Στην Αμερική σήμερα, υπάρχει σοβαρή κρίση εμπιστοσύνης, και η εκλογική νίκη του Μπάρακ Ομπάμα δεν αλλάζει και πολύ την κατάσταση στο μέτωπο αυτό. Ανεξάρτητα από την διάρκεια της οικονομικής δυσπραγίας, πολλοί Αμερικανοί συνειδητοποιούν ότι θα πρέπει να σφίξουν τις ζώνες τους και καταλαβαίνουν, ότι η επί πιστώσει κατανάλωση έχει πλέον ημερομηνία λήξεως. Οι συνταξιούχοι προβληματίζονται, διότι δεν βλέπουν πώς θα μπορούσαν να προστατεύσουν τις αποταμιεύσεις τους. Δεν έχουν άδικο. Όταν κάποια χαρτοφυλάκια έχασαν 45% της αξίας τους μέσα σε μία εβδομάδα, κανείς πλέον δεν μπορεί να κοιμηθεί ήσυχος.
Ομογενής συνταξιούχος της τράπεζας Wachovia -η οποία αγοράστηκε από την Wells Fargo σε κατάσταση πτώχευσης- μάς αποκάλυψε ότι στις 10 Οκτωβρίου είχε stock options αξίας 600.000 δολαρίων. Πριν λίγες ημέρες τα πούλησε και με το ζόρι πήρε 15.000 δολάρια. ¶λλοι συνταξιούχοι, όμως, βρίσκονται σε ακόμη χειρότερη θέση, διότι απλώς δεν έχουν τίποτε. "Η χώρα περνά την πιο σοβαρή και επώδυνη κρίση της και η μεσαία τάξη πλήττεται καίρια", λέει ο Αμερικανός ¶λεξ Λίπσκι, 61 ετών, ο οποίος έχασε σχεδόν τα πάντα μέσα σε έναν μήνα.
Έτσι, ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Ρόμπερτ Ζέλικ, υπογράμμισε ότι ο νέος Αμερικανός πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα θα πρέπει σε χρόνο ρεκόρ να πάρει τολμηρά μέτρα, ώστε να εμπεδώσει κλίμα ασφάλειας και σιγουριάς. "Οι αναλογίες με την εποχή του Ρούσβελτ είναι εντυπωσιακές", τονίζει.
Προσθέτει δε ότι η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα χρειαστεί να συνεισφέρει στην αποκατάσταση των αποθεματικών των τραπεζών. Θα χρειαστεί, επίσης, να προσφέρει χείρα βοηθείας σε εκατομμύρια αμερικανικές οικογένειες, βοηθώντας να ξεπληρώσουν τα στεγαστικά δάνεια χωρίς να τους γίνει έξωση. Ταυτοχρόνως, αυτού του είδους το σύγχρονο "νιου ντιλ" θα πρέπει να ενισχύσει γενναιόδωρα την μεσαία τάξη και να ανασχέσει την συνεχιζόμενη πτώση της τιμής των ακινήτων, που συμπαρασύρει ολόκληρες κοινότητες, τις περιουσίες των ανθρώπων και την εμπιστοσύνη τους.
Επίσης, ο νέος πρόεδρος θα χρειαστεί να αποκαταστήσει το ελλειμματικό ρυθμιστικό και ελεγκτικό σύστημα με τρόπο ο οποίος να μην βλάπτει τον δυναμισμό της οικονομίας. Θα χρειαστεί, ακόμα, να εγκαταστήσει μηχανισμούς που να εμποδίζουν τους καταρρέοντες χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς από το να "παγώσουν" ολόκληρη την πιστωτική αγορά, να παράσχει ρευστό, καθώς και σαφείς κανόνες λειτουργίας στον χρηματοοικονομικό τομέα.
Επίσης, να τιμωρήσει αυστηρά τις ανεύθυνες συμπεριφορές. Επιπλέον, το οικονομικό επιτελείο θα πρέπει να παράσχει πακέτο φορολογικών κινήτρων που το "νιου ντιλ" δεν είχε συμπεριλάβει στο οπλοστάσιό του. Η πολιτική ηγετικότητα υπερβαίνει την καθημερινή διοίκηση και το νομοθετικό έργο.
