Φυτά, τα οποία εκτέθηκαν για κάποιο διάστημα σε συνθήκες ξηρασίας, χρησιμοποιούν αυτήν την «ανάμνηση» για να προσαρμοστούν και να επιβιώσουν σε ανάλογες συνθήκες στο μέλλον, καταδεικνύουν τα αποτελέσματα νέας μελέτης, τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη καλλιεργειών ανθεκτικότερων στην ξηρασία.

Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα, στο Λίνκολν, λένε επίσης ότι επιβεβαίωσαν για πρώτη φορά κάτι που, όπως υποστηρίζουν, είναι κοινό μυστικό στις τάξεις γεωπόνων και κηπουρών, αλλά δεν είχε ποτέ αποδειχθεί επιστημονικά: ότι μια μεταφύτευση είναι αποτελεσματικότερη εάν το φυτό έχει πρώτα στερηθεί για λίγες μέρες το νερό προκειμένου, εν συνεχεία, να γίνει ανθεκτικότερο στην έλλειψή του.

«Αυτό το φαινόμενο της σκληραγώγησης στην ξηρασία αναφέρεται στα κοινά βιβλία, αλλά όχι στην επιστημονική βιβλιογραφία», λέει ο ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα Μάικλ Φρομ. «Εμείς φαίνεται πως ανακαλύψαμε τους μηχανισμούς, οι οποίοι συμβάλλουν σε αυτήν τη διαδικασία».

Η μελέτη, τα συμπεράσματα της οποίας δημοσιεύονται στη δικτυακή επιθεώρηση Nature Communications, βασίστηκε στο φυτό αραβιδόψις. Οι ερευνητές συνέκριναν την αντίδραση φυτών που «σκληραγωγήθηκαν» έχοντας στερηθεί το νερό και αυτών που ποτίζονταν κανονικά. Τα φυτά που δεν είχαν «εκπαιδευτεί» να αντέχουν, μαράθηκαν νωρίτερα και τα φύλλα τους έχασαν την υγρασία τους ταχύτερα.

«Τα φυτά 'θυμούνται' το στρες της αφυδάτωσης και αυτό τα βοηθά να επιβιώσουν μια μελλοντική ξηρασία ή μεταφύτευση», λέει ο Φρομ. Όσο για το πώς λειτουργεί ο μηχανισμός, οι ερευνητές είδαν ότι τα «εκπαιδευμένα» φυτά ανταποκρίνονταν στην ξηρασία αυξάνοντας τη μεταγραφή ενός συγκεκριμένου υποσυνόλου γονιδίων. Σε φάσεις ανάκαμψης, όταν υπάρχει νερό, η μεταγραφή αυτών των γονιδίων επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα.

Η αραβιδόψις «ξεχνά» το στρες της ξηρασίας μετά από πέντε ημέρες ποτίσματος. Οι επιστήμονες ωστόσο επισημαίνουν ότι η «μνήμη» κάθε φυτού μπορεί να διαφέρει ως προς τη διάρκεια. «Όλα αυτά οφείλονται σε όσα συμβαίνουν σε μοριακό επίπεδο», λέει η ερευνήτρια Ζόγια Αβράμοβα. «Εμείς δείχνουμε ότι αυτή η μεταγραφική μνήμη σχετίζεται με αλλαγές στη χρωματίνη, οι οποίες φαίνεται πως ευθύνονται για τη διατήρηση αυτής της μνήμης».

Ο Φρομ λέει ότι η ανακάλυψη θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλλιέργειες που αντέχουν περισσότερο σε συνθήκες ξηρασίας, αν και παραδέχεται ότι θα περάσουν πολλά χρόνια μέχρι την πρακτική εφαρμογή των ευρημάτων στη γεωργία. «Απέχουμε πολύ από κάτι τέτοιο, αφού μόλις αρχίσαμε να κατανοούμε [αυτούς τους μηχανισμούς] σε στοιχειώδες επίπεδο», επισημαίνει ο ερευνητής. «Είναι πιθανό τα φυτά να αντιδρούν υπερβολικά σε ένα πρώτο στρες ξηρασίας, να πανικοβάλλονται και να επιβραδύνουν την ανάπτυξή τους περισσότερο απ' όσο πρέπει».

Ο Φρομ πάντως λέει ότι οι ερασιτέχνες κηπουροί μπορούν να επωφεληθούν άμεσα από τα αποτελέσματα της μελέτης. «Εάν επρόκειτο να μεταφυτεύσω κάτι, θα του στερούσα το νερό για 1-2 μέρες και θα το πότιζα τη νύχτα πριν από τη μεταφύτευση».