Συμπλέοντας με την Εβδομάδα των Παθών και την κατανυκτική ατμόσφαιρα του Θείου Δράματος, ένα μεγάλο συμφωνικό έργο ξυπνά μαύρες μνήμες από το πιο τραγικό έγκλημα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα.
Αφιερωμένο στους νεκρούς της σφαγής των Καλαβρύτων (13 Δεκεμβρίου 1943), το έργο του Μίκη Θεοδωράκη για σολίστ, μικτή και παιδική χορωδία και ορχήστρα, «Requiem (Ακολουθία εις κεκοιμημένους)», παρουσιάζεται - στο πλαίσιο του αφιερώματος στη συμφωνική μουσική του σπουδαίου μας συνθέτη - από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, τη Μεγάλη Τρίτη 30 Απριλίου, στις 8.30 το βράδυ.
Υπό τη μουσική διεύθυνση του αρχιμουσικού και καλλιτεχνικού διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Μύρωνα Μιχαηλίδη, οι διακεκριμένοι σολίστ Μαρίνα Βουλογιάννη (υψίφωνος), Αλεξάνδρα Παπατζιάκου (μεσόφωνος), Βαγγέλης Χατζησίμος (τενόρος) και Χριστόφορος Σταμπόγλης (βαθύφωνος) θα ερμηνεύσουν τα μέρη των μονωδών, ενώ πριν από την έναρξη της συναυλίας, στις 7:45 το βράδυ, θα πραγματοποιηθεί (για τους κατόχους εισιτηρίων) εισαγωγική ομιλία του πιανίστα και συνθέτη Χρίστου Παπαγεωργίου.
Όπως σημειώνει ο Μίκης Θεοδωράκης: «Το έργο αποτελεί έναν μουσικό φόρο τιμής στη μνήμη των εθνομαρτύρων της νεότερης ιστορίας μας.
Το έργο, σε κείμενο του συριακής καταγωγής βυζαντινού μελουργού Ιωάννη του Δαμασκηνού, ακολουθεί τη δομή της εκκλησιαστικής ακολουθίας και περιλαμβάνει τα μέρη: Εν τω ναώ, Στάσις Α΄, Στάσις Β΄, Στάσις Γ΄, Δόξα - Τριαδικόν και Νεκρώσιμα Ιδιόμελα του Ιωάννου του Δαμασκηνού.
«Μια μεθυστική κατάδυση στο βάθος του εαυτού μας»
Όπως σημειώνει ο Μίκης Θεοδωράκης: «Το έργο αποτελεί έναν μουσικό φόρο τιμής στη μνήμη των εθνομαρτύρων της νεότερης ιστορίας μας. Το δέος του “απαίδευτου” Έλληνα που με διακατείχε, όταν για πρώτη φορά στη ζωή μου άκουγα, έφηβος ων, συγχορδίες μέσα στην εκκλησία, είχε σβήσει ύστερα από 40 και πλέον έτη μουσικού βίου… Το αποτέλεσμα μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εκπλήρωση ενός εφηβικού πόθου, μιας νεανικής φιλοδοξίας.
Η βασική διαφορά του «Requiem» (1984) από τα προηγούμενα εκκλησιαστικά έργα μου έγκειται τόσο στην ίδια την υφή του “μέλους”, όσο και στην εναρμόνισή του. Από εκεί και πέρα, μεγάλη σημασία έχει η χρήση των φωνών της χορωδίας, καθώς και η σχέση ανάμεσα στα τρία βασικά μουσικά υλικά, δηλαδή τους σολίστ, τη μικτή και την παιδική χορωδία.
Όσο για το κείμενο, είναι ένα από τα υψηλότερα ανθρώπινα, πνευματικά, φιλοσοφικά και ποιητικά επιτεύγματα του ελληνικού λυρικού λόγου. Μας βοηθά να ανακαλύψουμε τις ορθές μας διαστάσεις μέσα στην παγκόσμια τάξη των πραγμάτων. Μας καλεί σε μια μεθυστική κατάδυση στο βάθος του εαυτού μας, για να ανακαλύψουμε το “φως που καίει”, την ουσία και την πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης μας. Να ενωθούμε με το μυστήριο του θανάτου, σαν τη μόνη εγγύηση και οδό, ότι έτσι ανακαλύπτουμε την ουσία της ζωής».
Η σφαγή των Καλαβρύτων
Η διαταγή της μαζικής δολοφονίας, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Καλάβρυτα» (Unternehmen Kalavryta), ξεκίνησε από την παράκτια περιοχή της Αχαΐας, στη βόρεια Πελοπόννησο, όταν τα στρατεύματα της Βέρμαχτ έκαψαν στην πορεία τους χωριά και δολοφόνησαν τους πολίτες. Επρόκειτο για μία επιχείρηση κύκλωσης των ανταρτών του ΕΛΑΣ, η οποία, όμως, κατέληξε σε μαζικά αντίποινα επί του άμαχου πληθυσμού της περιοχής, μετά τον θάνατο γερμανών στρατιωτών σε μάχες με τους αντάρτες και, ιδιαίτερα, μετά την εκτέλεση 77 γερμανών αιχμαλώτων.
Η σφαγή των αμάχων διαπράχθηκε από την 117η Μεραρχία Καταδρομών, η οποία αποτελούνταν από Αυστριακούς και Γερμανούς και, στον δρόμο για τα Καλάβρυτα, εκτέλεσε 143 άνδρες στα χωριά Ρωγοί, Κερπινή, Άνω και Κάτω Ζαχλωρού, καθώς και στη Μονή Μεγάλου Σπηλαίου και έκαψε περίπου 1.000 σπίτια, σε περισσότερα από 50 χωριά.
Όταν έφθασε στα Καλάβρυτα, κλείδωσε όλες τις γυναίκες και τα παιδιά στο σχολείο και διέταξε όλους τους άνδρες από 14 ετών και πάνω να παρουσιαστούν έξω από το χωριό. Εκεί, τους εκτέλεσε με συνεχείς ριπές πολυβόλων, σκοτώνοντας περίπου 500 άτομα. Οι γυναίκες και τα παιδιά κατάφεραν να αποδράσουν από το σχολείο, ενώ το χωριό φλεγόταν. Την επόμενη ημέρα, τα ναζιστικά στρατεύματα πυρπόλησαν το μοναστήρι της Αγίας Λαύρας.
Ταυτότητα παράστασης
Με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και τους σολίστ συμπράττουν η Χορωδία της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης – διδασκαλία: Νεκταρία Παλέτσου και η παιδική - νεανική χορωδία «Rosarte» - διδασκαλία: Ρόζη Μαστροσάββα.
Πληροφορίες
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών – Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης», Βασιλίσσης Σοφίας και Κόκκαλη, Αμπελόκηποι - Αθήνα, τηλ.: 210 7282333. Τιμές εισιτηρίων: 45, 32, 22, 12 ευρώ, ειδικές τιμές: 65+, πολύτεκνοι: 9 ευρώ, φοιτητές – νέοι – άνεργοι – ΑΜΕΑ: 7 ευρώ.
