Αποστολή Rosetta

Του Κώστα Δεληγιάννη

31 χρόνια μετά τη συνάντηση μίας μικρής ομάδας Ευρωπαίων επιστημόνων, στην οποία για πρώτη φορά ακούστηκε η ιδέα για την προσεδάφιση ενός διαστημικού οχήματος σε κομήτη, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) έχει κάθε λόγο να αισθάνεται δικαιωμένη για την απόφαση που πήρε να την κάνει πραγματικότητα μέσω της αποστολής Rosetta.

Έτσι, η υλοποίησή της έδωσε τη δυνατότητα για αρκετές πρωτιές, τόσο για την ίδια την ESA όσο και για την εξερεύνηση του διαστήματος γενικότερα. Για παράδειγμα, για να φτάσει στον προορισμό του, τον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko, το διαστημόπλοιο Rosetta  έγινε το πρώτο σκάφος που, κινούμενο με ηλιακή ενέργεια, βρέθηκε κοντά στην τροχιά του Δία.

Παράλληλα, το Rosetta είναι αυτή τη στιγμή το μοναδικό διαστημόπλοιο που τέθηκε σε τροχιά γύρω από έναν κομήτη. Και βέβαια, το διαστημικό όχημα Philae (Φίλαι) που μετέφερε είναι το πρώτο που προσεδαφίσθηκε ποτέ σε κομήτη.

Η αποστολή αποτελεί παρελθόν εδώ και λίγα 24ωρα, καθώς από την περασμένη Παρασκευή το διαστημόπλοιο βρίσκεται κι αυτό πάνω στον 67P/Churyumov-Gerasimenko, «συνεπιβάτης» μαζί με το Philae στην περιπλάνηση του βράχου στο ηλιακό μας σύστημα. Έτσι, έχει ξεκινήσει για την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος η «επόμενη ημέρα» της διαστημικής εξερεύνησης, με φιλόδοξα σχέδια που, αν πετύχουν, θα της δώσουν τη δυνατότητα να γράψει ξανά ιστορία.

Μάλιστα, δεν θα χρειαστεί να περάσουν πάνω από δύο εβδομάδες, ώστε μαζί με τη Ρωσική Υπηρεσία Διαστήματος η ESA να αποσπάσει και πάλι τα φώτα της δημοσιότητας, καθώς στις 19 Οκτωβρίου το μη επανδρωμένο σκάφος της Schiaparelli θα επιχειρήσει να προσεδαφισθεί στον Άρη. Τρεις ημέρες νωρίτερα, θα αποχωρισθεί από το διαστημόπλοιο Trace Gas Orbiter που το μεταφέρει, ώστε να μπει στην αρειανή ατμόσφαιρα σε υψόμετρο 191 χιλιομέτρων και με ταχύτητα 21.000 χλμ./ώρα.

Κύριος στόχος του Schiaparelli είναι να δοκιμασθούν στην πράξη κρίσιμες τεχνολογίες, που θα χρειασθεί η ESA σε μελλοντικές της αποστολές στον Άρη, με απώτερο σκοπό την προσεδάφιση ενός ρομποτικού οχήματος το οποίο θα εξερευνήσει τον πλανήτη. Παράλληλα, η υπηρεσία έχει βάλει στο «στόχαστρο» και τον Ερμή, με την αποστολή BepiColombo, η οποία θα μελετήσει τον λιγότερο εξερευνημένο γήινο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος.

Η αποστολή θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με την Ιαπωνική Υπηρεσία Διαστήματος και περιλαμβάνει δύο διαστημόπλοια, τα Mercury Planetary Orbiter (MPO) και Mercury Magnetospheric Orbiter (MMO). Τα δύο σκάφη θα αναχωρήσουν από τη Γη το 2018, με στόχο να φτάσουν στον Ερμή το 2024 και να τεθούν σε τροχιά για τουλάχιστον ένα έτος, ώστε να συγκεντρώσουν στοιχεία για τη σύσταση, τη γεωφυσική και την ατμόσφαιρά του.

Δύο χρόνια νωρίτερα, και πιο συγκεκριμένα το 2022, θα εκτοξευθεί το JUICE (JUpiter ICy moons Explorer) με προορισμό τον Δία. Το διαστημόπλοιο θα φτάσει στον Δία το 2030, ώστε για τουλάχιστον τρία χρόνια να μελετήσει εξονυχιστικά τον πλανήτη και τρεις από τους μεγαλύτερους δορυφόρους του, δηλαδή τον Γανυμήδη, την Ευρώπη και την Καλλιστώ.

