Πρόκειται για μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και πολλά υποσχόμενες ελληνικές ανασκαφές, η διάκριση της οποίας σε ένα διεθνές αρχαιολογικό φόρουμ φαντάζει μεν φυσιολογική, όχι όμως και αυτονόητη.
Οι έρευνες στον Άγιο Βασίλειο Ξηροκαμπίου (Δήμος Σπάρτης) Λακωνίας, που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια από την επίτιμη έφορο αρχαιοτήτων, Αδαμαντία Βασιλογάμβρου, έχουν φέρει στο φως ευρήματα, που υποδηλώνουν μια σπουδαία αρχαιολογική θέση, κατάλοιπα μυκηναϊκού ανακτόρου, πήλινες ενεπίγραφες πινακίδες, πολυάριθμα θραύσματα τοιχογραφιών, χάλκινα ξίφη, πολύτιμα αντικείμενα.
Η παρουσίασή της - μαζί με άλλες 10 ανασκαφές από όλον τον κόσμο - στο πρώτο αρχαιολογικό φόρουμ της Σαγκάης («Shanghai Archaeology Forum»), που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 22 και 27 Αυγούστου, ήταν ιδιαίτερα σημαντική για τους ερευνητές, αλλά και για την Ελλάδα, ενώ το γεγονός ότι στην «ατζέντα» δεν υπήρχε άλλη έρευνα που να διεξάγεται σε ευρωπαϊκό έδαφος κάνει τη διάκριση ακόμα πιο σημαντική.
Το πάνω τμήμα από χαρακτηριστικό μυκηναϊκό αγγείο με γραπτή διακόσμηση.
Το «Shanghai Archaeological Forum» - που θα πραγματοποιείται σε διετή βάση - είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός με σκοπό την προώθηση της έρευνας, της παρουσίασης και της προστασίας των αρχαιολογικών πόρων και της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλο τον κόσμο. Κύριος στόχος του είναι να δημιουργήσει μια διεθνή πλατφόρμα, όπου η έμφαση να δίνεται στην αρχαιολογική έρευνα και τη σημασία της στον σύγχρονο κόσμο. Ως πρωτοβουλία είναι πλήρως συνδεδεμένη με την καινοτομία, τη συνεργασία και την αειφόρο ανάπτυξη.
Ανασκαφές στον Άγιο Βασίλειο Ξηροκαμπίου Λακωνίας
Μέχρι πρότινος, η Λακωνία αποτελούσε εξαίρεση στον χάρτη των μυκηναϊκών ανακτόρων της Πελοποννήσου, αν και σύμφωνα με τον μύθο, η βασίλισσά της, η Ελένη, ήταν η αιτία του Τρωικού Πολέμου (ως γνωστόν τα ομηρικά έπη αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών για την τοπογραφία, την κοινωνική και πολιτική οργάνωση και τα ήθη της μυκηναϊκής εποχής). Αυτό δημιουργούσε πολλά ερωτηματικά σχετικά με την πολιτική και διοικητική οργάνωση της Λακωνίας την περίοδο αυτή.
Οι απαντήσεις άρχισαν να διαφαίνονται το 2008, όταν βρέθηκαν πήλινες ενεπίγραφες πινακίδες (σε γραμμική Β γραφή) στον αρχαιολογικό χώρο του Αγίου Βασιλείου, κοντά στο Ξηροκάμπι, ένδειξη για την ύπαρξη αρχείου στον χώρο, ένα στοιχείο καταλυτικό για την τεκμηρίωση λειτουργίας ανακτορικού - διοικητικού κέντρου. Επίσης, καταγράφονται ένας μεγάλος αριθμός αντικειμένων που σχετίζονται με όπλα, ένας χαρακτηριστικός τύπος αγγείου και ένα εμβληματικό αντικείμενο, ο διπλούς πέλεκυς.
Τα ανασκαφικά δεδομένα από τις έρευνες που ακολούθησαν, σε συνδυασμό με τα στοιχεία από τις πινακίδες, τα οποία μαρτυρούν μια σχολαστική γραφειοκρατική οργάνωση και ένα ισχυρό διοικητικό υπόβαθρο, τεκμηριώνουν τη σπουδαιότητα της εγκατάστασης ως προς τη διοικητική οργάνωση της Λακωνίας κατά τη μυκηναϊκή εποχή.
Η συστηματική αρχαιολογική έρευνα πραγματοποιείται από το 2010 στον λόφο με τον ομώνυμο μεταβυζαντινό ναό, από όπου υπάρχει οπτική επαφή με τις άλλες μυκηναϊκές θέσεις της πεδιάδας. Η μυκηναϊκή εγκατάσταση καταλαμβάνει μια χαμηλή λοφοσειρά στην πεδιάδα της Σπάρτης, σε απόσταση περίπου 11,5 χλμ. νότια της πόλης, σχετικά κοντά στο Ξηροκάμπι.
Η μυκηναϊκή εγκατάσταση του Αγίου Βασιλείου.
Η κύρια οικοδομική φάση τριών μυκηναϊκών κτηρίων που ανασκάπτονται χρονολογείται στον 14ο αι. π.Χ., εποχή που διαπιστώνεται έντονη οικοδομική δραστηριότητα στον Άγιο Βασίλειο. Επίσης, στοιχεία που αφορούν στην οργάνωση και την αρχιτεκτονική των κτηρίων της περιόδου, καθώς και αρκετά κινητά ευρήματα, δηλώνουν επαφές με την Κρήτη. Η εύρεση πολυάριθμων θραυσμάτων τοιχογραφιών δείχνει ότι, όπως και στα υπόλοιπα μυκηναϊκά κέντρα της ηπειρωτικής Ελλάδας και του Αιγαίου, τα κτήρια του Αγίου Βασιλείου έφεραν ζωγραφικό διάκοσμο. Περίπου στα τέλη του 14ου ή στις αρχές του 13ου αι., μία αιφνίδια καταστροφική πυρκαγιά κατέκαψε τα κτήρια, τα οποία φαίνεται ότι δεν ανοικοδομήθηκαν στο ίδιο σημείο.
