Καινοτόμος, επαναστατικός, διαχρονικός, ο Κοσμάς Ξενάκης (1925 - 1984), ένας από τους σπουδαιότερους και πιο πρωτοποριακούς Έλληνες καλλιτέχνες των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του, αποκαλύπτεται σε όλο του το μεγαλείο, στη μεγάλη αναδρομική έκθεση, που παρουσιάζεται στο Κτήριο της οδού Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη.
Στην έκθεση, που πραγματοποιείται με τη συνεργασία του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) και θα διαρκέσει έως τις 10 Μαΐου, παρουσιάζονται έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, φωτογραφίες έργων σε δημόσιους χώρους, ντοκουμέντα από τα «Πολύτεχνα», υλικό για τη ζωή και την εποχή τού Κοσμά Ξενάκη, καθώς και τμήματα των προσωπικών του συλλογών.
Κοσμάς Ξενάκης, «Γυναίκες στη θάλασσα», 1956, λάδι σε καμβά.
Πολλά από τα έργα εκτίθενται για πρώτη φορά, ύστερα από τη συστηματική καταλογογράφηση, την οποία ανέλαβε ο ιστορικός τέχνης Σπύρος Μοσχονάς με τη σημαντική συμβολή του ΜΙΕΤ. Ως επιμελητής της πολυσύνθετης αυτής έκθεσης, ο ζωγράφος Γιώργος Χατζημιχάλης τη διαμόρφωσε σε θεματικές ενότητες, πηγαίνοντας μπρος και πίσω στον χρόνο, ώστε να αναδεικνύεται η κυρίαρχη θεματολογία, που απασχολούσε τον καλλιτέχνη.
Άποψη ανάγλυφης σύνθεσης από μάρμαρο για την κεντρική είσοδο του μαιευτηρίου ΗΡΑ (σήμερα ΙΑΣΩ General), επί της λεωφόρου Μεσογείων, 1977.
Πραγματικά πολύτεχνος, με τόλμη, συνέπεια και ποιότητα
Ως δημιουργός, ο Κοσμάς Ξενάκης κινήθηκε - με τόλμη, συνέπεια και ποιότητα - σε ένα ευρύ φάσμα εκφραστικών περιοχών, πειραματιζόμενος με τη μορφή, τα υλικά, αλλά και την ίδια την έννοια του καλλιτεχνικού έργου. Η καλλιτεχνική δημιουργία του δεν περιορίστηκε σε ένα είδος τέχνης. Υπήρξε πραγματικά «πολύτεχνος». Ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία. Συνδυάζοντας τη ζωγραφική και τη γλυπτική με το θέατρο και τον χορό, δημιούργησε πρωτοπόρες παραστάσεις, τις οποίες ονόμασε «Πολύτεχνα». Παράλληλα, υπήρξε λάτρης της λαϊκής δημιουργίας και συλλέκτης χρηστικών αντικειμένων, κεραμικών και αγροτικών εργαλείων. Περισσότερο από όλα, όμως, υπήρξε ένας διανοούμενος, που είδε την τέχνη, πρωτίστως, ως «πνευματική» έκφραση και διαδικασία, απευθυνόμενη όχι μόνο στο γνώστη, τον ευαισθητοποιημένο θεατή, αλλά σε όλους, έξω από σχολές και τάσεις.
Κοσμάς Ξενάκης, 1956, λάδι σε εφημερίδες επικολλημένες σε κόντρα πλακέ.
Με βάση τον διάλογο αντιθετικών αφηρημένων στοιχείων
Το έργο του βασίστηκε στον διάλογο αντιθετικών αφηρημένων στοιχείων, όπως η ανοιχτή και η κλειστή φόρμα, η κίνηση και η στάση, το φως και το σκοτάδι: στη ζωγραφική, με τη χρήση του χρώματος σε ξεκάθαρες παράλληλες ζώνες, στη γλυπτική, μέσα από τη δυναμική σχέση φωτισμένου - σκιασμένου, και στα «Πολύτεχνα», συνδυάζοντας ζωγραφική, γλυπτική, θέατρο και χορό, δημιουργώντας παραστάσεις που βασίζονται στην αλληλεπίδραση δράσης - κοινού, φανερώνοντας ότι η καλλιτεχνική του δημιουργία υπάκουε σε έναν εσωτερικό παλμό, που παρέμενε, κατά βάση, αναλλοίωτος στις διαφορετικές του δημιουργίες, αλλά και στο πέρασμα του χρόνου.
Κοσμάς Ξενάκης, Όψη ανάγλυφου τοίχου μήκους 40 μέτρων, με πίδακες και μικρές λίμνες στη βάση του, στην είσοδο του εργοστασίου της φαρμακοβιομηχανίας ABBOT, στη Μαδρίτη, 1968.
Άγνωστος στους πολλούς
Ο πρόωρος θάνατός του, το 1984, σε ηλικία 59 ετών, συνέβαλε στη λήθη του έργου του. Ο πολύπλευρος εικαστικός του κόσμος παρέμεινε άγνωστος στους πολλούς, αν και υπήρξαν εκθέσεις, ομιλίες και εκδόσεις, αφιερωμένες σε αυτό. Η αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη αποτελεί την πρώτη ουσιαστική προσπάθεια να εκτεθεί συγκροτημένα το έργο του, αναδεικνύοντας την πολυσχιδή προσωπικότητά του, τον μεγάλο του εσωτερικό πλούτο, καθώς και την πρωταγωνιστική συμβολή του στην ανανέωση του εικαστικού έργου στην Ελλάδα. Την έκθεση συνοδεύει μονογραφία, έκδοση του ΜΙΕΤ, με τίτλο «Κοσμάς Ξενάκης 1925 - 1984», η οποία αποτελεί την πρώτη εκτενή καταγραφή του καλλιτεχνικού του έργου.
Κοσμάς Ξενάκης, περ. 1970-75, ακρυλικό σε χαρτόνι.
Πληροφορίες
Μουσείο Μπενάκη - Κτήριο Οδού Πειραιώς: Πειραιώς 138 - Αθήνα, τηλ.: 210 3453111. Ώρες λειτουργίας: Πέμπτη και Κυριακή: 10.00 - 18.00, Παρασκευή και Σάββατο: 10.00 - 22.00, Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη: κλειστά. Τιμή εισιτηρίου έκθεσης: κανονικό: 7 ευρώ, μειωμένο: 3,5 ευρώ, τιμή ενιαίου εισιτηρίου: έκπτωση 20% επί του συνολικού κόστους των εισιτηρίων όλων των εκθέσεων κατά την ημέρα επίσκεψης.
naftemporiki.gr