Για την εξονυχιστική μελέτη, αυτή τη φορά του Ήλιου, θα αναχωρήσει από τη Γη το 2018 το σκάφος Solar Orbiter. Με τα όργανά του, το Solar Orbiter θα «βάλει στο μικροσκόπιο» την ηλιόσφαιρα και τον ηλιακό άνεμο, δηλαδή τη ροή φορτισμένων σωματιδίων που εκτοξεύεται από τα ανώτερα στρώματά του.

Του Κώστα Δεληγιάννη

«Επισήμως νεκρό» είναι το διαστημόπλοιο Rosetta της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA), καθώς στις 14:20 ώρα Ελλάδας έστειλε το τελευταίο σήμα του στο κέντρο ελέγχου της αποστολής, στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας.

Λίγο αργότερα, το σκάφος άγγιξε την επιφάνεια του κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko με ταχύτητα μόλις 3,2 χλμ./ώρα, μικρότερη δηλαδή από το ανθρώπινο περπάτημα.

Όπως είχε σχεδιασθεί, κατά την κάθοδό του το Rosetta συγκέντρωσε μετρήσεις και εικόνες του κομήτη από πολύ μικρή απόσταση, τις οποίες έστειλε στους επιστήμονες πριν έρθει σε επαφή με την επιφάνεια του κομήτη. Από τη στιγμή που προσεδαφίσθηκε, διακόπηκε για πάντα η επικοινωνία του με τη Γη.

“Για μία ακόμη φορά, το σκάφος έγραψε ιστορία”, σημειώνει ο Γιόχαν Ντίτριχ Βέρνερ, Γενικός Διευθυντής της ESA, στο δελτίο Τύπου που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος, για να ανακοινώσει το φινάλε του Rosetta. “Σήμερα γιορτάζουμε την επιτυχία μίας αποστολής που ανέτρεψε τα δεδομένα, ξεπερνώντας όλα τα όνειρα και τις προσδοκίες μας”, προσθέτει.

“Η αποστολή εξασφάλισε μετρήσεις για αρκετές μελλοντικές γενιές επιστημόνων”, συμπληρώνει ο Αλβάρο Χιμένεθ, επικεφαλής του επιστημονικού τμήματος της ESA.

Από το 2004 που εκτοξεύθηκε, το διαστημόπλοιο κάλυψε απόσταση 8 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων. Παραμένοντας σε “χειμερία νάρκη” για το μεγαλύτερο τμήμα του ταξιδιού του μέχρι τον κομήτη, “ξύπνησε” τον Ιανουάριο του 2014, ενώ έφτασε στον κομήτη τον Αύγουστο του 2014.

Έτσι, έγινε το πρώτο διαστημόπλοιο που τέθηκε σε τροχιά γύρω από έναν κομήτη. Λίγους μήνες αργότερα, το Φίλαι (Philae) που μετέφερε έγινε το πρώτο διαστημικό όχημα που προσεδαφίσθηκε ποτέ σε έναν διαστημικό βράχο.

Η αποστολή επιφύλασσε για τους επιστήμονες αρκετές αναπάντεχες ανακαλύψεις, ξεκινώντας από το παράξενο σχήμα του κομήτη, με τους δύο χαρακτηριστικούς λοβούς οι οποίοι όπως εικάζουν προήλθαν από δύο ανεξάρτητα τμήματα, που ενώθηκαν στις αρχικές φάσεις δημιουργίας του ηλιακού μας συστήματος.

Επιπλέον, οι ερευνητές της ESA διαπίστωσαν πως, στα αέρια που εκλύονται από τον πυρήνα του κομήτη, υπάρχει μοριακό οξυγόνο και άζωτο.

Παράλληλα, εντόπισαν νερό το οποίο έχει διαφορετική “γεύση” (δηλαδή περιεκτικότητα σε δευτέριο) από το νερό των ωκεανών στη Γη. Ένα αποτέλεσμα που ανατρέπει τη θεωρία σύμφωνα με την οποία η κύρια πηγή εμπλουτισμού του πλανήτη μας με υγρό στοιχείο ήταν οι κομήτες.

Το Rosetta όμως εντόπισε και οργανικές ενώσεις στον Churyumov-Gerasimenko, όπως επίσης και στοιχεία που είναι απαραίτητα για να σχηματισθούν οι έμβιοι οργανισμοί. Έτσι, παρόλο που τυπικά η αποστολή ολοκληρώθηκε σήμερα, η επιστημονική ανάλυση των αποτελεσμάτων θα συνεχισθεί για αρκετά ακόμη χρόνια.

