Ι. Εισαγωγή
1. Οι χρόνιες παθογένειες της Δημόσιας Διοίκησης καθιστούν αδήριτη την ανάγκη της Διοικητικής Μεταρρύθμισης. Τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα, όπως είναι ιδίως η χαμηλή ποιότητα παροχής υπηρεσιών, το μεγάλο κόστος των δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, η προβληματική οργάνωση και ο συγκεντρωτισμός των δημοσίων υπηρεσιών, η έλλειψη αξιολόγησης, η αναξιοκρατία, η απουσία ελέγχων και κυρώσεων, η διαφθορά και η συνακόλουθη έλλειψη εμπιστοσύνης στις κρατικές υπηρεσίες, υπονόμευσαν το κύρος του Κράτους, την αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης και, σε τελική ανάλυση, την ίδια την ποιότητα της Δημοκρατίας μας. Η επίλυση των διαρθρωτικών αυτών προβλημάτων, σε συνδυασμό με την πάταξη του πελατειακού συστήματος, συμβάλλουν στην αποκατάσταση μιας νέας πραγματικότητας που συμπυκνώνεται στη φράση «Επανίδρυση του Κράτους». Με την «Επανίδρυση του Κράτους» εννοούμε την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την εξυγίανση και τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου τομέα. Η κατοχύρωση της διαφάνειας, της ουσιαστικής αξιολόγησης, της αξιοκρατίας, των συνεχών ελέγχων για την αποτελεσματικότητα των δαπανών, η πάταξη της γραφειοκρατίας, η άρση της πολυνομίας, η προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση του πολίτη, η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών για την εφαρμογή της ηλεκτρονικής διοίκησης, αποτελούν το πλέγμα των αλλαγών που συνθέτουν ένα νέο πρότυπο διοίκησης.
2. Βασική συνιστώσα και παράγοντα όλης αυτής της προσπάθειας για την Επανίδρυση του Κράτους αποτελεί η εισαγωγή σύγχρονου θεσμικού πλαισίου για την πρόσληψη και την εν γένει υπηρεσιακή κατάσταση των δημοσίων υπαλλήλων, οι οποίοι, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 103 του Συντάγματος, «είναι εκτελεστές της θέλησης του Κράτους και υπηρετούν το Λαό ∙ οφείλουν πίστη στο Σύνταγμα και αφοσίωση στην Πατρίδα». Οι προσπάθειες για την κατάρτιση ενός άρτιου Υπαλληλικού Κώδικα ήταν πολλές: Με τον ν. 964/1917 συγκροτήθηκε η πρώτη σχετική νομοπαρασκευαστική επιτροπή, η οποία ολοκλήρωσε το έργο της το 1923, χωρίς όμως ν’ αποτελέσει τελικά το πόρισμά της νόμο του κράτους. Ατυχή κατάληξη είχαν και ανάλογες προσπάθειες που έγιναν το 1931, το 1936 και το 1947, αφού επρόκειτο για ταραγμένες περιόδους της ελληνικής ιστορίας. Μετά από αλλεπάλληλες επεξεργασίες φθάσαμε στον ν. 1811/1951 «Περί κώδικος καταστάσεως δημοσίων πολιτικών διοικητικών υπαλλήλων», στη νομοθετική αρτιότητα του οποίου συνέβαλε καθοριστικά ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας και επ. Πρόεδρος του ΣτΕ Καθηγητής Μ. Στασινόπουλος. Ακολούθησε η κωδικοποίηση του π.δ. 611/1977 και, τελικά, φθάσαμε στον ισχύοντα Υ.Κ. (ν. 2683/1999), ο οποίος ψηφίσθηκε από τη Βουλή, μετά από επεξεργασία από Επιτροπή που διήρκεσε τριάμισι περίπου χρόνια.
3. Ωστόσο, η ανάγκη αναμόρφωσης και του ν. 2683/1999 κατέστη επιτακτική, προκειμένου να ενισχυθεί η λειτουργικότητα και η παραγωγικότητα της Δημόσιας Διοίκησης για τους ακόλουθους κυρίως λόγους:
α) Αποτελούσε γενικότερο αίτημα, τόσο της ΑΔΕΔΥ όσο και των αρμόδιων υπηρεσιών των Υπουργείων. Αφού είχε γίνει πλέον αντιληπτό ότι το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο επέτρεπε την εκδήλωση και συντήρηση πολλαπλών παθογενειών, με προεξάρχουσα την έλλειψη συνέχειας, οι οποίες αποτελούσαν ανασταλτικό παράγοντα στην προσπάθεια της Δημόσιας Διοίκησης ν’ ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του πολίτη. Βασικό πρόβλημα ήταν η έλλειψη αντικειμενικών κριτηρίων και διαφάνειας στην επιλογή προϊσταμένων, καθώς και η έλλειψη κινήτρων και ελέγχων που επέτρεπαν τον κομματισμό και την πελατειακή λογική του «βολέματος ημετέρων».
β) Εναρμόνιση διατάξεων του Υπαλληλικού Κώδικα με το κοινοτικό δίκαιο (ιδίως σε ό,τι αφορά τα θέματα του ανώτατου ορίου ηλικίας διορισμού, της χορήγησης γονικών αδειών εναλλακτικά και στον σύζυγο δημόσιο υπάλληλο κλπ.).
γ) Εναρμόνιση διατάξεων με την πρόσφατη νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας και των λοιπών διοικητικών δικαστηρίων (π.χ. πειθαρχικό δίκαιο).
δ) Επανεξέταση του πλαισίου διευκολύνσεων των υπαλλήλων με μεγάλες οικογενειακές υποχρεώσεις, καθώς και όσων έχουν ανάγκη μεγαλύτερης προστασίας (π.χ. πολύτεκνοι, μονογονεϊκές οικογένειες, άγαμη μητέρα κλπ) και εισαγωγή δέσμης επιβεβλημένων ρυθμίσεων κοινωνικού χαρακτήρα.
