βυθιστεί σε ύφεση, αλλά είναι μικρότερη από το αναμενόμενο. Την άνοιξη, το Βιεννέζικο Ινστιτούτο Ανατολικής Ευρώπης WIIW ανέμενε οικονομική ύφεση 9% το 2022 για τη Ρωσία. Πριν από λίγες μέρες αυτό διορθώθηκε στο μείον 7% . Στο μεταξύ, η ρωσική κεντρική τράπεζα όχι μόνο σταθεροποίησε το νόμισμα, αλλά έβαλε και φρένο στον πληθωρισμό που είναι πιθανό να είναι χαμηλότερος φέτος από ό,τι αναμενόταν. Η κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια στο 20% ως πρώτη απάντηση στον πόλεμο. Αυτό είχε ως στόχο να ανακόψει την εκροή ξένων κεφαλαίων και να σταματήσει μια κίνηση στις τράπεζες που είχε ήδη ξεκινήσει. Η επιχείρηση επέτυχε και τώρα η κεντρική τράπεζα της Μόσχας μείωσε το βασικό της επιτόκιο στο 9,5%.

Αντίθετα, τα πράγματα πάνε χειρότερα για την Ε.Ε. Στην πρόβλεψή της η Κομισιόν αναμένει σημαντικά μικρότερη ανάπτυξη για το επόμενο έτος από ό,τι είχε προβλέψει την άνοιξη. Ο πληθωρισμός ήρθε για να μείνει. Και ξαφνικά η Ευρώπη προετοιμάζεται για πιθανή έλλειψη φυσικού αερίου, αν η Gazprom κλείσει τις βάνες.

Στον αστερισμό της αβεβαιότητας

Η Ευρώπη έχει εισέλθει στον αστερισμό της αβεβαιότητας. Γίνεται όλο και πιο νευρική ενώ η ανθεκτικότητα της Ρωσίας, ενισχύει το κύμα αμφισβήτησης των οικονομικών κυρώσεων, όλο και περισσότερο.Ειδικά στον επιχειρηματικό κόσμο, το κύμα αυτό είναι πιο έντονο .Στην Αυστρία, για παράδειγμα, ο μετριοπαθής Πρόεδροσ  του Εμπορικού Επιμελητηρίου Χάραλντ Μάχερ λέει ότι οι πολιτικοί «δεν κατάφεραν να πουν στον πληθυσμό για το τίμημα των κυρώσεων. Δεν ξέρω αν το σκεφτήκαμε καλά», λέει ο Μάχερ. Ωστόσο, δεν είναι τόσο απλό. Ναι, οι κυρώσεις πλήττουν τη Δύση περισσότερο από το αναμενόμενο. Αλλά και η οικονομία της Ρωσίας είναι πιθανό να συρρικνωθεί όχι μόνο φέτος, αλλά και το επόμενο έτος. Η ανεργία έχει αυξηθεί. Και αυτό είναι μάλλον μόνο η αρχή.

Ενα εμπάργκο της Δύσης στους ημιαγωγούς, ανταλλακτικά αεροσκαφών και κάθε είδους εξοπλισμό για υποδομές  πετρελαίου και φυσικού αερίου,θα προκαλεί όλο και περισσότερα προβλήματα στη βιομηχανία της Ρωσίας. Η ρωσική κυβέρνηση της Μόσχας παραδέχτηκε πλέον ότι τα αυτοκίνητα Lada βγαίνουν πλέον από τη γραμμή παραγωγής χωρίς αερόσακους και σύστημα πέδησης (ABS),γιατί λείπουν τα αναγκαία εξαρτήματα.

Από την άλλη πλευρά, εκεί που η Ρωσία διεξάγει με επιτυχία τον οικονομικό της πόλεμο είναι στον ενεργειακό τομέα. Το πρώτο εξάμηνο του έτους, η Μόσχα κέρδισε περισσότερα από 100 δισ. ευρώ από την πώληση πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αυτό είναι ήδη το 66%  των προγραμματισμένων εσόδων από την πώληση ορυκτών πρώτων υλών για ολόκληρο το 2022. Χάρη σε αυτά τα έσοδα, η Ρωσία δημιουργεί τεράστιο εμπορικό πλεόνασμα. Αυτό βοηθά επίσης το νόμισμα: Ο Πούτιν ανάγκασε τους ξένους πελάτες φυσικού αερίου να μετατρέπουν συνεχώς τις πληρωμές τους σε ευρώ σε ρούβλια. Αυτό δημιουργεί μια σταθερή ζήτηση και στηρίζει το ρωσικό νόμισμα.

 Τυχερή η Μόσχα

 Ο Λιοντάρι Χιρθ, ειδικός στην ενέργεια στο Βερολίνο, λέει ότι η Ρωσία ήταν έξυπνη αλλά και τυχερή: Ακόμη και πριν από τον πόλεμο, οι τιμές των εμπορευμάτων αυξάνονταν ως αποτέλεσμα της οικονομικής ανάκαμψης μετά την πανδημία. Οι κυρώσεις της ΕΕ ενίσχυσαν αυτή την τάση. Η Ρωσία συνεχίζει επίσης να πουλά αρκετό πετρέλαιο στην Ευρώπη(στην πρώτη θέση), την Κίνα και την Ινδία και τα έσοδά της αυξάνονται σταθερά από τον Ιανουάριο, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Είναι επομένως σαφές ότι οι απόπειρες επιβολής κυρώσεων στον ενεργειακό τομέα δεν έχουν μέχρι στιγμής αποτέλεσμα από την οπτική γωνία της ΕΕ. Αυτή η συνειδητοποίηση κερδίζει έδαφος και στις μεγάλες βιομηχανικές χώρες: η G7 προσπαθεί τώρα να σχηματίσει ένα καρτέλ αγορών πετρελαίου. Αυτό γίνεται για να διασφαλιστεί ότι η Ρωσία μπορεί να συνεχίσει να πουλά πετρέλαιο, αλλά μόνο με μεγάλες εκπτώσεις. Αυτό θα βοηθήσει τη Δύση με την κρίση πληθωρισμού και θα αφήσει τη Μόσχα με λιγότερα χρήματα. Το σίγουρο είναι ότι η Ευρώπη δεν θα κερδίσει με αυτό το μοντέλο: τρίτες χώρες μπορούν ήδη να αγοράζουν πετρέλαιο από τη Ρωσία, το οποίο ήδη διαπραγματεύεται με έκπτωση στις παγκόσμιες αγορές, φθηνά και να το μεταπωλούν σε υψηλότερη τιμή. Η Σαουδική Αραβία διπλασίασε τις εισαγωγές πετρελαίου της από τη Ρωσία το δεύτερο τρίμηνο του 2022. Το ανταγωνιστικό μειονέκτημα για την Ευρώπη είναι προφανές. Μένει να δούμε πότε θα βρεθεί λύση για να σταματήσει ο πόλεμος. Αλλά η λέξη «διαπραγμάτευση» δεν φαίνεται στον ορίζοντα…