Σε γενικές γραμμές, μετά την αποστολή του Rosetta, ενισχύθηκε η πεποίθηση ότι οι κομήτες αποτελούν κατάλοιπα του σχηματισμού του ηλιακού συστήματος, αντί για θραύσματα από μεταγενέστερες συγκρούσεις μεγαλύτερων σωμάτων. Κατά συνέπεια, επιβεβαίωσε την εκτίμηση πως δίνουν μία αντιπροσωπευτική εικόνα των “δομικών λίθων”  από τους οποίους σχηματίσθηκαν οι πλανήτες.

Του Κώστα Δεληγιάννη

Η αντίστροφη μέτρηση έχει ξεκινήσει για την ολοκλήρωση της 12ετούς Οδύσσειας του διαστημοπλοίου Rosetta, με τη «βουτιά» του στον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko που θα σημάνει το φινάλε της αποστολής του. Έχοντας ήδη πραγματοποιήσει τον απαραίτητο ελιγμό, το σκάφος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας διαστήματος (ESA) βρίσκεται σε πορεία «συνάντησης» με τον κομήτη. 

Έτσι, μετά το μεσημέρι της Παρασκευής, περίπου στις 13:40 ώρα Ελλάδας, το Rosetta θα βρίσκεται στην επιφάνεια του 67P, κάτι που θα σηματοδοτήσει το τέλος της λειτουργίας του. Οι επιστήμονες έχουν φροντίσει ώστε η κάθοδός του να γίνει πολύ αργά, για να προλάβει η κάμερα του διαστημοπλοίου να τραβήξει όσο το δυνατόν περισσότερες φωτογραφίες από κοντινή απόσταση. Παράλληλα, αυτό το τελευταίο σκέλος της αποστολής θα μεταδοθεί ζωντανά από την ESA.

Ωστόσο, αν και ο στόχος είναι το σκάφος να «αγγίξει» την επιφάνεια του κομήτη με πολύ μικρή ταχύτητα, το Rosetta δεν έχει κατασκευασθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να έχει τη δυνατότητα προσεδάφισης στον κομήτη. Έτσι κι αλλιώς, πάντως, ακόμη κι αν δεν καταστραφεί, ουσιαστικά από εκείνη τη στιγμή και έπειτα θα έχει αχρηστευθεί.

Ο λόγος είναι πως πλέον δεν θα έχει τη δυνατότητα να στρέψει την κεραία του προς τη Γη, ώστε να επικοινωνήσει με το κέντρο Ελέγχου. Επίσης, δεν θα μπορεί να αξιοποιήσει πλέον τα φωτοβολταϊκά του πάνελ, προσανατολίζοντάς τα στη διεύθυνση των ακτίνων του ήλιου, με συνέπεια να ξεμείνει από ηλεκτρική ενέργεια.

Επομένως, από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα, θα συνεχίσει απλώς να ακολουθεί τον Churyumov-Gerasimenko  στην περιπλάνησή του στο διάστημα. «Συνταξιδιώτης» του σκάφους θα είναι το διαστημικό όχημα Philae, που μετέφερε το Rosetta μέχρι τον κομήτη και το οποίο είναι προσεδαφισμένο στον διαστημικό βράχο από τον Νοέμβριο του 2014.

Η αποστολή ξεκίνησε το 2004, ενώ το σκάφος χρειάστηκε μία δεκαετία για να φτάσει στον Churyumov-Gerasimenko και να αρχίσει να τον μελετά με τα όργανά του από κοντινή απόσταση. Είναι το πρώτο διαστημόπλοιο που έφερε σε πέρας μία τέτοια αποστολή, ενώ το Philae που μετέφερε είναι το πρώτο όχημα που προσεδαφίσθηκε ποτέ σε κομήτη.

Με αυτό τον τρόπο, οι επιστήμονες απέκτησαν σημαντικά στοιχεία για τη σύσταση των κομητών και τον τρόπο σχηματισμού τους. Μεταξύ άλλων, οι επιστήμονες βρήκαν χημικές ενώσεις και στοιχεία που είναι απαραίτητα για να σχηματισθούν οι έμβιοι οργανισμοί, ενισχύοντας το ενδεχόμενο η ζωή στη Γη να γεννήθηκε χάρις στην «επίσκεψη» διαστημικών βράχων.