ε) Αποσαφήνιση διατάξεων, των οποίων η εφαρμογή είχε δημιουργήσει προβλήματα.
στ) Ορθολογικότερη αναμόρφωση θεμάτων, με βάση την εμπειρία της προηγούμενης εξαετίας (π.χ. έλεγχος δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης, επαναφορά στην υπηρεσία εκπεσόντων κλπ).
ζ) Συμπλήρωση των ρυθμίσεων με νέα θέματα, που εντοπίσθηκαν κατά την εφαρμογή τους ή ανέκυψαν μεταγενέστερα (π.χ. σύστημα χορήγησης αναρρωτικών αδειών, μετατάξεις από φορέα σε φορέα κλπ).
η) Επανεκτίμηση και ενσωμάτωση τροποποιήσεων που έγιναν στο θεσμικό πλαίσιο της υπηρεσιακής κατάστασης των δημόσιων υπαλλήλων με ειδικούς νόμους, οι οποίες δυσχέραναν το έργο του εφαρμοστή του δικαίου και έδιναν την εντύπωση μεμονωμένων και εμβαλωματικών παρεμβάσεων.
θ) Εναρμόνιση με τις προοπτικές του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Ανάπτυξης 2007-2013 και, ιδίως, της αναπτυξιακής προτεραιότητας «Βελτίωσης της Διοικητικής Ικανότητας της Δημόσιας Διοίκησης», προκειμένου να καταστεί η Δημόσια Διοίκηση μοχλός για την επιτυχία του συνόλου των μεταρρυθμίσεων και πυλώνας για την επιδίωξη της Ανάπτυξης και της Ανταγωνιστικότητας με όρους καλύτερης εξυπηρέτησης του πολίτη και εμπέδωσης της αρχής διαφάνειας στη Δημόσια Διοίκηση.
4. Προκειμένου να στηρίξει τη Δημόσια Διοίκηση και να προωθήσει με επιτυχία τις διοικητικές μεταρρυθμίσεις της, η Κυβέρνηση, ήδη με τον πρώτο νόμο που έφερε προς ψήφιση στη Βουλή, τον ν. 3242/2004 (άρθρο 14 παρ. 1), και έχοντας προηγουμένως αντιμετωπίσει σοβαρές οικονομικές αρρυθμίες του παρελθόντος, προέβλεψε τη σύσταση Επιτροπής για τη σύνταξη του νέου Υπαλληλικού Κώδικα, με τη διαδικασία του άρθρου 76 παρ. 6 του Συντάγματος. Η Επιτροπή αυτή συγκροτήθηκε με την υπ’ αριθμ. ΔΙΔΚ/Φ.38/17602/23.8.2004 απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης (Φ.Ε.Κ. Β΄ 1292), υπό την προεδρία του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης κ. Β. Ανδρονόπουλου. Τα μέλη της ήταν ένας Αντιπρόεδρος και ένας Σύμβουλος Επικρατείας, Καθηγητές Πανεπιστημίου, ο Νομικός Σύμβουλος του Κράτους στο ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α., νομικοί με εξειδίκευση στα θέματα της Δημόσιας Διοίκησης, ανώτατα στελέχη του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α., προερχόμενα ιδίως από τη Γενική Διεύθυνση Κατάστασης Προσωπικού της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Διοίκησης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. και, φυσικά, εκπρόσωποι της ΑΔΕΔΥ. Η Επιτροπή άρχισε τις εργασίες της τον Νοέμβριο του 2004 και μετά από 58, περίπου, πολύωρες συνεδριάσεις παρέδωσε ένα ολοκληρωμένο και άρτιο σχέδιο του νέου Υπαλληλικού Κώδικα, το οποίο συντίθεται από 8 Μέρη. Τα Μέρη αυτά υποδιαιρούνται σε Κεφάλαια, που περιλαμβάνουν συνολικά 169 άρθρα.
Επισημαίνεται ότι ο νέος Υπαλληλικός Κώδικας, ο οποίος εγκρίθηκε ομόφωνα από την Κυβερνητική Επιτροπή, ολοκληρώθηκε με συναινετικές, στη συντριπτική πλειοψηφία των διατάξεων, διαδικασίες, ύστερα από μία γόνιμη συνεργασία με την ΑΔΕΔΥ. Και αυτό έχει μεγάλη σημασία, διότι η συναίνεση αποτελεί προϋπόθεση ως προς τη διαμόρφωση ενός μακρόπνοου θεσμικού πλαισίου για την υπηρεσιακή κατάσταση των δημόσιων υπαλλήλων, το οποίο αποτελεί, άλλωστε, προγραμματική δέσμευση της Κυβέρνησης.
ΙΙ. Επιμέρους ρυθμίσεις – Οι βασικές καινοτομίες του νέου Υ.Κ.
Με βάση τους παραπάνω άξονες, το σχέδιο του νέου Υπαλληλικού Κώδικα περιλαμβάνει μία σειρά σημαντικών καινοτομιών, κυριότερες από τις οποίες είναι οι ακόλουθες:
1. Ισότητα και αξιοκρατία σε όλα τα θέματα της υπηρεσιακής κατάστασης των δημοσίων υπαλλήλων
Στο άρθρο 1 προστίθεται στις αρχές της αξιοκρατίας, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της μέγιστης δυνατής απόδοσης κατά την εργασία, που διέπουν την πρόσληψη και την υπηρεσιακή κατάσταση των δημόσιων υπαλλήλων, και η αρχή της ισότητας. Με τον τρόπο αυτόν δηλώνεται πανηγυρικά εξαρχής ότι στο πλαίσιο του νέου Κώδικα η ίση μεταχείριση των όμοιων περιπτώσεων και η μη αναγνώριση αδικαιολόγητων και μη αντικειμενικών προνομίων αποτελεί κατευθυντήρια αρχή αλλά και δέσμευση για όλα τα διοικητικά όργανα.
