Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Οι τραγικές εικόνες από την Ουκρανία τις τελευταίες ημέρες, με δεκάδες αμάχους να κείτονται νεκροί στους δρόμους, οδήγησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιβάλει τις πρώτες κυρώσεις στο ρωσικό ενεργειακό τομέα: Η Κομισιόν προτείνει την απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού λιθάνθρακα αξίας 4 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως.

Η πρόταση της Επιτροπής, η οποία πρέπει να λάβει την έγκριση των 27, έρχεται μετά από μια διελκυστίνδα συζητήσεων, καθώς αφορά σε έναν πολύ ευαίσθητο τομέα, με χώρες όπως η Γερμανία και η Αυστρία να αντιστέκονται κυρίως στο εμπάργκο φυσικού αερίου από τη Μόσχα. 

Η πίεση των τελευταίων ημερών, με τους νεκρούς στους δρόμους της Μπούτσα ,συνέβαλε στο να συντρίψει την αντίσταση.Τουλάχιστον στον λιθάνθρακα.

Παραμένει βέβαια αν η πρόταση θα εγκριθεί, καθώς απαιτείται ομοφωνία των 27. Και είναι άγνωστο εάν η Ουγγαρία, με την θριαμβευτική επανεκλογή του συμμάχου του Πούτιν,πρωθυπουργού Ορμπαν,την περασμένη Κυριακή, θα αντιταχθεί στην απόφαση: μέχρι τώρα ο Ορμπαν,είχε εκφράσει απροθυμία να συμπεριλάβει την ενέργεια σε αντίποινα.

Σε κάθε περίπτωση, η Ευρώπη παίζει ένα μεγάλο στοίχημα καθώς κινείται για την απαγόρευση του ρωσικού λιθάνθρακα.

Η Ρωσία είναι ο κορυφαίος προμηθευτής θερμικού άνθρακα της Ευρώπης, ο οποίος χρησιμοποιείται ως καύσιμο στους σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει σαφής εναλλακτική σε αυτό και όπως προειδοποιεί το Bloomberg, «το αποτέλεσμα μπορεί να οδηγήσει σε ένα φαινόμενο ντόμινο με μια τρελή παγκόσμια κούρσα στον λιθάνθρακα»

Οι τιμές ήδη εκτινάσσονται στα ύψη σε μια αγορά που είναι προβληματική εδώ και μήνες. Η τιμή του ευρωπαϊκού άνθρακα εκτινάχθηκε χθες κατά 14% σε υψηλό τριών εβδομάδων ,μετά την είδηση ​​της προτεινόμενης απαγόρευσης, με τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης να διπλασιάζονται από την αρχή του έτους. Το σημείο αναφοράς για τον ασιατικό άνθρακα έφτασε σε υψηλό όλων των εποχών τον Μάρτιο, ενώ ο αμερικανικός άνθρακας ξεπέρασε τα 100 δολάρια τον τόνο την περασμένη εβδομάδα, για πρώτη φορά σε 13 χρόνια.

 Η Ευρώπη αγοράζει δύο είδη άνθρακα από τη Ρωσία -- θερμικό, που χρησιμοποιείται από τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και μεταλλουργικό, που χρησιμοποιείται στην κατασκευή χάλυβα. Το ρωσικό μερίδιο των εισαγωγών θερμικού άνθρακα της ΕΕ είναι σχεδόν 70%, με τη Γερμανία και την Πολωνία να εξαρτώνται ιδιαίτερα.

Η Γηραιά ήπειρος έχει γίνει ολοένα και περισσότερο εξαρτημένη από τη Ρωσία καθώς η δική της παραγωγή μειώθηκε. Το 2020, η Ευρώπη εισήγαγε 57 εκατομμύρια τόνους θερμικού άνθρακα από τη Ρωσία,σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. 

«Η προτεινόμενη κύρωση θα ήταν καταστροφική για τις ευρωπαϊκές εισαγωγές άνθρακα», δήλωσε ο Φάμπιαν Ρόνιγκεν , αναλυτής στη νορβηγική συμβουλευτική εταιρεία Rystad Energy. 

Δεν είναι μόνο ότι οι προμήθειες άνθρακα που είναι περιορισμένες. Υπάρχουν επίσης υλικοτεχνικές επιπλοκές όταν πρόκειται για γρήγορη μετάβαση  σε νέους προμηθευτές. Η εγγύτητα της Ρωσίας με την Ευρώπη ήταν εδώ και καιρό ένα από τα πλεονεκτήματά της σε μια αγορά που εξαρτάται από τις πολυήμερες αποστολές βαρέων φορτίων. Τώρα, οι Ευρωπαίοι αγοραστές θα πρέπει να ψάξουν αλλού, επεκτείνοντας την προσφορά από χώρες τόσο μακρινές όπως η Νότια Αφρική, η Αυστραλία και η Ινδονησία, όπου η ποιότητα ποικίλλει.«Ο ρωσικός άνθρακας είναι ο πλησιέστερος, ο φθηνότερος και σε ορισμένες αγορές όπως η Γερμανία έχει τις καταλληλότερες  προδιαγραφές , όσον αφορά την περιεκτικότητα σε θερμότητα και θείο» για την τροφοδοσία των σταθμών της Ευρώπης, δήλωσε ο Τζέικ Χόρσκεν, αναλυτής της S&P Commodities Insights. Μια απαγόρευση της ΕΕ «θα αποτελούσε σημαντική πρόκληση για τους αγοραστές που θα έπρεπε να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις», προειδοποιεί.

Μακροπρόθεσμα, το εμπόριο άνθρακα αναμένεται βέβαια να περιοριστεί καθώς πρόκειται για το πιο ρυπογόνο ορυκτό καύσιμο. Αλλά αυτή τη στιγμή, η αγορά άνθρακα είναι κρίσιμη , καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια ασφυξία στις προμήθειες φυσικού αερίου.

Οποιεσδήποτε κυρώσεις στον ρωσικό άνθρακα θα πιέσουν τις ήδη τεταμένες προμήθειες της Ευρώπης. Ο άνθρακας που είναι αποθηκευμένος στα λιμάνια του Άμστερνταμ, του Ρότερνταμ και της Αμβέρσας ,παραμένει στο χαμηλότερο επίπεδο αυτή τη σεζόν εδώ και τουλάχιστον έξι χρόνια, σύμφωνα με εβδομαδιαία έρευνα της Argus Media.