Σύμφωνα με τη θεωρία της πανσπερμίας, με την πρόσκρουσή τους στον πλανήτη μας,   μετεωρίτες ή αστεροειδείς μετέφεραν στη Γη «πρώτες ύλες» που ήταν απαραίτητες για να δημιουργηθεί ζωή. Επομένως, ο εντοπισμός τέτοιων χημικών στον 67Ρ, και πιο συγκεκριμένα στον νέφος αερίου και σκόνης που τον περιβάλλει, αποτελεί ένδειξη υπέρ αυτής της θεωρίας.

Του Κώστα Δεληγιάννη

Οι υπεύθυνοι της αποστολής Ροζέτα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) διέκοψαν πριν από λίγες ώρες την τηλεπικοινωνιακή σύνδεση με το Philae στον κομήτη 67Ρ Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο. Έτσι από σήμερα το ρομπότ έχει ουσιαστικά αποσυρθεί από την «ενεργό δράση», αφού πλέον εγκαταλείπεται κάθε προσπάθεια λήψης σημάτων από αυτό.

Το Philae βρίσκεται προσεδαφισμένο στον διαστημικό βράχο από τον Νοέμβριο του 2014. Από τον περασμένο Ιούλιο, δεν έχει δώσει κανένα «σημείο ζωής» στο κέντρο ελέγχου της αποστολής.

Πριν σταματήσει να ανταλλάσει σήματα με τη Γη, το Philae είχε προλάβει να στείλει αρκετά πολύτιμα δεδομένα από τις επιτόπιες έρευνές του στον Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο. Εξάλλου, αποτελεί το πρώτο σκάφος που προσεδαφίσθηκε ποτέ σε κομήτη, ένα επίτευγμα που αρκούσε για να περάσει στην ιστορία της διαστημικής εξερεύνησης.

Από τις μετρήσεις που έκανε, οι επιστήμονες απέκτησαν καλύτερη εικόνα για τη χημική σύσταση και τη συμπεριφορά των κομητών, οι οποίοι αποτελούν απομεινάρια από τον σχηματισμό του ηλιακού συστήματος. Έτσι, για παράδειγμα, εντόπισε στην επιφάνεια του Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο αρκετά οργανικά μόρια, ανάμεσα στα οποία και τέσσερις οργανικές ενώσεις που δεν έχουν ανιχνευθεί ποτέ ξανά σε έναν τέτοιο διαστημικό βράχο.

Ωστόσο, περίπου 12 μήνες μετά την τελευταία του επικοινωνία με τη Γη, οι επικεφαλής της αποστολής αποφάσισαν ότι θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις προσπάθειες επικοινωνίας, ώστε να εξοικονομήσει ενέργεια το μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο Ροζέτα, το οποίο παίζει τον ρόλο αναμεταδότη. Το Ροζέτα μετέφερε το Philae μέχρι τον 67Ρ και παραμένει σε τροχιά γύρω από τον διαστημικό βράχο.

Η ESA γνωστοποίησε την απόφασή της χθες, με άρθρο στο μπλογκ της αποστολής το οποίο έχει τίτλο «Αντίο, σιωπηλό Philae». Το ρομπότ «ανταπέδωσε» τον χαιρετισμό μέσω του λογαριασμού του στο Twitter. «Ήρθε η ώρα να σας αποχαιρετήσω», αναφέρεται στο μήνυμα, με το οποίο ανακοινώνεται πως η επικοινωνία «θα τεθεί διά παντός εκτός λειτουργίας».

«Από σήμερα διακόπτεται η επικοινωνία με το Philae», σημειώνει στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Αντρέας Σουέτζ από το κέντρο ελέγχου της αποστολής, στις εγκαταστάσεις της Γερμανικής Υπηρεσίας Διαστήματος (DLR) στην Κολονία. «Είναι το τέλος μίας φανταστικής και πετυχημένης αποστολής».

Το «ταξίδι» των δύο σκαφών ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2004, ενώ χρειάστηκαν πάνω από 10 χρόνια για να διανύσουν 6,5 δισ. χιλιόμετρα και, τον Αύγουστο του 2014, να φτάσουν στον προορισμό τους. Τρεις μήνες αργότερα, το Philae αποχωρίσθηκε από το Ροζέτα και ξεκίνησε να προσεγγίζει τον 67P.

Έπειτα από μία επεισοδιακή προσεδάφιση, αφού αναπήδησε αρκετές φορές πάνω στο κομήτη καθώς δεν κατάφερε να γαντζωθεί, το ρομπότ ακινητοποιήθηκε τελικά σε ένα σκιερό σημείο στον 67Ρ, κάτι που σήμαινε πως δεν θα μπορούσε να αναπληρώσει την ηλεκτρική του ενέργεια από τις ηλιακές ακτίνες.