2. Ανώτατο όριο ηλικίας διορισμού
Στο άρθρο 6 απαλείφεται το ανώτατο όριο ηλικίας διορισμού. Ανώτατα όρια ηλικίας διορισμού μπορούν να καθορίζονται με τις οικείες προκηρύξεις, ύστερα από γνώμη του οικείου φορέα και απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, εφόσον απαιτούνται από τη φύση και τις ιδιαιτερότητες των καθηκόντων των προς πλήρωση θέσεων.
3. Συμμετοχή των συνδικαλιστικών οργάνων στον προγραμματισμό των προσλήψεων
Στο άρθρο 11 παρ. 1 προστίθεται ότι για τον ετήσιο προγραμματισμό προσλήψεων προσωπικού στις δημόσιες υπηρεσίες και τα ν.π.δ.δ. απαιτείται, υποχρεωτικά, η γνώμη της οικείας συνδικαλιστικής οργάνωσης, δεδομένου ότι οι υπάλληλοι που απασχολούνται σε κάθε φορέα γνωρίζουν πολύ καλά τις πραγματικές ελλείψεις και τα κενά που υπάρχουν. Η πρόβλεψη αυτή περιορίζει τα περιθώρια της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας να προβαίνει σε προσλήψεις που δεν συνάδουν με τις πραγματικές ανάγκες του κάθε φορέα.
4. Διαφάνεια στην περιουσιακή κατάσταση των δημόσιων υπαλλήλων
Στο άρθρο 28 επανακαθορίζεται ο τρόπος δήλωσης της περιουσιακής κατάστασης των υπαλλήλων, των συζύγων τους και των ανήλικων τέκνων τους, προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της διαφάνειας. Οι εν λόγω δηλώσεις συντάσσονται σε ειδικό έντυπο και αποστέλλονται, σε ηλεκτρονική μορφή, στη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων, ενώ ο έλεγχός τους ανατίθεται σε ειδική υπηρεσία ελέγχων του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, η οποία έχει την αναγκαία υποδομή για να προβαίνει, με ταχύτητα και ασφάλεια, στις αναγκαίες καταχωρίσεις και διασταυρώσεις. Με τον τρόπο αυτόν θα εκλείψει το φαινόμενο που παρατηρείται εδώ και πολλά χρόνια, να στοιβάζονται οι ετήσιες δηλώσεις, χωρίς να γίνονται ουσιαστικοί έλεγχοι, αλλά, στην καλύτερη περίπτωση, μόνο δειγματοληπτικοί.
5. Ανάθεση καθηκόντων άλλου κλάδου ή ειδικότητας
Στο άρθρο 30 η ανάθεση καθηκόντων άλλου κλάδου ή ειδικότητας επιτρέπεται για χρονικό διάστημα δύο μηνών, με υποχρέωση αιτιολόγησης της απόφασης του οικείου προϊσταμένου.
6. Διευκολύνσεις για όσους υπηρετούν σε προβληματικές, άγονες και νησιωτικές περιοχές
Στο άρθρο 37 προβλέπεται ότι η δυνατότητα θέσπισης κωλύματος εντοπιότητας καταλαμβάνει τους προϊσταμένους οργανικών μονάδων που εδρεύουν σε Δήμους ή Κοινότητες άγονων, προβληματικών ή νησιωτικών περιοχών με πληθυσμό μέχρι 3.000 κατοίκους .
7. Επιμήκυνση της προθεσμίας παραγραφής για αξιώσεις του Δημοσίου κατά υπαλλήλων
Στο άρθρο 38 προβλέπεται ότι η αξίωση του Δημοσίου κατά υπαλλήλων του για αποζημίωση στις περιπτώσεις αστικής ευθύνης παραγράφεται εφεξής σε πέντε έτη, αντί των δύο (2) ετών που ισχύουν σήμερα. Η δε πενταετία αρχίζει αφότου το αρμόδιο όργανο για την υποβολή της αίτησης καταλογισμού έλαβε γνώση της ζημίας και του λόγου αυτής.
8. Απλούστευση της διαδικασίας μονιμοποίησης
Στο άρθρο 40 απλουστεύεται η διαδικασία μονιμοποίησης των υπαλλήλων. Ειδικότερα, η μονιμοποίηση πραγματοποιείται αυτοδικαίως με τη συμπλήρωση διετούς υπηρεσίας, εκτός και αν συντρέχουν ειδικοί λόγοι (π.χ. πειθαρχική ποινή, πειθαρχική εκκρεμότητα και δυσμενής έκθεση αξιολόγησης), οπότε για τη μονιμοποίηση αποφαίνεται το οικείο υπηρεσιακό συμβούλιο.
9. Τήρηση όρων υγιεινής και ασφάλειας στις δημόσιες υπηρεσίες
Στο άρθρο 44 προβλέπεται η έκδοση προεδρικού διατάγματος, ύστερα από γνώμη της ΑΔΕΔΥ, με το οποίο θα συσταθεί ειδική οργανική μονάδα στο ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α., με αρμοδιότητα την εποπτεία και τήρηση των όρων υγιεινής και ασφάλειας του χώρου εργασίας των δημόσιων υπαλλήλων.
