Aπό τον Ούγκο Ντίξον
Έχει γίνει πλέον του συρμού εκτός Γερμανίας να επικρίνονται σκληρά το Βερολίνο, η Μπούντεσμπανκ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για έλλειψη ευελιξίας, για ανοησία ή και για τα δυο μαζί. Γιατί δεν καταλαβαίνουν ότι το μόνο που χρειάζεται για να τερματιστεί η κρίση χρέους στην ευρωζώνη είναι να πάρει η ΕΚΤ το όπλο της και να αρχίσει να τυπώνει χρήμα;
Την εβδομάδα που πέρασε επισκέφτηκα τη Φρανκφούρτη και το Βερολίνο και η εντύπωσή μου είναι ότι οι οργανισμοί αυτοί δεν είναι ούτε ανόητοι ούτε τελείως άκαμπτοι. Η Γερμανία βέβαια εξακολουθεί να δοκιμάζει το δικό της σχέδιο, παρόλο που συγκεντρώνει ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας. Και μέχρι να πάρουν Γερμανία, Μπούντεσμπανκ και ΕΚΤ απόφαση να εφαρμόσουν το σχέδιο Β, η ευρωζώνη ίσως να έχει πέσει σε βαθιά ύφεση ή και να έχει ακόμα καταρρεύσει.
Το τωρινό τους σχέδιο έχει τρεις άξονες. Πρώτον, οι κυβερνήσεις προβληματικών χωρών, όπως η Ιταλία και η Ισπανία θα πρέπει να εφαρμόσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και μέτρα λιτότητας. Δεύτερον, ο πυροσβέστης της ευρωζώνης, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), θα πρέπει να είναι έτοιμο να δράσει σε περίπτωση που η κατάσταση στην Ρώμη και την Μαδρίτη ξεφύγει από τον έλεγχο. Τέλος, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να καταλήξουν σε μια συμφωνία που θα τις δεσμεύσει σε μακροχρόνια δημοσιονομική πειθαρχία.
Μέχρι πριν από ένα μήνα, το σχέδιο αυτό μπορεί και να πετύχαινε. Ωστόσο, η εμπιστοσύνη των επενδυτών επιδεινώθηκε τόσο απότομα, που ακόμα και η αλλαγή πρωθυπουργών στην Ισπανία και την Ιταλία δεν κατάφεραν να σταματήσουν την απογείωση των αποδόσεων των ομολόγων τους.
Το Βέλγιο είναι η τελευταία χώρα που κινδυνεύει να βουλιάξει στη δίνη της κρίσης χρέους, με τις αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων της να προσεγγίζουν το 6%. Ακόμα και η Γερμανία απέτυχε την περασμένη βδομάδα να πουλήσει ομόλογά της σε δημοπρασία.
Το EFSF δείχνει και αυτό να είναι ελαττωματικό: τα σχέδια μόχλευσής του, προκειμένου να μπορέσει να στηρίξει τη Ρώμη και τη Μαδρίτη εάν παρουσιαστεί η ανάγκη, συναντούν εμπόδια.
Ακόμα και η πολυδιαφημισμένη αλλαγή των Ευρωπαϊκών Συνθηκών, την οποία έχει προτείνει η Γερμανία με φανφάρες και τρομπέτες, μάλλον θα αποτύχει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των αγορών.
Ακόμα και αν οι επενδυτές χαιρετήσουν μία δέσμευση των κρατών να τιθασεύσουν τα χρέη τους, μάλλον θα δυσαρεστηθούν από τα μέτρα λιτότητας που χρειάζονται για να πέσει ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ σε επίπεδα χαμηλότερα του 60%.
Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα μπορέσει καν να αλλάξει η τωρινή συνθήκη, δεδομένου ότι απαιτείται ομόφωνη έγκρισή της όχι μόνο από τις 17 χώρες της ευρωζώνης, αλλά και από τα 10 ακόμα κράτη που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να διεξαχθούν και δημοψηφίσματα, το αποτέλεσμα των οποίων είναι συχνά απρόβλεπτο. Αυτό εξηγεί και γιατί η Γερμανία και η Γαλλία αναζητούν τώρα εναλλακτικούς τρόπους για να επιτύχουν το ίδιο αποτέλεσμα - για παράδειγμα, με τη σύναψη συνθήκης από ολιγομελή ομάδα χωρών.
Με όλα αυτά, η εμμονή των αξιωματούχων στην Φρανκφούρτη και το Βερολίνο με το σχέδιο Α ενδεχομένως να τους κάνει να φαίνονται ανόητοι. Ανόητοι θα ήταν όμως μόνο εάν εμφανίζονταν σίγουροι ότι το σχέδιό τους θα πετύχει. Δεν δείχνουν όμως να είναι σίγουροι. Ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας ζήτησε μάλιστα την Παρασκευή να ενισχυθούν τα κεφάλαια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αναγνωρίζοντας εμμέσως ότι το EFSF δεν θα μπορέσει από μόνο του να διασώσει μεγάλες χώρες της ευρωζώνης.