Ακόμη κι έτσι, όμως, κατέφερε να παραμείνει σε λειτουργία για περίπου 60 ώρες, πραγματοποιώντας πειράματα και στέλνοντας τις μετρήσεις στη Γη, πριν πέσει σε «χειμερία νάρκη».

Καθώς η τροχιά του κομήτη προσέγγισε τον ήλιο, το Philae μπόρεσε να επαναφορτίσει σε μικρό βαθμό τις μπαταρίες του και να «ξυπνήσει» τον Ιούνιο του 2015, επικοινωνώντας ξανά με τη Γη. Ωστόσο λίγο αργότερα, στις 9 Ιουλίου, το ρομπότ σταμάτησε να στέλνει ξανά σήματα, παραμένοντας «σιωπηλό» έως και σήμερα.

Η απόφαση να διακοπεί η προσπάθεια αποκατάστασης της επικοινωνίας με το Philae οφείλεται στο γεγονός ότι ο κομήτης απομακρύνεται ολοένα περισσότερο από τον ήλιο. Έτσι, το Ροζέτα θα πρέπει να εξοικονομήσει ενέργεια, αξιοποιώντας την για τη λειτουργία των επιστημονικών του οργάνων.

Το οριστικό «φινάλε» της αποστολής έχει προγραμματισθεί από την ESA στις 30 Σεπτεμβρίου, όταν το Ροζέτα θα συντριβεί στον κομήτη.

Το διαστημόπλοιο «Rosetta» της ESA θα ολοκληρώσει την αποστολή του, πραγματοποιώντας ελεγχόμενη κάθοδο στην επιφάνεια του κομήτη 67P/ Churyumov-Gerasimenko στις 30 Σεπτεμβρίου.

Η αποστολή λαμβάνει τέλος εξαιτίας της ολοένα και αυξανόμενης απόστασης του σκάφους από τον ήλιο και τη Γη. Κατευθύνεται προς την τροχιά του Δία, με αποτέλεσμα λιγότερη ηλιακή ενέργεια για τη λειτουργία του σκάφους και των οργάνων του, καθώς και μείωση του διαθέσιμου bandwidth για την αποστολή επιστημονικών δεδομένων.

Μαζί με την ηλικία του σκάφους και του φορτίου του, που αντιμετωπίζουν τις αντίξοες συνθήκες του διαστήματος εδώ και 12 χρόνια, δύο εκ των οποίων κοντά στον κομήτη, αυτά σημαίνουν ότι η Rosetta φτάνει στο τέλος της «ζωής» της.

Εν αντιθέσει με το 2011 που η Rosetta τέθηκε σε νάρκη 31 μηνών για το πιο μακρινό κομμάτι του ταξιδιού, αυτή τη φορά το σκάφος κινείται δίπλα στον κομήτη, η μεγαλύτερη απόσταση του οποίου από τον ήλιο (πάνω από 850 εκατ. χλμ) είναι η μεγαλύτερη που το διαστημόπλοιο έχει ταξιδέψει ποτέ. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχει αρκετή ενέργεια ώστε οι συσκευές θέρμανσης του σκάφους να μπορούν να εγγυηθούν την επιβίωσή του. Ως αποτέλεσμα, αποφασίστηκε η κάθοδος του διαστημοπλοίου στην επιφάνεια του κομήτη, που θα επιτρέψουν άνευ προηγουμένου μετρήσεις και φωτογραφίες, παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες. Ωστόσο, η άφιξή του στην επιφάνεια θα σηματοδοτήσει το τέλος των επικοινωνιών και της λειτουργίας του.

Του Κώστα Δεληγιάννη

Μία ανακάλυψη που δίνει ακόμη επιχείρημα στο ενδεχόμενο η ζωή στη Γη να γεννήθηκε χάρις στην «επίσκεψη» διαστημικών βράχων, έκανε μία διεθνής ομάδα επιστημόνων. Όπως περιγράφουν σε άρθρο τους στο περιοδικό Scientific Advances, οι επιστήμονες βρήκαν με τη βοήθεια του διαστημοπλοίου Rosetta στον κομήτη 67Ρ Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο χημικές ενώσεις και στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητα για να σχηματισθούν οι έμβιοι οργανισμοί.

Σύμφωνα με τη θεωρία της πανσπερμίας, με την πρόσκρουσή τους στον πλανήτη μας,   μετεωρίτες ή αστεροειδείς μετάφεραν στη Γη «πρώτες ύλες» που ήταν απαραίτητες για να δημιουργηθεί ζωή. Επομένως, ο εντοπισμός τέτοιων χημικών στον κομήτη 67Ρ, και πιο συγκεκριμένα στον νέφος αερίου και σκόνης που τον περιβάλλει, ενισχύει τη θεωρία.

«Δείχνει πως, ακόμη και αρχέγονα σώματα όπως οι κομήτες περιέχουν μία περίπλοκη χημική “σούπα”, ανεξάρτητη από τον Ήλιο και τη Γη», αναφέρει στην εφημερίδα Guardian η Κάθριν Άλτγουεγκ, από το πανεπιστήμιο της Βέρνης και μέλος της επιστημονικής ομάδας. «Διαθέτουν όλα όσα χρειάζονται για να δημιουργηθεί ζωή, εκτός από ενέργεια».

Παρά το γεγονός ότι έχει σταματήσει να δίνει σημεία «ζωής» από τον Ιούνιο το σκάφος Philae, το οποίο προσεδαφίσθηκε στον Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο τον Νοέμβριο του 2014, το Rosetta συνεχίζει να κινείται σε μικρή απόσταση από τον «βράχο», συλλέγοντας δεδομένα. Γι’ αυτό τον σκοπό, χρησιμοποιεί τα επιστημονικά όργανα με τα οποία είναι εξοπλισμένο, όπως τον φασματογράφο μάζας «Rosina».

Αναλύοντας μετρήσεις του Rosina, οι ερευνητές βρήκαν πως στην κόμη του, δηλαδή το νέφος αερίου και σκόνης που τον περιβάλλει, υπάρχει το αμινοξύ γλυκίνη όπως και μεθυλαμίνη και αιθυλαμίνη, τα χημικά από τα οποία αποτελείται. Επίσης, εντοπίσθηκε η παρουσία υδροκυανίου, υδρόθειου και φωσφόρου, το τελευταίο από τα οποία αποτελεί βασικό συστατικό του DNA.

Επιστήμονες είχαν βρει χημικές ουσίες όπως η γλυκίνη στη σκόνη από τον κομήτη Wild-2, την οποία συνέλεξαν και έφεραν στη Γη μέσω του ρομπότ Stardust. Ωστόσο, αυτή είναι η πρώτη φορά που το αμινοξύ ανιχνεύεται στην κόμη ενός κομήτη.

Η ένωση, σύμφωνα με την Άλτγουεγκ, πιθανότατα σχηματίσθηκε πριν από δισεκατομμύρια χρόνια στα λεπτά στρώματα πάγου που περιέβαλλαν τους κόκκους σκόνης, είτε στο διαστρικό μέσο είτε στο νεφέλωμα από το οποίο προήλθε το ηλιακό σύστημα, δηλαδή το πρωτοηλιακό νεφέλωμα. Με τη συσσωμάτωση αυτών των κόκκων, σχηματίσθηκε ο κομήτης.

Αυτή η διαδικασία, προσθέτει η επιστήμονας, δείχνει πως ενδεχομένως δεν ήταν μόνο ο πλανήτης μας ο οποίος τροφοδοτήθηκε με ανάλογα χημικά μόρια, μέσω της πρόσκρουσης μετεωριτών ή αστεροειδών. Επομένως, η παρουσία του συγκεκριμένου αμινοξέος δεν περιορίζεται αποκλειστικά στον πλανήτη μας.

«Ο σχηματισμός του θα μπορούσε να γίνει σε οποιοδήποτε πρωτοηλιακό νεφέλωμα, με συνέπεια να έχει προκαλέσει και αλλού την ανάπτυξη ζωής», σημειώνει η ίδια.

«Σιωπηλό» εδώ και επτά μήνες, από την τελευταία του επικοινωνία με το μητρικό σκάφος Rosetta, το σκάφος προσεδάφισης Philae της ESA είναι αντιμέτωπο, στον κομήτη 67Ρ/ Churyumov/ Gerasimenko, με συνθήκες από τις οποίες είναι μάλλον απίθανο να «ανακάμψει».

Το διαστημόπλοιο Rosetta, που συνεχίζει τις επιστημονικές παρατηρήσεις στον κομήτη ως τον Σεπτέμβριο, πραγματοποιούσε, παράλληλα με την προαναφερθείσα αποστολή του, πτήσεις σχεδιασμένες για να είναι δυνατή η επικοινωνία με το Philae. Ωστόσο, το όχημα προσεδάφισης είναι σιωπηλό από τις 9 Ιουλίου.