10. Διευκολύνσεις στο καθεστώς των αδειών, ιδίως για τις επικίνδυνες και ανθυγιεινές εργασίες
Στο πλαίσιο της ενίσχυσης του κοινωνικού χαρακτήρα των ρυθμίσεων του νέου Υπαλληλικού Κώδικα το άρθρο 48 προβλέπει:
α) Το δικαίωμα χορήγησης κανονικής άδειας στους υπαλλήλους δύο (2) μήνες μετά το διορισμό τους, σε αντίθεση με την ισχύουσα διάταξη που προβλέπει τη συμπλήρωση ενός έτους δημόσιας πραγματικής υπηρεσίας για τη χορήγηση της εν λόγω άδειας. Η άδεια αυτή ορίζεται σε δύο ημέρες για κάθε μήνα υπηρεσίας.
β) Η δυνατότητα προσαύξησης της κανονικής άδειας για τους υπαλλήλους που απασχολούνται σε επικίνδυνες και ανθυγιεινές εργασίες, ύστερα από έκδοση σχετικού προεδρικού διατάγματος, με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
11. Κίνητρα για την εξοικείωση των υπαλλήλων με τις νέες τεχνολογίες
Στο άρθρο 50 καθιερώνεται η υποχρεωτική χορήγηση ειδικής άδειας μιας (1) ημέρας, ανά δίμηνο, σε υπαλλήλους που χειρίζονται ηλεκτρονικούς υπολογιστές και απασχολούνται μπροστά σε οθόνη Η/Υ για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των πέντε ωρών ημερησίως.
12. Ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεγγύης
Στο πλαίσιο της ενίσχυσης της κοινωνικής αλληλεγγύης, στον νέο Υπαλληλικό Κώδικα (άρθρο 50) προβλέπεται η χορήγηση ειδικής άδειας δύο (2) ημερών, με πλήρεις αποδοχές, στις περιπτώσεις όπου ο υπάλληλος μετέχει σε οργανωμένη ομαδική αιμοληψία ή ανταποκρίνεται σε πρόσκληση από υπηρεσία αιμοδοσίας για κάλυψη έκτακτης ανάγκης.
13. Το κοινωνικό πρόσωπο του νέου Υ.Κ.: Μέριμνα για τις πολύτεκνες και μονογονεϊκές οικογένειες - Ισότητα ευκαιριών στις γυναίκες και τους άνδρες – Ενίσχυση της οικογένειας
Στο πλαίσιο της υποστήριξης της προσπάθειας της γυναίκας να συνδυάσει την οικογενειακή και την επαγγελματική ζωή, αλλά και της ειδικής πρόνοιας για τα μέλη των οικογενειών εκείνων, οι οποίες χρειάζονται μεγαλύτερη προστασία (μονογονεϊκές οικογένειας, πολύτεκνες, τρίτεκνες, άγαμες μητέρες, χήρες, γυναίκες με αναπηρίες κλπ.), προωθούνται οι ακόλουθες καινοτομίες (άρθρο 53 Υ.Κ.):
Χορήγηση γονικής άδειας και στον πατέρα. Ειδικότερα, αναγνωρίζεται αυτοτελές δικαίωμα χορήγησης της διευκόλυνσης του μειωμένου ωραρίου ή της άδειας ανατροφής τέκνου των εννέα μηνών και στον πατέρα υπάλληλο, εφόσον δεν κάνει χρήση η μητέρα υπάλληλος. Το ίδιο δικαίωμα αναγνωρίζεται και στο μοναδικό γονέα των μονογονεϊκών οικογενειών.
Για τις μητέρες που είναι άγαμες ή χήρες ή με αναπηρία 67% και άνω, προσαυξάνεται η διευκόλυνση του μειωμένου ωραρίου ή της άδειας ανατροφής τέκνου κατά έξι (6) μήνες ή ένα (1) μήνα αντίστοιχα.
Αμείβονται οι τρεις πρώτοι μήνες της γονικής άδειας ανατροφής παιδιών στους πολύτεκνους και τρίτεκνους γονείς. (Στις λοιπές περιπτώσεις η άδεια ανατροφής είναι χωρίς αποδοχές).
Για κάθε παιδί πέραν του τρίτου, η μετά τον τοκετό άδεια προσαυξάνεται κατά δύο ακόμη μήνες.
Προβλέπεται η περαιτέρω παράταση της διευκόλυνσης του μειωμένου ωραρίου εργασίας για δύο ακόμη έτη στην περίπτωση γέννησης τέταρτου τέκνου.
Παρέχονται διευκολύνσεις στη μητέρα που υιοθετεί τέκνο, προκειμένου να καταστεί ομαλή η μετάβαση στη νέα οικογενειακή της ζωή, εφόσον το υιοθετημένο τέκνο είναι ηλικίας έως έξι (6) ετών. Ένας μήνας από την άδεια αυτή μπορεί να καλύπτει απουσία της υπαλλήλου κατά το προ της υιοθεσίας διάστημα.
14. Εγγυήσεις για την αποτροπή καταχρήσεων στις αναρρωτικές άδειες των δημοσίων υπαλλήλων
Στο άρθρο 55 προβλέπεται ότι σε περίπτωση βραχυχρόνιας αναρρωτικής άδειας πριν ή μετά από αργία ή ανάμεσα σε δύο αργίες, ο υπάλληλος παραπέμπεται υποχρεωτικά για εξέταση στην οικεία υγειονομική επιτροπή, προς αποφυγή καταχρήσεων. Κατά τα ίδια διαστήματα ο υπάλληλος δεν μπορεί να πάρει αναρρωτική άδεια με υπεύθυνη δήλωσή του.
Αναρρωτική άδεια πέραν των δέκα (10) ημερών κατ’ έτος χορηγείται ύστερα από γνωμάτευση της οικείας υγειονομικής επιτροπής, με εξαίρεση την περίπτωση που η άδεια χορηγείται ύστερα από γνωμάτευση του διευθυντή κλινικής δημόσιου νοσοκομείου και μόνον εφόσον έχει προηγηθεί νοσηλεία επτά τουλάχιστον ημερών ή χειρουργική επέμβαση.
