Βραβεία Νόμπελ 2015

Ο Ιρλανδός Ουίλιαμ Κάμπελ, ο Ιάπωνας Σατόσι Ομούρα και η Κινέζα Γιουγιου Του είναι οι επιστήμονες οι οποίοι κέρδισαν από κοινού το βραβείο Νόμπελ 2015 Ιατρικής και Φυσιολογίας για το έργο τους στην καταπολέμηση των παρασιτικών ασθενειών, ανακοίνωσε η επιτροπή των βραβείων.

«Οι φετινοί βραβευθέντες με Νόμπελ έχουν αναπτύξει θεραπείες που έφεραν επανάσταση στη θεραπεία ορισμένων από τις πιο καταστροφικές παρασιτικές ασθένειες», επεσήμανε η Επιτροπή Νόμπελ στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας, ανακοινώνοντας τους νικητές του βραβείου που συνοδεύεται από οικονομικό έπαθλο οκτώ εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών (960.000 δολάρια ΗΠΑ).

Το Νόμπελ Ιατρικής είναι το πρώτο από τα βραβεία που δίνονται κάθε χρόνο. Τα βραβεία για επιτεύγματα στην επιστήμη, τη λογοτεχνία και την ειρήνη απονεμήθηκαν για πρώτη φορά το 1901, σύμφωνα με τη διαθήκη του εφευρέτη της δυναμίτιδας και επιχειρηματία Αλφρεντ Νόμπελ.

Ο Ιάπωνας Τακαάκι Κατζίτα, γεννημένος το 1959 και ο Καναδός Άρθουρ Μπρους ΜακΝτόναλντ, γεννημένος το 1943, μοιράστηκαν το Νόμπελ Φυσικής 2015, όπως ανακοίνωσε η επιτροπή των βραβείων.

Του Κώστα Δεληγιάννη

Ο Ιάπωνας Τακαάκι Καχίτα και ο Καναδός Άθρουρ ΜακΝόναλντ, από το πανεπιστήμιο του Τόκιο και το πανεπιστήμιο Κουίνς στο Κίνγκστον του Οντάριο αντίστοιχα, είναι οι φετινοί νικητές του βραβείου Νόμπελ Φυσικής. Οι δύο φυσικοί κατάφεραν να διαλευκάνουν ένα “γρίφο” αναφορικά με τη συμπεριφορά των νετρίνων, συμνάλλοντας έτσι την καλύτερων κατανόηση των συγκεκριμένων υποατομικών σωματιδίων.

Πιο συγκεκριμένα οι  ερευνητές, “ανακάλυψαν τις ταλαντώσεις των νετρίνων, οι οποίες αποδεικνύουν ότι τα εν λόγω σωματίδια διαθέτουν μάζα”, όπως αναφέρει η ανακοίνωση της επιτροπής απονομής των βραβείων.

Τα νετρίνα βρίσκονται κυριολεκτικά παντού, αφού κάθε δευτερόλεπτο διαπερνούν κατά τρισεκατομμύρια το σώμα μας. Επειδή όμως δεν αλληλεπιδρούν με την ύλη, είναι δύσκολο να ανιχνευθούν οι ιδιότητές τους με πειράματα και μετρήσεις. Έτσι, για δεκαετίες μετά την θεωρητική πρόβλεψη για την ύπαρξή τους, τη δεκαετία του 1930, πιστευόταν ότι δεν έχουν καθόλου μάζα.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της επιτροπής, ανακαλύπτοντας τη δυνατότητα των νετρίνων να αλλάζουν “ταυτότητες”, “άλλαξε ο τρόπος που κατανοούμε τις βαθύτερες διεργασίες της ύλης, κάτι που μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμο για την αντίληψή μας για το σύμπαν”.

Σε τηλεφωνική του επικοινωνία με δημοσιογράφους, ο ΜακΝόναλντ χαρακτήρισε την ανακοίνωση  της βράβευσης ως “τρομακτική εμπειρία”. Πρόσθεσε πως η ανακάλυψη ήταν προϊόν “μιας πολύ φιλικής συνεργασίας”, αφού στις έρευνες ενεπλάκησαν πολλοί συνάδελφοί του, στα πολλά χρόνια που χρειάσθηκε για να ολοκληρωθεί.