Παρ' όλα αυτά, οι αξιωματούχοι στην Φρανκφούρτη και το Βερολίνο συνεχίζουν να πιστεύουν ότι τα μέτρα που προβλέπει το σχέδιο Α είναι ακόμα απαραίτητα, ή τουλάχιστον επιθυμητά, ακόμα και αν αποδειχθούν ανεπαρκή να αντιμετωπίσουν από μόνα τους την κρίση. Είναι, για παράδειγμα, πολύ σημαντικό να συνεχιστούν οι πιέσεις προς τις νέες κυβερνήσεις σε Ιταλία και Ισπανία να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και να απελευθερώσουν το οικονομικό δυναμικό των χωρών τους.
Επιπλέον, η προώθηση ενός εναλλακτικού σχεδίου Β είναι προβληματική, εάν αναλογιστεί κανείς ότι απαγορεύεται ρητά να χρηματοδοτεί η ΕΚΤ απευθείας εθνικές κυβερνήσεις.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει τρόπος να σωθεί το ευρώ εάν αποτύχει το σχέδιο Α. Υπάρχουν, εξάλλου, διάφορα τεχνάσματα για να παρακαμφθεί η απαγόρευση της απευθείας χρηματοδότησης. Ένα από αυτά είναι να δανείσει η ΕΚΤ χρήματα στο EFSF, οπλίζοντας το ταμείο μέχρι τα δόντια.
Το πρόβλημα είναι ότι και οι δυο αυτές μανούβρες θα ήταν εξαιρετικά αμφιλεγόμενες και πιθανόν να προκαλούσαν δικαστική διαμάχη. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η ΕΚΤ δεν θα εξέταζε ποτέ ασυνήθιστα μέτρα εάν αυτά αποτελούσαν τον μοναδικό τρόπο για να αποφευχθεί η διάσπαση της ευρωζώνης. Αλλά δεν θα το έκανε χωρίς πολιτική κάλυψη.
Η κάλυψη αυτή φαίνεται να δρομολογείται. Μετά τα γεγονότα της προηγούμενης εβδομάδας, τόσο η Φινλανδία όσο και η Ολλανδία - οι πιο ένθερμοι θιασώτες της λιτότητας μαζί με την Γερμανία - άρχισαν να κάνουν πίσω. Ο Φινλανδός υπουργός Οικονομικών δήλωσε ότι, εάν δεν υπήρχαν άλλες εναλλακτικές, θα έπρεπε να εξεταστεί ενίσχυση του ρόλου της ΕΚΤ. Στο ίδιο πνεύμα, ο Ολλανδός ομόλογός του είπε ότι θα προτιμούσε να ενισχυθεί το EFSF, αλλά, αν αυτό δεν έπιανε, θα έπρεπε να εξεταστούν άλλα μέτρα: «Σε μια κρίση, τίποτα δεν θα πρέπει να αποκλείεται εξαρχής».
Στο μεταξύ, η ΕΚΤ θα μοιράζει παυσίπονα. Πρώτον, συνεχίζει να αγοράζει κρατικά ομόλογα στην δευτερογενή αγορά προκειμένου να μην εκτιναχθούν οι αποδόσεις των ισπανικών και των ιταλικών τίτλων - ένα πρόγραμμα που το Βερολίνο αποφεύγει επιμελώς να επικρίνει.
Δεύτερον, η κεντρική τράπεζα είναι πιθανόν να προσφέρει μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση στις τράπεζες καθώς και να διευρύνει τη γκάμα των χρεωγράφων που αποδέχεται ως εξασφάλιση - μέτρα που θα αντισταθμίσουν έως κάποιο σημείο την επαπειλούμενη πιστωτική κρίση. Τέλος, η κεντρική τράπεζα ενδεχομένως να μειώσει εκ νέου τα επιτόκιά της το Δεκέμβριο για να περιορίσει τον κίνδυνο αποπληθωρισμού.
Αν όλα αυτά τα βραχυπρόθεσμα μέτρα πάνε καλά, θα αποτρέψουν την κατάρρευση μέχρι η Γερμανία να βρει χρόνο να εφαρμόσει το σχέδιο Α και να διαπιστώσει ότι ούτε αυτό δεν πετυχαίνει.
Αλλά ακόμα και στο καλύτερο σενάριο, η λύση αυτή δεν θα είναι αρκετή για να αποτρέψει μια άσχημη ύφεση. Παράλληλα, υπάρχει ο πάντα ο κίνδυνος αλυσιδωτού πανικού, τον οποίον ούτε το σχέδιο Β δεν θα μπορέσει να ελέγξει.
REUTERS BREAKINGVIEWS