Αναρρωτική άδεια για ψυχική νόσο πέραν του ενός (1) μηνός δεν χορηγείται, αν δεν έχει προηγηθεί νοσηλεία σε δημόσιο νοσοκομείο. Παράτασή της ή χορήγηση νέας άδειας, εφόσον υπερβαίνει, συνολικώς ή τμηματικώς, τον ένα (1) μήνα μέσα στο ίδιο ημερολογιακό έτος χορηγείται, ύστερα από αναλυτική έκθεση θεράποντος ιατρού και έκθεση εξέτασης λειτουργικότητας του ασθενούς, το περιεχόμενο των οποίων καθορίζεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Με την ίδια απόφαση ορίζονται τα όργανα που δικαιούνται να προβαίνουν σε εξέταση λειτουργικότητας του ασθενούς, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια (άρθρο 56).
15. Κίνητρα για επιμόρφωση και μετεκπαίδευση των υπαλλήλων
Στο άρθρο 58 επαναπροσδιορίζονται οι όροι χορήγησης της άδειας υπηρεσιακής εκπαίδευσης, καθώς και το ποσοστό προσαύξησης των αποδοχών των υπαλλήλων που την λαμβάνουν. Ειδικότερα, δεν χορηγείται άδεια για μετεκπαίδευση ή μεταπτυχιακή εκπαίδευση, αν ο χρόνος υπηρεσίας που απομένει στον υπάλληλο μετά το πέρας της άδειας είναι μικρότερος του τετραπλασίου της χρονικής της διάρκειας. Επίσης η εν λόγω άδεια δεν χορηγείται σε δόκιμους υπαλλήλους.
Όσον αφορά την προσαύξηση των αποδοχών αυτή, προσδιορίζεται στο 20% (πριν ήταν 15%) για τη χορήγηση άδειας υπηρεσιακής εκπαίδευσης στο εσωτερικό. Η προσαύξηση αυτή μπορεί, με απόφαση του υπηρεσιακού συμβουλίου, ν’ ανέλθει έως και το 40%, εάν η μετεκπαίδευση ή μεταπτυχιακή εκπαίδευση γίνεται μόνο εκτός της περιοχής του Δήμου που εδρεύει η υπηρεσία του υπαλλήλου.
16. Ηθική αμοιβή ως κίνητρο για τους δημόσιους υπαλλήλους
Στο άρθρο 61 καθιερώνεται, για πρώτη φορά, η απονομή ηθικής αμοιβής στους υπαλλήλους που έχουν διακριθεί για την κοινωνική τους δράση.
17. Εγγυήσεις για μετακινήσεις εκτός νομού ή σε νησιά
Στο άρθρο 66 προβλέπεται ότι η μετακίνηση υπαλλήλου εκτός νομού ή σε νησί γίνεται με τη διαδικασία της μετάθεσης. Σε κάθε περίπτωση προηγείται ο υπάλληλος που επιθυμεί να μετακινηθεί.
18. Παράταση του χρόνου απόσπασης κατά 1 επιπλέον έτος
Στο άρθρο 68 προβλέπεται η παράταση του χρόνου απόσπασης κατά ένα (1) επιπλέον έτος μετά από σχετική αίτηση του υπαλλήλου (συνολική διάρκεια τρία έτη).
19. Για πρώτη φορά μετατάξεις με διαφάνεια και αντικειμενικότητα – Μετατάξεις και από φορέα σε φορέα
Επιτρέπονται, πλέον, οι μετατάξεις από Υπουργείο σε Υπουργείο ή σε άλλη δημόσια υπηρεσία ή σε νομικό πρόσωπο δημόσιου δικαίου και αντιστρόφως (άρθρο 71 του νέου Υ.Κ.). Υπάρχει δηλαδή διεύρυνση των μετατάξεων σε σχέση με το παρελθόν, όπου επιτρέπονταν μόνο εντός του ιδίου φορέα. Τώρα μπορούν να γίνουν και από φορέα σε φορέα, ώστε να επιτυγχάνεται ορθολογικότερη ανακατανομή του προσωπικού και να καλύπτονται οι υπάρχουσες ανάγκες με το κατάλληλο προσωπικό. Ο οικείος φορέας υποχρεούται να προβεί σε σχετική ανακοίνωση, η οποία, προς ενίσχυση της διαφάνειας, αποστέλλεται σε όλα τα Υπουργεία, τα οποία την κοινοποιούν σε όλες τις εποπτευόμενες από αυτά υπηρεσίες και τα νομικά πρόσωπα δημόσιου δικαίου. Στην ανακοίνωση ορίζεται η αποκλειστική προθεσμία υποβολής αιτήσεων από τους ενδιαφερόμενους για μετάταξη υπαλλήλους. Αυτό σημαίνει ότι παύει να υπάρχει το αδιαφανές καθεστώς των εν κρυπτώ μετατάξεων που υπήρχε ως τώρα: Οι θέσεις που προκηρύσσονται για να καλυφθούν με μετάταξη ανακοινώνονται και από την ιστοσελίδα του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. Υπάρχει δηλαδή η ευρύτερη δυνατή δημοσιότητα, ώστε να μπορούν να υποβάλλουν αιτήσεις όλοι οι ενδιαφερόμενοι για μετάταξη υπάλληλοι.
Για τη μετάταξη από κλάδο σε κλάδο της ίδιας ή ανώτερης κατηγορίας απαιτείται να κατέχει ο υπάλληλος τον τίτλο σπουδών του κλάδου στον οποίο μετατάσσεται, όπως ο τίτλος αυτός ορίζεται από τις κείμενες διατάξεις (άρθρα 69 και 70 του νέου Υ.Κ.). Σε περίπτωση που υπάρχουν περισσότεροι υποψήφιοι για μετάταξη, προηγούνται αυτοί που κατέχουν τον προβλεπόμενο τίτλο σπουδών και ακολουθούν οι υποψήφιοι που κατέχουν τίτλο σπουδών, ο οποίος προβλέπεται ως επικουρικό προσόν διορισμού. Οι αιτήσεις για την εν λόγω μετάταξη εξετάζονται εντός δύο μηνών από τη λήξη της προθεσμίας υποβολής τους.