Οι δύο φυσικοί βρήκαν γιατί ο αριθμός των νετρίνων που φθάνουν στη Γη από τον Ήλιο είναι έως και 2/3 μικρότερος από αυτόν που προβλέπουν οι θεωρητικοί υπολογισμοί. Όπως συμπέραναν, αυτή η διαφορά μεταξύ των μετρήσεων και της θεωρίας οφείλεται στο γεγονός ότι ένα ποσοστό των σωματιδίων αλλάζουν στην πορεία “ταυτότητες”, δηλαδή “γεύσεις”, όπως ονομάζεται επιστημονικά.

Αυτό σήμαινε πως, σε αντίθεση με ό,τι πιστευόταν μέχρι τότε, τα νετρίνα έχουν μάζα. Κάτι που με τη σειρά του έχει ως συνέπεια πως δεν είναι πλήρες το Καθιερωμένο Πρότυπο, το μοντέλο που περιγράφει τους βασικούς “δομικούς λίθους” της ύλης και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις.

Παράλληλα, επειδή η ανάλυση αφορούσε τα νετρίνα που παράγονται στον Ήλιο, η ομάδα του ΜακΝόναλντ κατάφερε να επιβεβαιώσει ορισμένες διεργασίες που πραγματοποιούνται στον πυρήνα του αστέρα. Μια δουλειά που ενδέχεται να έχει πρακτική εφαρμογή στην ανάπτυξη αντιδραστήρων πυρηνικής σύντηξης.

Του Κώστα Δεληγιάννη

Στο μυαλό όλων μας, τα βραβεία  Νόμπελ έχουν ταυτισθεί με επαναστατικά επιτεύγματα που βελτίωσαν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, με μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα την ανακάλυψη της πενικιλίνης ή τα φάρμακα για ελονοσία και άλλες παρασιτικές ασθένειες, τα οποία ανέπτυξαν οι φετινοί τρεις νικητές του Νόμπελ Ιατρικής.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, από την ιστορία του θεσμού δεν λείπουν και οι εξαιρέσεις, δηλαδή «σκοτεινές» σελίδες όπως η βράβευση της λοβοτομής ως θεραπείας της σχιζοφρένειας ή η επιλογή του Γερμανού Φριτς Χάμπερ για το Νόμπελ Χημείας του 1918, παρόλο που ο συγκεκριμένος επιστήμονας ήταν ο «πατέρας» των χημικών όπλων.

Για όσους μάλιστα θυμούνταν την περίπτωση του Χάμπερ, το Νόμπελ Ειρήνης του 2013, το οποίο απονεμήθηκε στον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων, έμοιαζε σαν να «ξεπληρώνει» την απονομή που είχε γίνει 95 χρόνια νωρίτερα. Βέβαια, ο Χάμπερ κέρδισε τη διάκριση για τις μελέτες του στη σύνθεση της αμμωνίας, η οποία άνοιξε τον δρόμο για τα γεωργικά λιπάσματα. Παρ’ όλα αυτά, οι μελέτες αυτές γίνονταν παράλληλα με τη σύνθεση δηλητηριωδών αερίων για τα πεδία των μαχών.

Γι’ αυτό τον σκοπό, ο Χάμπερ είχε τεθεί επικεφαλής του αντίστοιχου τμήματος του στρατού της Γερμανίας. Ακόμη χειρότερα, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο επιστήμονας επέβλεψε ο ίδιος στη μάχη της Ιπρ τη χρήση των αερίων που είχε συμβάλει να παρασκευασθούν.

Είναι χαρακτηριστικό πως μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την ήττα της Γερμανίας, «δεν περίμενε να κερδίσει το βραβείο. Περισσότερο φοβόταν ότι τον περίμενε το εδώλιο του στρατοδικείου», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Σουηδός χημικός Ίνγκερ Ίνγκμανσον, βιογράφος του Χάμπερ.

