Από το 1987 έως σήμερα, 1,7 εκατομμύρια φοιτητές έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών, Erasmus. «Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς δύο δεκαετίες αργότερα ότι ο δημοφιλής αυτός θεσμός έχει συμβάλει στην εδραίωση του ευρωπαϊκού πνεύματος;» διερωτάται η γαλλική εφημερίδα Le Monde. «Είναι οι νέοι που σπουδάζουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι πρωτοπόροι του έθνους της Ευρώπης;»

Αυτό τουλάχιστον ήταν το όραμα στο οποίο στηρίχθηκε η καθιέρωση του Erasmus είκοσι χρόνια νωρίτερα. «Στόχος της Ένωσης είναι η προαγωγή κάποιων αξιών μεταξύ των Ευρωπαίων: αλληλεγγύη, ελευθερία, κινητικότητα… Στη δεκαετία του 1980 συνειδητοποιήσαμε ότι το έργο μας στους τομείς της οικονομίας και της γεωργίας δεν είχε αποφέρει καρπούς σε επίπεδο συνειδητοποίησης της ιδιότητας του Ευρωπαίου πολίτη», παρατηρεί η Αν βαν Γκέρμεντ από το γραφείο πληροφοριών του Ευρωκοινοβουλίου.

Εκτός από τη δημιουργία κοινωνικών δικτύων, τα ευρωπαϊκά αυτά φυτώρια έχουν οδηγήσει στη δημιουργία προγραμμάτων όπως η διαδικτυακή τοποθεσία Café Babel, «το πρώτο πολύγλωσσο ευρωπαϊκό μέσο, στόχος του οποίου είναι να συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής λαϊκής γνώμης», εξηγεί ο επικεφαλής επικοινωνίας.

Συμβάλλουν, όμως, όλα αυτά στη γένεση ενός ευρωπαϊκού πνεύματος; Καταφατική απάντηση δίνουν στο ερώτημα η κα βαν Γκέρμεντ και η κα Πινί. «Οι γενιές του Erasmus κατέχουν σήμερα ισχυρές πολιτικές και οικονομικές θέσεις. Η νέα αυτή αφρόκρεμα είναι πιο ανοιχτόμυαλη», τονίζει η δεύτερη. Ωστόσο, είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς σε ποιο ακριβώς βαθμό η κοσμοπολίτικη αυτή νοοτροπία οφείλεται στο Erasmus ή στην προσωπικότητα, στο ιστορικό και πολιτιστικό υπόβαθρο των νέων.

«Είναι, λοιπόν, τα παιδιά αυτά ο πυρήνας ενός εκκολαπτόμενου ευρωπαϊκού έθνους;» αναρωτιέται η Le Monde. Τα κύματα των μεταναστών στην Ευρώπη –τα οποία έχουν πολύ πιο μαζικό χαρακτήρα από το ποσοστό 1-2% των φοιτητών που λαμβάνουν μέρος στο πρόγραμμα ανταλλαγής– έχουν συμβάλλει πιο ουσιαστικά στη διαμόρφωση της σημερινής Ευρώπης», υποστηρίζει η μα Μπαλατόρε.

Η ανεπάρκεια αυτή έχει υποπέσει στην αντίληψη του Μπρούνο λε Μερ, αναπληρωτή υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, ο οποίος σκοπεύει να επεκτείνει τα προγράμματα ευρωπαϊκής κινητικότητας με στόχο να καλύπτουν το μισό περίπου πληθυσμό κάθε ηλικιακής ομάδας.