20. Μετατάξεις σε παραμεθόριες περιοχές – Λιγότερες δεσμεύσεις για τους πολύτεκνους
Στο άρθρο 72 προβλέπεται το δικαίωμα μετάταξης σε υπηρεσίες παραμεθόριων περιοχών, με ανάλογη υποχρέωση παραμονής μία δεκαετία. Προκειμένου περί υπαλλήλου που αποκτά την ιδιότητα του πολυτέκνου μετά την μετάταξη, ο υποχρεωτικός χρόνος παραμονής του στην υπηρεσία μειώνεται από δέκα (10) έτη σε έξι (6) έτη.
21. Δικαίωμα άρνησης μετάταξης για λόγους νομιμότητας
Τα αρμόδια όργανα υποχρεούνται να εκτελούν τις αποφάσεις των υπηρεσιακών συμβουλίων για μετατάξεις υπαλλήλων. Στο άρθρο 74 διευκρινίζεται ότι μπορούν ν’ αρνηθούν την εκτέλεση των ανωτέρω αποφάσεων μόνο για μετάταξη υπαλλήλων για λόγους νομιμότητας, στο πλαίσιο του Κράτους Δικαίου και της αρχής χρηστής διοίκησης.
22. Ταχύτερη εξέλιξη στους κατόχους διδακτορικών και μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών
Στο άρθρο 80 καθιερώνεται ως εισαγωγικός βαθμός για τους κατόχους διδακτορικού διπλώματος σπουδών ο βαθμός Γ΄ αντί του βαθμού Δ΄ που ισχύει σήμερα. Δηλαδή επιταχύνεται η εξέλιξή τους κατά δύο (2) χρόνια εξ αυτού του λόγου. Επίσης για τους κατόχους διδακτορικού διπλώματος προβλέπεται περαιτέρω μείωση του χρόνου εξέλιξης κατά δύο έτη.
23. Μείωση του χρόνου εξέλιξης υπαλλήλων της κατηγορίας ΤΕ
Στο άρθρο 82 προβλέπεται η μείωση του χρόνου προαγωγής στους ενιαίους βαθμούς για τους υπαλλήλους της κατηγορίας ΤΕ συνολικά κατά δύο (2) έτη. Οι υπάλληλοι της κατηγορίας αυτής προάγονται πλέον στο βαθμό Α΄ σε 15 έτη, αντί των 17 ετών που ήδη ισχύουν. Μείωση του χρόνου εξέλιξης κατά δύο έτη προβλέπεται επίσης για τους κατόχους μεταπτυχιακού τίτλου διάρκειας ενός, τουλάχιστον, έτους.
24. Αναμόρφωση του συστήματος επιλογής των προϊσταμένων οργανικών μονάδων, με την παρεμβολή πραγματικά αντικειμενικών κριτηρίων.
Είναι γνωστό ότι ένα από το βασικότερα προβλήματα της Δημόσιας Διοίκησης είναι η έλλειψη συνέχειας που ήταν αποτέλεσμα της έλλειψης εγγυήσεων διαφάνειας και αξιοκρατίας στο σύστημα επιλογής προϊσταμένων. Η έλλειψη συνέχειας δεν επέτρεψε να έχουμε μία υπαλληλική ιεραρχία, η οποία να αισθάνεται ότι προκύπτει μέσα από αξιοκρατία και διαφάνεια.
Στο άρθρο 85 καθιερώνεται νέο, αντικειμενικό και δίκαιο σύστημα επιλογής των προϊσταμένων οργανικών μονάδων, βασιζόμενο ιδίως σε κριτήρια που αφορούν τα επαγγελματικά-τεχνικά προσόντα, την εργασιακή-διοικητική εμπειρία και τις ικανότητες-δεξιότητες των υπαλλήλων και που αξιολογούνται βάσει συγκεκριμένων μορίων. Το βάρος των κριτηρίων κάθε ομάδας ανά επίπεδο διοίκησης (Γενικός Διευθυντής, Διευθυντής, Τμηματάρχης) ορίζεται ως ποσοστό επί της συνολικής βαθμολόγησης των κριτηρίων. Με το σύστημα αυτό διασφαλίζεται η αντικειμενικότητα, η αξιοκρατία και η διαφάνεια στις επιλογές των προϊσταμένων οργανικών μονάδων.
Το σύστημα επιλογής των προϊσταμένων των οργανικών μονάδων αποτελεί τη βασική καινοτομία του νέου Υπαλληλικού Κώδικα. Το νέο σύστημα στηρίζεται στην αντικειμενικοποίηση, κατά το μεγαλύτερο μέρος, των κριτηρίων επιλογής των προϊσταμένων, τα οποία, για πρώτη φορά, υπερτερούν σε συντριπτικό βαθμό των υποκειμενικών. Προς τούτο θεσμοθετούνται τρεις ομάδες κριτηρίων:
Η πρώτη περιλαμβάνει αντικειμενικά κριτήρια που αφορούν στα επαγγελματικά-τεχνικά προσόντα (π.χ. οι βασικοί τίτλοι σπουδών, οι μεταπτυχιακοί τίτλοι και η γνώση ξένων γλωσσών χωρών τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και τρίτων χωρών, η αποφοίτηση από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και την Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η αποφοίτηση από τη Σχολή Εθνικής ¶μυνας και τη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας, καθώς και η πιστοποιημένη επιμόρφωση που παρέχεται είτε από το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης είτε από άλλες σχολές του δημοσίου ή επιμόρφωση που παρέχεται από ΑΕΙ ή ΤΕΙ, ή από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης).
Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει κριτήρια που αφορούν την εργασιακή-διοικητική εμπειρία (π.χ. ο συνολικός χρόνος υπηρεσίας του υπαλλήλου και ο χρόνος υπηρεσίας σε θέση προϊσταμένου οργανικής μονάδας).
Η τρίτη ομάδα περιλαμβάνει κριτήρια που αφορούν στις ικανότητες-δεξιότητες (π.χ. η υπηρεσιακή αξιολόγηση της τελευταίας πενταετίας των υπαλλήλων στα ζητήματα της γνώσης του αντικειμένου της υπηρεσίας, των διοικητικών ικανοτήτων, του ενδιαφέροντος και της δημιουργικότητας, των υπηρεσιακών σχέσεων και της συμπεριφοράς, καθώς και της αποτελεσματικότητας, οι ειδικές δραστηριότητες που αφορούν τις συγγραφικές εργασίες, ανακοινώσεις–εισηγήσεις σε συνέδρια, ημερίδες κλπ. που είναι συναφείς με τα αντικείμενα της υπηρεσίας ή της Δημόσιας Διοίκησης γενικότερα, η εκπροσώπηση σε συμβούλια, επιτροπές ή ομάδες εργασίας, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, το μετάλλιο διακεκριμένων πράξεων και η ηθική αμοιβή του επαίνου).
Ειδικότερα:
Προβλέπεται μόνο για τους προϊσταμένους Γενικής Διεύθυνσης και Διεύθυνσης η συνέντευξη, στόχος της οποίας είναι αποκλειστικώς η διαμόρφωση γνώμης για την προσωπικότητα, την ικανότητα και την εν γένει καταλληλότητα των υπαλλήλων ως προς την άσκηση των καθηκόντων του προϊσταμένου οργανικής μονάδας. Προκειμένου μάλιστα να μην μπορεί ν’ ανατρέψει η συνέντευξη τα αντικειμενικά κριτήρια, προβλέπεται ότι για μεν τους Προϊσταμένους Γενικής Διεύθυνσης το άθροισμα της βαθμολογίας της δεν μπορεί να υπερβεί το 12,5%, για δε τους Προϊσταμένους Διεύθυνσης το άθροισμα της βαθμολογίας της δεν μπορεί να υπερβεί το 7% της συνολικής βαθμολογίας του υποψηφίου. Όλα τα άλλα κριτήρια βασίζονται σε αντικειμενικά στοιχεία καθώς και στη βαθμολογία που προκύπτει από την ετήσια αξιολόγηση του υπαλλήλου κατά την άσκηση των καθηκόντων του.
Για πρώτη επίσης φορά, και προκειμένου να καλυφθεί θέση Γενικού Διευθυντή, γίνεται προκήρυξη, στην οποία μπορούν να συμμετέχουν, εκτός από τους υπαλλήλους του οικείου Υπουργείου και υπάλληλοι άλλων Υπουργείων και νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, εφόσον, φυσικά, έχουν τα προσόντα. Δημιουργείται δηλαδή μία κινητικότητα στο εσωτερικό της Δημόσιας Διοίκησης, στο πλαίσιο της οποίας όσοι υπάλληλοι έχουν ικανότητες, έχουν και ευκαιρίες και κίνητρα να κριθούν σε όλο το φάσμα της Δημόσιας Διοίκησης, χωρίς να εγκλωβίζονται στα στενά όρια του φορέα τους. Ενισχύεται δηλαδή η άμιλλα και η δυνατότητα ευρύτερης αξιοποίησης του στελεχιακού δυναμικού της Δημόσιας Διοίκησης.
25. Διαδικασία επιλογής προϊσταμένων
Στο άρθρο 86 προβλέπεται αναλυτικά η διαδικασία επιλογής των προϊσταμένων όλων των οργανικών μονάδων. Ειδικότερα:
α) Για την επιλογή των προϊσταμένων Γενικών Διευθύνσεων καθιερώνεται νέα διαδικασία, σύμφωνα με την οποία η επιλογή γίνεται από το Ειδικό Υπηρεσιακό Συμβούλιο, ύστερα από προκήρυξη του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και του οικείου Υπουργού και προκειμένου για ν.π.δ.δ. του Υπουργού που τα εποπτεύει. Με την προκήρυξη αυτή προσδιορίζονται τόσο οι κενές θέσεις προϊσταμένων Γενικής Διεύθυνσης, όσο και οι όροι συμμετοχής στη διαδικασία επιλογής. Στη διαδικασία επιλογής παρέχεται, όπως προαναφέρθηκε, για πρώτη φορά, το δικαίωμα να συμμετέχουν και υπάλληλοι άλλων δημόσιων υπηρεσιών και ν.π.δ.δ., εφόσον πληρούν τους όρους και τις προϋποθέσεις της προκήρυξης.
β) Η επιλογή των προϊσταμένων των άλλων οργανικών μονάδων γίνεται από το οικείο υπηρεσιακό συμβούλιο.
γ) Όσοι επιλέγονται, τοποθετούνται προϊστάμενοι οργανικών μονάδων για τρία έτη. Υπάρχει δηλαδή θητεία και επανάκριση.
26. Προσμέτρηση προϋπηρεσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Στο άρθρο 98 λαμβάνεται υπόψη, για την εξέλιξη του υπαλλήλου, η προϋπηρεσία που έχει διανυθεί σε υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και σε υπηρεσίες των κρατών - μελών αυτής, για λόγους ίσης μεταχείρισης με τους λοιπούς υπαλλήλους που υπηρετούν στις ημεδαπές δημόσιες υπηρεσίες.