Πάλι το Νόμπελ Χημείας, και πάλι σε έναν Γερμανό επιστήμονα, αποτελεί μία ακόμη αμφιλεγόμενη επιλογή της επιτροπής. Αυτή τη φορά, ο αποδέκτης ήταν ο Ότο Χαν, ο οποίος τιμήθηκε τον Νοέμβριο του 1945 για την ανακάλυψη της πυρηνικής σχάσης.

Ωστόσο, τρεις μόλις μήνες πριν από την ανακοίνωση, η παγκόσμια κοινή γνώμη είχε γίνει μάρτυρας του αποκρουστικού «προσώπου» της σχάσης, που δεν είναι άλλο από την ατομική βόμβα, με την καταστροφή της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι. Η αλήθεια είναι πως ο Χαν δεν είχε πάρει μέρος σε κανένα πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων. Εντούτοις, είναι τουλάχιστον σοκαριστική η συγκυρία μέσα στην οποία έγινε η βράβευση.

Στην περίπτωση του Πορτογάλου νευρολόγου Έγκαζ Μονίζ, αμφιλεγόμενη ήταν η ίδια η ανακάλυψή του, δηλαδή η χρήση της λευκοτομής (όπως λεγόταν τότε η λοβοτομή) σε περιστατικά σχιζοφρένειας. Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, οι γιατροί κατέστρεφαν τμήματα του εγκεφάλου των ασθενών, καταστρέφοντας όμως έτσι και σημαντικές νοητικές λειτουργίες.

Ο Μονίζ απέσπασε το Νόμπελ Ιατρικής το 1949, μία απόφαση που αρκετά χρόνια αργότερα υπερασπίστηκε ένα μέλος της τότε επιτροπής, υποστηρίζοντας πως εκείνη την εποχή δεν υπήρχε κανένας άλλος τρόπος αντιμετώπισης της σχιζοφρένειας. Ακόμη κι έτσι όμως, είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί η βράβευση μιας «θεραπείας» που είχε τόσο τραγικές επιπτώσεις, όπως το γεγονός ότι οι ασθενείς έχαναν την επαφή με την πραγματικότητα και γίνονταν «φυτά».

Διάψευση του σκεπτικού βράβευσης, αν και δεκαετίες αργότερα, υπήρξε και στην περίπτωση του DDT, του μοναδικού εντομοκτόνου που έχει κερδίσει Νόμπελ. Το DDT ανακαλύφθηκε από τον Ελβετό Πολ Μίλερ, ο οποίος ήταν ο νικητής του Νόμπελ Ιατρικής το 1948.

Η τότε ανακοίνωση αναφερόταν στη δράση του DDT, και πιο συγκεκριμένα στην ικανότητά του να εξοντώνει τα παράσιτα που διαδίδουν την ελονοσία, καταπολεμώντας έτσι την ασθένεια. Έτσι, χάρις στο DDT, αρκετές χώρες όπως οι ΗΠΑ κατάφεραν να εξαλείψουν πλήρως την ελονοσία, μέσα στις δεκαετίες του 1950 και του 1960.

Παρ’ όλα αυτά, ήδη το 1962 συστάθηκε στις ΗΠΑ ένα συμβούλιο ειδικών για την αξιολόγηση των συνεπειών του, η οποία πρότεινε την απόσυρση του εντομοκτόνου. Η δημιουργία του συμβουλίου έγινε επειδή είχαν αρχίσει να γίνεται ορατή η επίδραση στο περιβάλλον, όπως για παράδειγμα το ότι είναι τοξικό για τα ψάρια και μειώνει τον πληθυσμό των πουλιών.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, το DDT άρχισε να απαγορεύεται σε ολοένα περισσότερες χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Στην πορεία, αποδείχθηκε πως επηρεάζει το ενδοκρινικό σύστημα του ανθρώπου, με συνέπεια να ενοχοποιείται για την εμφάνιση καρκίνου.

Ο Σουηδός Τόμας Λίντατ, ο Αμερικανός Πολ Μόντριτς και ο Τουρκο-Αμερικανός Αζίζ Σαντζάρ βραβεύονται με το Νόμπελ Χημείας 2015 για τις εργασίες τους σχετικά με τον ρόλο των κυττάρων στην αποκατάσταση βλαβών του DNA και την εφαρμογή των αποτελεσμάτων των ερευνών αυτών στην ανάπτυξη θεραπειών για τον καρκίνο.

«Η εργασία τους πρόσφερε θεμελιώδη γνώση για τον τρόπο με τον οποίο ένα ζωντανό κύτταρο λειτουργεί και χρησιμοποιείται, για παράδειγμα, στην ανάπτυξη νέων θεραπειών για τον καρκίνο» αναφέρεται στην ανακοίνωση της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών.

Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς είναι η μεγάλη νικήτρια του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015. Το έπαθλο του συγκεκριμένου βραβείου - το οποίο απονέμεται μόνο σε εν ζωή λογοτέχνες - είναι 8 εκατομμύρια κορόνες (περίπου 1 εκατομμύριο ευρώ).

Η Λευκορωσίδα συγγραφέας γεννήθηκε το 1948, εργάστηκε ως δημοσιογράφος και σύμφωνα με την ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας, βραβεύτηκε «για το πολυφωνικό γράψιμό της, ένα μνημείο στα δεινά και στο κουράγιο της εποχής μας».

Η Σουηδική Ακαδημία έλαβε 259 προτάσεις για το φετινό βραβείο και κατέληξε σε 198 υποψηφίους. Ανάμεσά τους ήταν και 36 πρωτοεμφανιζόμενοι στην λίστα των υποψηφιοτήτων. Σε αντίθεση με τα επιστημονικά βραβεία, το Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται σπανίως σε περισσότερους από έναν συγγραφείς. Μόνο τέσσερα - από τα 107 βραβεία που έχουν απονεμηθεί από το 1901 - μοιράστηκαν σε δύο βραβευθέντες και η τελευταία φορά ήταν το 1974, στον Έβνιντ Τζόνσον και τον Χάρυ Μάρτινσον.

Τα βιβλία της 67χρονης Αλεξίεβιτς κυκλοφορούν μεταφρασμένα σε δεκάδες χώρες, όχι όμως και στην πατρίδα της, όπου η ίδια είναι στιγματισμένη ως αντικαθεστωτική. Έχει τιμηθεί με πλήθος διεθνών διακρίσεων, μεταξύ των οποίων το βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων Σουηδίας. 

Συνυποψήφιοι της  Σβετλάνα Αλεξίεβιτς ήταν επίσης ο Αμερικανός Φίλιπ Ρόθ, ο Γιαπωνέζος Χαρούκι Μουρακάμι, ο Νορβηγός Γιον Φόσε, η Αμερικανίδα Τζόυς Όουτς, ο Αυστριακός Πέτερ  Χάντκε, ο Ισραηλινός Άμος Οζ και ο Ιρλανδός Τζον Μπάνβιλ.

Βιβλία με μαρτυρίες

Η συγγραφέας, που γεννήθηκε στην Ουκρανία και μεγάλωσε στη Λευκορωσία, εργάστηκε ως δημοσιογράφος, ενώ έγραψε διηγήματα, θεατρικά έργα, σενάρια για ντοκιμαντέρ.

Το κύριο έργο της είναι τα βιβλία με μαρτυρίες, ενώ ξεχωρίζει το «Τσέρνομπιλ - Ένα χρονικό του μέλλοντος» (1996), που περιλαμβάνει καταγραφές για το πυρηνικό ατύχημα του 1986, τις οποίες συνέλεξε η συγγραφέας περιπλανώμενη επί δύο χρόνια στην Απαγορευμένη Ζώνη, με κίνδυνο της ζωής της.

Το πρώτο της βιβλίο, «Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας» (1985), περιέχει μαρτυρίες γυναικών που πολέμησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τελευταίοι Μάρτυρες», στο οποίο ενήλικοι ανακαλούν τις παιδικές τους αναμνήσεις από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οξύτατες αντιδράσεις

Στο βιβλίο «Οι Μολυβένιοι Στρατιώτες», το 1989,  η Αλεξίεβιτς αποκάλυψε την σκληρή αλήθεια για τον δεκαετή «άγνωστο» πόλεμο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν.