«Οι πιθανότητες το Philae να έρθει σε επαφή με την ομάδα μας στο κέντρο ελέγχου δυστυχώς πλησιάζουν το μηδέν» εκτιμά ο Στεφάν Ούλαμετς, υπεύθυνος προγράμματος του Philae. «Δεν στέλνουμε άλλες εντολές και θα ήταν έκπληξη εάν λαμβάναμε ξανά σήμα».

Οι επιστήμονες και μηχανικοί της ομάδας του Philae έχουν προβεί σε εκτενείς έρευνες σχετικά με το ποια είναι η κατάσταση του σκάφους, το οποίο αντιμετώπισε τεχνικά προβλήματα κατά την προσεδάφισή του. Η ακριβής θέση του δεν έχει προσδιοριστεί ακόμα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, παρά την πορεία που ακολούθησε, η οποία δεν ήταν προσχεδιασμένη, καθώς αναπήδησε τέσσερις φορές, πραγματοποίησε εντυπωσιακό όγκο μετρήσεων, ολοκληρώνοτας το 80% των εργασιών που είχαν προγραμματιστεί. Ωστόσο, καθώς ήταν σε σημείο όπου δεν έφτανε επαρκές ηλιακό φως για τη φόρτιση των μπαταριών του, οπότε και έπεσε σε νάρκη στις 14-15 Νοεμβρίου 2014.

Toυ Κώστα Δεληγιάννη

Το τελευταίο «παράθυρο» επικοινωνίας με το ρομπότ Philae, που βρίσκεται στον κομήτη 67Ρ Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο, προσπαθούν να αξιοποιήσουν επιστήμονες από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA), με την ελπίδα πως θα καταφέρουν να το θέσουν ξανά σε λειτουργία.

Το Philae προσεδαφίσθηκε στον κομήτη τον Νοέμβριο του 2014, όταν απελευθερώθηκε από το διαστημόπλοιο Ροζέτα με το οποίο έφτασε μαζί στον Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο. Χρησιμοποιώντας το Ροζέτα σαν αναμεταδότη για την αποστολή δεδομένων στο κέντρο ελέγχου της αποστολής στη Γη, καθώς το διαστημόπλοιο πετά σε μικρή απόσταση από τον κομήτη, έχει σταματήσει να δίνει σημεία «ζωής» από τον περασμένο Ιούνιο.

Οι επιστήμονες έχουν διορία μέχρι τα τέλη του Ιανουαρίου για να αποκαταστήσουν την επικοινωνία με το ρομπότ, όταν μαζί με τον κομήτη θα βρίσκεται ακόμη σε απόσταση μικρότερη από 300 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο. Από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα, η θερμοκρασία του βράχου αναμένεται να πέσει κάτω από τους -51 βαθμούς Κελσίου, το ελάχιστο όριο στο οποίο μπορούν να λειτουργήσουν τα ηλεκτρονικά του συστήματα.

Η πρώτη απόπειρα επικοινωνίας έγινε την περασμένη Παρασκευή, όταν οι επικεφαλής της αποστολής Ροζέτα έστειλαν στο Philae την εντολή να ενεργοποιήσει έναν μηχανισμό που θα απομακρύνει τη σκόνη από τα φωτοβολταϊκά του πάνελ, ώστε να αρχίσουν να παράγουν ρεύμα από τον Ήλιο.

Πάντως, οι επιστήμονες γνωρίζουν πως αυτή η απόπειρα επικοινωνίας, όπως και όσες ακολουθήσουν μέχρι το τέλος του μήνα, είναι πιθανό να μην έχουν κανένα αποτέλεσμα. «Σίγουρα πρόκειται για απέλπιδα προσπάθεια», σημειώνει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Φιλίπ Γκοντόν, από τη Γαλλική Εθνική Υπηρεσία Διαστήματος. «Το πιο πιθανό είναι να μην ξαναλειτουργήσει το ρομπότ».

Ακόμη πάντως κι αν το Philae δεν ενεργοποιηθεί ξανά, έχει ήδη καταφέρει να περάσει στην ιστορία, κατ’ αρχάς γιατί έγινε το πρώτο σκάφος που κατάφερε ο άνθρωπος να προσγειώσει σε έναν κομήτη. Επιπλέον, εντόπισε στην επιφάνεια του κομήτη αρκετά οργανικά μόρια, ανάμεσα στα οποία και τέσσερις οργανικές ενώσεις που δεν έχουν ανιχνευθεί ποτέ ξανά σε έναν τέτοιο διαστημικό βράχο.