27. Πειθαρχικό δίκαιο: Για πρώτη φορά πειθαρχικό παράπτωμα η μη εξυπηρέτηση του πολίτη και η ανάρμοστη συμπεριφορά προς αυτόν – Ενίσχυση των ελέγχων
Στο άρθρο 117 θεσπίζεται το δικαίωμα άσκησης πειθαρχικής εξουσίας, εκ μέρους του Υπουργού Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, επί των υπαλλήλων του Δημοσίου και των νπ.δ.δ. για ανάρμοστη συμπεριφορά προς τους πολίτες, αδικαιολόγητη μη εξυπηρέτησή τους, μη έγκαιρη διεκπεραίωση των υποθέσεών τους και άρνηση συνεργασίας με τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών. Την ίδια πειθαρχική εξουσία δύναται ν’ ασκεί ο Υπουργός Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και στους υπαλλήλους των ΚΕΠ για οποιοδήποτε πειθαρχικό παράπτωμα. Καθιερώνεται επίσης ως ειδικό πειθαρχικό παράπτωμα η άρνηση παροχής πληροφόρησης στους πολίτες.
Στο άρθρο 107 καθιερώνεται ρητώς ως πειθαρχικό παράπτωμα η άρνηση σύμπραξης, συνεργασίας και χορήγησης στοιχείων ή εγγράφων κατά τη διεξαγωγή έρευνας, επιθεώρησης ή ελέγχου από το Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης και τα ιδιαίτερα σώματα και υπηρεσίες επιθεώρησης και ελέγχου. Γιατί η αποκατάσταση της διαφάνειας και η καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελεί κεντρική επιλογή και στο πλαίσιο του πειθαρχικού δικαίου, χωρίς, πάντως, να θίγονται οι αρχές της δικαιοσύνης και της αναλογικότητας.
28. Λοιπές πειθαρχικές κυρώσεις
Στο άρθρο 118 καθιερώνεται η δυνατότητα του Προϊσταμένου Διεύθυνσης να επιβάλλει την ποινή του προστίμου έως και το ένα έκτο των μηνιαίων αποδοχών. Με τον τρόπο αυτό τονίζεται και ενισχύεται η θέση ευθύνης του σε σχέση με την υποχρέωσή του για διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της οργανικής μονάδας του.
Στο άρθρο 142 προβλέπεται η αύξηση σε 30 ημέρες της προθεσμίας άσκησης της ένστασης κατά πειθαρχικής απόφασης.
29. Περισσότερες εγγυήσεις αντικειμενικότητας και διαφάνειας στα υπηρεσιακά συμβούλια
Στο άρθρο 159 επαναπροσδιορίζεται ο τρόπος συγκρότησης των υπηρεσιακών συμβουλίων. Ειδικότερα, ως πρόεδρος του υπηρεσιακού συμβουλίου ορίζεται μόνιμος υπάλληλος, ο οποίος επιλέγεται μεταξύ των πέντε εν ενεργεία προϊσταμένων Διεύθυνσης που έχουν τον περισσότερο χρόνο άσκησης καθηκόντων προϊσταμένου Διεύθυνσης, αντί της ως τώρα ευχέρειας του οικείου οργάνου να ορίζει πρόεδρο του υπηρεσιακού συμβουλίου χωρίς καμία δέσμευση.
Στο άρθρο 162 προβλέπεται η σύσταση γραμματείας που θα επικουρεί το έργο του Ειδικού Υπηρεσιακού Συμβουλίου.
30. Τελικές – Μεταβατικές Διατάξεις. Στο κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνονται ρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για την ομαλή μετάβαση στο νέο καθεστώς.
ΙΙΙ. Εκφράζονται θερμές ευχαριστίες προς την Επιτροπή που εργάσθηκε εντατικά για την ολοκλήρωση του νέου Υπαλληλικού Κώδικα. Ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζονται προς την ΑΔΕΔΥ για τη συνεργασία της όλο αυτό το χρονικό διάστημα. Η μόνη ουσιαστική αντίρρηση, την οποία εξέφρασε η ΑΔΕΔΥ, είναι το ότι ήθελε την άμεση εφαρμογή του Κώδικα. Δηλαδή, είχε τονίσει η ΑΔΕΔΥ πως θα ήθελε να εφαρμοσθεί αμέσως ο Κώδικας και στις κρίσεις των Διευθυντών και των Γενικών Διευθυντών. Εάν συλλογισθεί κανείς όμως ότι, μέχρι να γίνουν οι νέες κρίσεις, να ολοκληρωθούν οι νέες αξιολογήσεις - που είναι η βάση για τις κρίσεις αυτές - ουσιαστικά θα φθάναμε στο τέλος του 2006, τότε το αίτημα της ΑΔΕΔΥ, στην πραγματικότητα, γίνεται πράξη. Γιατί, ούτως ή άλλως, οι θητείες πολλών Διευθυντών και Γενικών Διευθυντών που έχουν κριθεί με βάση τις μεταβατικές διατάξεις από το 2005 και επέκεινα, μέχρι τον Ιούνιο του 2007 θα έχουν λήξει λόγω αποχώρησής τους. Επομένως, και το αίτημα αυτό γίνεται πρακτικά αποδεκτό. Εάν δεν γίνεται και τυπικά αποδεκτό, αυτό οφείλεται στο ότι η αναστάτωση που θα δημιουργείτο στο σύνολο της Δημόσιας Διοίκησης θα ήταν πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με την πρακτική αξία του όλου εγχειρήματος. ¶λλωστε το αίτημα αυτό ουσιαστικά εκφράζει διαφωνία όχι με το περιεχόμενο του Κώδικα αλλά με την έναρξη εφαρμογής του. Γιατί, και μόνον η επιμονή της ΑΔΕΔΥ να εφαρμοσθεί στο σύνολό του ο Κώδικας αμέσως, σημαίνει ότι συμφωνεί γενικώς με το ουσιαστικό του περιεχόμενο».
