Από την έντυπη έκδοση
Tου Ιωάννη Παπαδόπουλου*
* Aναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών
Αποστολή εξετελέσθη. Το τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 28-29 Ιουνίου έριξε μια σανίδα πολιτικής σωτηρίας στην κυβέρνηση Μέρκελ έναντι των πιέσεων της σκληρής αντιμεταναστευτικής Δεξιάς των Χριστιανοκοινωνιστών. Παραδόξως δε, ο εταίρος που έκανε τη μεγαλύτερη φασαρία απειλώντας με βέτο τα συμπεράσματα του Συμβουλίου για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, ο νέος Ιταλός πρωθυπουργός Τζιουζέπε Κόντε, συγκαταλέγεται μεταξύ των χαμένων της συνόδου.
Ήδη στη μίνι σύνοδο της Κυριακής 24 Ιουνίου είχαν διαφανεί δύο τύποι λύσεων για το προσφυγικό δράμα που ζει η Ε.Ε. από το 2015, η ιταλική και η γαλλική. Ο Κόντε είχε εμφανιστεί με ένα σχέδιο 10 σημείων, υπαγορεύοντας την πολιτική στροφή της νέας κυβερνητικής συμμαχίας στην Ιταλία γύρω από το μεταναστευτικό-προσφυγικό ζήτημα. Το σχέδιο Κόντε προέβλεπε κέντρα φύλαξης για τους μετανάστες σε χώρες διέλευσης, την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. (σημείο στο οποίο άπαντες συμφωνούν), τη ριζική κατάργηση του συστήματος κατανομής προσφύγων γνωστού ως «Συστήματος του Δουβλίνου» και το οποίο ουσιαστικά εγκλωβίζει όλους τους αιτούντες άσυλο στη χώρα πρώτης εισόδου στην Ε.Ε., και τη δημιουργία περισσότερων κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης σε άλλες χώρες πέραν της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Ισπανίας. Σύμφωνα με τη νέα ιταλική πολιτική, που εγκαινίασε ο ακροδεξιός υπουργός Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι, «η υποχρέωση διάσωσης παράτυπων αλλοδαπών δεν μπορεί να μετατραπεί σε υποχρέωση διεκπεραίωσης αιτήσεων ασύλου για λογαριασμό όλων των εταίρων της Ε.Ε.».
Με άλλα λόγια, οι μεσογειακές χώρες πρώτης γραμμής, που δέχονται τις πιέσεις των μεταναστευτικών-προσφυγικών ροών, δεν πρέπει να διασώζουν υποχρεωτικά ζωές που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα, στο μέτρο που η διάσωση σημαίνει αναγκαστικά και εγκλωβισμό αυτών στη χώρα υποδοχής λόγω του ισχύοντος Συστήματος του Δουβλίνου. Αντιθέτως, θα πρέπει όλα τα κράτη-μέλη να μοιράζονται υποχρεωτικά ένα δίκαιο μέρος του βάρους των προσφύγων με κάποιο σύστημα ποσοστώσεων, κάτι στο οποίο έχουν σθεναρά και επιτυχώς αντιδράσει έως τώρα οι λεγόμενες «χώρες του Βίζεγκραντ» μαζί με την Αυστρία.
Από την άλλη μεριά υπήρχε η γαλλική θέση (χωρίς επίσημο συνοδευτικό κείμενο), η οποία πρότεινε τη δημιουργία, για πρώτη φορά, «κλειστών πλατφορμών αποβίβασης» (closed disembarkation platforms) είτε σε ευρωπαϊκό έδαφος είτε σε κοντινές προς την Ε.Ε. και ασφαλείς τοποθεσίες τρίτων χωρών επί τη βάσει εθελοντικών συμφωνιών, όπου θα γίνεται η υποδοχή των διασωθέντων, η ταυτοποίηση και η κράτησή τους μέχρι το γρήγορο και οριστικό ξεκαθάρισμα ανάμεσα στους οικονομικούς μετανάστες, οι οποίοι θα επαναπροωθούνται άμεσα, και στους πρόσφυγες, οι οποίοι θα κατανέμονται μεταξύ των κρατών-μελών σε καθαρά εθελοντική βάση και όχι πια με βάση ένα «κλειδί» υποχρεωτικής κατανομής που είχε προτείνει ο επίτροπος Δημήτρης Αβραμόπουλος.
Οι πολιτικές αντιδράσεις απέναντι και στις δύο αυτές λύσεις υπήρξαν σφοδρές, αλλά στο τέλος επικράτησε ένα συμπίλημα μεταξύ των δύο εν είδει συμβιβασμού, ο οποίος βέβαια μόνο «ευρωπαϊκός» δεν μπορεί να ονομαστεί, καθώς αναβάλλει ξανά τη ριζική αναμόρφωση του Συστήματος του Δουβλίνου για το τέλος του 2018. Η αρχική πρόταση της Επιτροπής ενταφιάσθηκε οριστικά προς όφελος μιας νέας φιλοσοφίας «συνασπισμών προθύμων». Αποφασίστηκε τόσο η μεταγωγή των διασωθέντων σε «ελεγχόμενα [όχι πια “κλειστά”] κέντρα» που θα δημιουργηθούν σε κράτη-μέλη σε καθαρά εθελοντική βάση προκειμένου εκεί να διεκπεραιώνεται, «με πλήρη στήριξη της Ε.Ε.», η διάκριση μεταξύ των παράτυπων μεταναστών και εκείνων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Ταυτόχρονα, αποφασίστηκε και η δημιουργία «περιφερειακών [όχι πια “κλειστών”] πλατφορμών αποβίβασης», επίσης σε εθελοντική βάση, σε τρίτες χώρες διέλευσης ή και προέλευσης, με άλλα λόγια κέντρα κράτησης επίδοξων μεταναστών ακόμα και βαθιά μέσα στην Αφρική, σε χώρες ιδιαίτερα αμφιβόλου κουλτούρας σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων όπως η Λιβύη και ο Νίγηρας.
Και ενώ οι πρωθυπουργοί ξενυχτούσαν καυγαδίζοντας γύρω από τις λύσεις που θα τους επέτρεπαν να επιστρέψουν στην πρωτεύουσά τους με μια επίφαση έστω νίκης και ο νέος Ιταλός πρωθυπουργός έκανε θεατρική επίδειξη υποτιθέμενης ισχύος απειλώντας με συνολικό βέτο τη σύνοδο κορυφής, η πραγματική απειλή για τη συνοχή της Ευρώπης στη μεταναστευτική-προσφυγική κρίση γλιστρούσε αθόρυβα και συναινετικά μέσα στο κοινό ευρωπαϊκό σπίτι: η ομόθυμη αποδοχή της απαγόρευσης των «δευτερογενών μετακινήσεων». Ως τέτοιες ορίζονται οι μετακινήσεις όσων έχουν λάβει άσυλο σε κάποιο κράτος-μέλος της Ε.Ε. από αυτό το κράτος-μέλος σε οποιοδήποτε άλλο. Στο μέτρο που ακόμα δεν υπάρχει ένα Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου και οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση του Συστήματος του Δουβλίνου έχουν κολλήσει, αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο φωνασκών κύριος Κόντε μόλις αποδέχθηκε τον χρονικά απεριόριστο εγκλωβισμό των εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων στο ιταλικό έδαφος και την εγκαθίδρυση μόνιμων συνοριακών ελέγχων στα σύνορα με τη Γαλλία, την Αυστρία και την Κροατία.