Ο νέος πρόεδρος πρέπει να αξιοποιήσει τις εκατό πρώτες ημέρες του για να καταξιωθεί στα μάτια του πληθυσμού. Θα πρέπει να αναδείξει την εφευρετικότητα των ΗΠΑ και να εμπεδώσει την εμπιστοσύνη στο μέλλον.
"Προκειμένου οι πολίτες να ανταπεξέλθουν σε έναν ανταγωνιστικό κόσμο, θα χρειαστούν υψηλής ποιότητος σχολεία, βασική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τόνωση του ηθικού των εργαζομένων. Εργαζόμενοι με χαμηλό ηθικό είναι αντιπαραγωγικοί και, βεβαίως, ηττοπαθείς.
Η χώρα χρειάζεται νέα ταλέντα και πρέπει να αναθεωρήσει την μεταναστευτική της πολιτική", επισημαίνει ο Ρόμπερτ Ζέλικ. Για να προσθέσει ότι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα αντιμετωπίσει ακόμα μία ιστορική πρόκληση: θα πρέπει να αποκαταστήσει την εικόνα της χώρας του στον υπόλοιπο κόσμο.
Καλή αρχή θα ήταν να στείλει τον αντιπρόεδρό του και τους νέους υπουργούς Εξωτερικών, Οικονομίας και ¶μυνας να συνομιλήσουν με τους ομολόγους τους σε όλα τα κράτη, μικρά και μεγάλα, αναπτυγμένα και υπό ανάπτυξη, σε κάθε ήπειρο. Στις αρχές του 1989, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Τζέϊμς Μπέϊκερ επισκέφθηκε 15 συμμάχους του ΝΑΤΟ σε οκτώ ημέρες. Με τέσσερις απεσταλμένους, ο νέος πρόεδρος θα μπορούσε να επικοινωνήσει με περισσότερες από 50 χώρες μέσα στους πρώτους μήνες της θητείας του.
Αυτοί οι εκπρόσωποι των ΗΠΑ θα είχαν μία απλή αποστολή: να ακούσουν και να μάθουν. Φυσικά, η νέα ομάδα θα πρέπει να έχει μερικές βασικές ιδέες και κάποιες προτεραιότητες για το τί θα συζητά, αλλά το να κάτσει να ακούσει τις απόψεις και τις έγνοιες των ηγετών του υπόλοιπου κόσμου ίσως να είναι εξίσου σημαντικό με την αποκατάσταση της ρευστότητας των τραπεζών.
Το 1944, ο Ρούσβελτ και οι υπόλοιποι αρχιτέκτονες του συστήματος του Μπρέτον Γουντς οικοδομούσαν το μέλλον ενώ ακόμα πολεμούσαν τους εκπροσώπους του παρελθόντος. Η γενιά του Μπρέτον Γουντς μάς κληροδότησε δύο πράγματα: πρώτον, μία σειρά διεθνών οργανισμών, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα (ΠΤ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), δεύτερον, μία πολιτική και ιδεολογική δέσμευση υπέρ της συλλογικής δράσης, προκειμένου να μετατρέπονται σε ευκαιρίες τα προβλήματα της κάθε εποχής.
Ο νέος πρόεδρος μπορεί να αξιοποιήσει αυτή την κληρονομιά, εκσυγχρονίζοντας τις αγορές και την διεθνή συνεργασία. Ένα νέο Μπρέτον Γουντς θα έπρεπε να αρχίσει από την παραδοχή ότι η ομάδα G7, των επτά πιο εκβιομηχανισμένων κρατών, θα πρέπει να αντικατασταθεί από μία νέα διευθυντική ομάδα, στην οποία θα συμμετέχουν και ανερχόμενες οικονομίες.
Αντί να προσπαθήσει να αναβιώσει το μοντέλο των μέσων του 20ου αιώνα, η νέα διεθνής πολυμέρεια θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευελιξία, όχι από μόνιμες δομές. Θα πρέπει επίσης να χαρακτηρίζεται από πραγματισμό, που σημαίνει ότι δίπλα σε υπάρχοντες οργανισμούς -όπως η ΠΤ, το ΔΝΤ, ο ΟΗΕ- θα πρέπει να μείνει χώρος για μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Σε έναν δικτυωμένο κόσμο, η διεθνής συνεργασία δεν μπορεί παρά να είναι επίσης δικτυακή.