Μαζί με το Ροζέτα, στόχος του Philae ήταν να εξετάσει τον 67Ρ που, όπως και οι υπόλοιποι κομήτες, αποτελεί απομεινάρι από την εποχή δημιουργίας του ηλιακού συστήματος. Κάτι που κάνει πολλούς επιστήμονες να υποστηρίζουν πως ανάλογοι κομήτες και αστεροειδείς, που έπεσαν στη Γη, μετέφεραν στον πλανήτη μας νερό και βασικά «συστατικά» για την εμφάνιση ζωής.

Του Κώστα Δεληγιάννη

Τις λεπτομέρειες για τη φιλόδοξη ολοκλήρωση της αποστολής Ροζέτα έχουν αρχίσει να μελετούν επιστήμονες από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία ESA, καταστρώνοντας τα σχέδια για την προσεδάφιση του διαστημοπλοίου στον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko, όπου θα «συναντήσει» το διαστημικό όχημα Φίλαι.

Η προσεδάφιση θα είναι το τελευταίο σκέλος της αποστολής, ενώ στόχος των επιστημόνων είναι το διαστημόπλοιο να προσεγγίσει τον κομήτη με όσο το δυνατόν μικρότερη ταχύτητα, ώστε να προλάβει να συγκεντρώσει όσο το δυνατόν περισσότερες μετρήσεις κατά την κάθοδό του.

Ωστόσο, ακόμη κι αν δεν υπάρξει κάποιο απρόοπτο και το διαστημόπλοιο όντως προσεδαφισθεί στον 67Ρ χωρίς να καταστραφεί, ουσιαστικά από εκείνη τη στιγμή και έπειτα θα έχει αχρηστευθεί. Κι αυτό γιατί δεν θα μπορεί να στρέψει την κεραία του προς τη Γη, ώστε να επικοινωνήσει με το κέντρο Ελέγχου.

Επίσης, δεν θα μπορεί να αξιοποιήσει πλέον τα φωτοβολταϊκά του πάνελ, προσανατολίζοντάς τα στη διεύθυνση των ακτίνων του ήλιου, με συνέπεια να ξεμείνει από ηλεκτρική ενέργεια.  

Η κάθοδος του Ροζέτα στον κομήτη αποτελεί επέκταση της αποστολής, η οποία σχεδιάστηκε αρχικά με σκοπό το Φίλαι να προσεδαφισθεί στον 67Ρ και το διαστημικό σκάφος να παραμείνει σε μικρή απόσταση από τον Churyumov-Gerasimenko, λαμβάνοντας μετρήσεις με τα επιστημονικά του όργανα.

Μετά από ένα «ταξίδι» που κράτησε μια δεκαετία, το Φίλαι αποχωρίσθηκε από το Ροζέτα και κατάφερε να προσεδαφισθεί στον κομήτη τον περασμένο Νοέμβριο. Αυτή τη στιγμή, το διαστημόπλοιο βρίσκεται 170 χιλιόμετρα περίπου μακριά από τον 67Ρ, μία απόσταση που θα μειωθεί κι άλλο τους επόμενους μήνες.

Ένας λόγος είναι πως ο Churyumov-Gerasimenko απομακρύνεται ολοένα περισσότερο από τον Ήλιο, με συνέπεια τα φωτοβολταϊκά πάνελ του Ροζέτα να μην μπορούν να του εξασφαλίζουν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, με την προσέγγιση στον κομήτη, οι επιστήμονες θα προετοιμάσουν την προσεδάφιση του Ροζέτα.

Αυτές οι κοντινές διελεύσεις θα είναι παράλληλα μια από τις τελευταίες ευκαιρίες για να αποκατασταθεί η επικοινωνία με το Φίλαι, η οποία χάθηκε τον Ιούλιο καθώς η διαστημική συσκευή έχει καταλήξει σε ένα σημείο που σκιάζεται, με συνέπεια να μην μπορεί να επαναφορτισθεί από τις ακτίνες του Ήλιου.

Πριν εξαντληθούν οι μπαταρίες του, το Φίλαι είχε προλάβει να συλλέξει το 80% των επιστημονικών δεδομένων που έπρεπε να συγκεντρώσει. Οι επιστήμονες της ESA ελπίζουν πως η συσκευή θα μπορέσει να επανενεργοποιηθεί μόλις ο κομήτης βρεθεί ξανά κοντά στον Ήλιο.