Η έκδοση, απαγορευμένη επί πολλά χρόνια, προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις τόσο από στρατιωτικούς κύκλους όσο και από εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος, οι οποίες μάλιστα κατέληξαν σε δικαστική δίωξη της συγγραφέα. Το 1993 εξέδωσε το βιβλίο «Γοητευμένοι από τον θάνατο», με θέμα τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ μετά την πτώση του κομμουνισμού.

Η τελευταία της δουλειά, με τίτλο «Μεταχειρισμένος χρόνος: Ο θάνατος του Κόκκινου Ανθρώπου», είναι ο πέμπτος από τους συνολικά επτά τόμους του δικού της επικού χρονικού «Η Αυτοβιογραφία μιας Ουτοπίας ή Η Ιστορία του Κόκκινου Ανθρώπου».
Η έκδοση αναφέρεται στα τελευταία είκοσι χρόνια της μετασοβιετικής Ρωσίας, μέσα από μονολόγους απλών ανθρώπων που συνάντησε η Αλεξίεβιτς στις δικές της περιπλανήσεις στα πατρογονικά χώματα κατά την τελευταία δεκαετία.

Η 14η γυναίκα που βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας

Η Αλεξίεβιτς είναι η 14η γυναίκα που βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας - στους 111 βραβευθέντες από το 1901. Οι προηγούμενες νικήτριες ήταν η Καναδή Άλις Μονρό (2013), η Ρουμάνα Χέρτα Μίλερ (2009), η Βρετανίδα Ντόρις Λέσινγκ (2007), η Αυστριακή Ελφρίντε Γιέλινεκ (2004), η Πολωνέζα Βισλάβα Ζιμπόρσκα (1996), η Αμερικανίδα Τόνι Μόρισον (1993), η Νοτιοαφρικανή Ναντίν Γκόρντιμερ (1991), η Γερμανοεβραία Νέλι Σακς (1966), η Χιλιανή Γκαμπριέλα Μιστράλ, η Αμερικανίδα Πέρλ Μπακ (1938), η Δανέζα Σίγκριντ Ούντσετ (1928), η Ιταλίδα Γκράτσια Ντελέντα (1926) και η Σουηδέζα Σέλμα Λάγκερλοφ (1909).

naftemporiki.gr

Στις 12:00 θα ανακοινώσει η Σουηδική Ακαδημία Επιστημών τον νικητή του Νόμπελ Ειρήνης 2015 και λίγο πριν από την απονομή τα μεγαλύτερα φαβορί θεωρούνται ο πάπας Φραγκίσκος και η Διεθνής Καμπάνια για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων (ICAN) που εδρεύει στη Γενεύη.

Σύμφωνα με το κρατικό σουηδικό δίκτυο NRK, οι πιθανότητες να απονεμηθεί το βραβείο στον Φραγκίσκο έχουν αυξηθεί λόγω της αντίθεσής του στα πυρηνικά όπλα, της διαμεσολάβησής του για την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Κούβας, αλλά και της «πράσινης» εγκυκλίου του για την κλιματική αλλαγή.  

Το NRK, που στο παρελθόν έχει πέσει πολλές φορές μέσα στις προβλέψεις του, έχει αναφερεθεί επίσης στα ονόματα των υπουργών Εξωτερικών του Ιράν και των ΗΠΑ Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ και Τζον Κέρι, επειδή διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο στην επίτευξη συμφωνίας για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα.

Ακόμη ένα ηχηρό όνομα που θεωρείται πιθανό να κερδίσει το Νόμπελ Ειρήνης είναι η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ λόγω του μεσολαβητικού της ρόλου στην ουκρανική κρίση και διότι άνοιξε τις πόρτες της Γερμανίας, τη στιγμή που η Ευρώπη ερχόταν αντιμέτωπη με την προσφυγική κρίση.

Ο Μούσι Ζεράι, ιερέας από την Ερυθραία και ο Τζούσι Νικολίνι, δήμαρχος της Λαμπεντούζα, είναι επίσης ανάμεσα στους πιθανούς υποψηφίους για το βραβείο λόγω του έργου τους στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. 

Πηγή: Reuters