Στο πλαίσιο αυτό, ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας προτείνει άμεση και ισχυρή βοήθεια για το ξεχασμένο δισεκατομμύριο κατοίκων του πλανήτη μας που ζει σε ασταθείς χώρες. Υπογραμμίζει δε -και αυτό είναι σημαντικό- ότι, ανάμεσα στις επιπτώσεις που θα έχουν η κρίση και η ύφεση, θα είναι η ανάγκη οι ΗΠΑ και άλλες χώρες να συμπαρασταθούν, μέσω της ΠΤ και του ΔΝΤ, στα πιο ευάλωτα μέλη της διεθνούς κοινότητας. "Δεν χρειάζονται μόνον οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί συμπαράσταση, αλλά και οι άνθρωποι.
Ενώ η παγκόσμια οικονομία θα δέχεται πίεση, ο κόσμος θα ήθελε να δει τον επόμενο πρόεδρο να συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις του Γύρου της Ντόχα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, για να άρει ορισμένους εμπορικούς περιορισμούς και να περικόψει τις επώδυνες για τις φτωχές χώρες αγροτικές επιδοτήσεις", αναφέρει ο Ρόμπερτ Ζέλικ.
Κατά την άποψή του, η ταχεία ανάδυση οικονομιών όπως αυτών της Κίνας και της Ινδίας προσφέρει στον κόσμο εναλλακτικούς πόλους ανάπτυξης που συμβάλλουν στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, η παρουσία τόσο γιγάντιων παικτών στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα είναι "βούτυρο στο ψωμί" όσων ποντάρουν στον πανικό σχετικά με το μέλλον του επιπέδου διαβίωσης στον αναπτυγμένο κόσμο.
Μία ομάδα 25 χωρών της υποσαχάριας Αφρικής, που περιλαμβάνει σχεδόν τα δύο τρίτα του πληθυσμού της περιοχής, κατόρθωσαν μεταξύ 1997 και 2007 να έχουν κατά μέσον όρο ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 6,6%. Η συνέχιση αυτής της αναπτυξιακής έκρηξης στην φτωχότερη περιοχή του πλανήτη θα ήταν ένα επίτευγμα μεγίστης σημασίας. Θα απελευθέρωνε από την φτώχεια σημαντικό μέρος του «ξεχασμένου δισεκατομμυρίου», καθώς και πολλά ταλέντα και ανθρώπινη ενέργεια.
Τέλος, ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας λέει ότι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα έστελνε το ηχηρότερο δυνατό μήνυμα αν ασχολιόταν ενεργά με τις ειρηνευτικές συνομιλίες στην Μέση Ανατολή. Αν το Ισραήλ εξασφάλιζε ασφάλεια και δημοκρατία, οι Παλαιστίνιοι αποκτούσαν κράτος και επικρατούσε ειρήνη με την Συρία, θα μετασχηματιζόταν ολόκληρη η ταλαιπωρημένη και βίαιη περιοχή. Όλα τα εμπλεκόμενα μέρη γνωρίζουν ήδη ποιοι θα είναι οι όροι της τελικής συμφωνίας.
Μόνον όμως οι ΗΠΑ είναι εις θέσιν να οδηγήσουν όλους τους εμπλεκόμενους στο ίδιο τραπέζι και να εξασφαλίσουν τους όρους μίας βιώσιμης συμφωνίας σε επίπεδο οικονομίας, πολιτικής και ασφάλειας. Η ειρήνευση της Μέσης Ανατολής είναι το προαπαιτούμενο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ανάπτυξη και η ομαλοποίηση για τα πολλά εκατομμύρια ανθρώπων της περιοχής που κάθε ημέρα που περνά χάνουν λίγο ακόμα έδαφος.
Όλα αυτά έχουν ως βασική προϋπόθεση να εγκαταλείψουν οι ΗΠΑ τον απομονωτισμό και, κυρίως, να παραμερίσουν κάποιες ολέθριες για την εικόνα τους ιδεοληψίες.
ΑΘΑΝ. Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ
