Στάχτη και απανθρακωμένα οστά ηλικίας ενός εκατομμυρίου ετών ανακαλύφθηκαν σε μια σπηλιά στη Νότιο Αφρική. Τα ευρήματα αποδεικνύουν, σύμφωνα με όσα γράφουν ερευνητές στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences, ότι ο Homo erectus χρησιμοποιούσε τη φωτιά νωρίτερα απ' όσο πίστευαν έως σήμερα οι επιστήμονες, ενώ είναι πολύ πιθανό να μαγείρευε.

Η ικανότητα ελέγχου της φωτιάς αποτελεί ένα εξελικτικό σημείο καμπής. Σε πολύ σκληρές καιρικές συνθήκες, ο άνθρωπος θα μπορούσε να ζεσταίνεται γύρω από αυτήν, να μαγειρεύει την τροφή του παίρνοντας θρεπτικά συστατικά και περισσότερες θερμίδες. «Η φωτιά είναι κάτι περισσότερο από μια ευχάριστη πολυτέλεια», σημειώνει ο εξελικτικός ανθρωπολόγος του Χάρβαρντ Ρίτσαρντ Ράνγκαμ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Έχουμε πολύ ισχυρές αποδείξεις ότι αυτή αποτέλεσε τη βάση για έναν τεράστιο αριθμό αλλαγών στην ανθρώπινη εξέλιξη».

Ο Ράνγκαμ εξηγεί ότι η ικανότητα να μαγειρεύουν επέτρεψε στους ανθρώπους να περνούν λιγότερο χρόνο αναζητώντας τροφή, κάτι που σημαίνει ότι είχαν περισσότερα αποθέματα ενέργειας. Κατά τον ίδιο, αυτή η εξέλιξη είναι πιθανότατα ο λόγος, για τον οποίο π.χ. τα ανθρώπινα δόντια έγιναν μικρότερα, αφού πλέον μασούσαν για λιγότερη ώρα.

Aγνωστο παραμένει ποιος και πότε άναψε την πρώτη φωτιά. Μέχρι σήμερα, οι πειστικότερες αποδείξεις χρονολογούνταν πριν από 400.000 χρόνια, συμπίπτοντας με το Homo sapiens και τους Νεάντερταλ. Ορισμένοι επιστήμονες πίστευαν ότι ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε τη φωτιά από πολύ νωρίτερα, ενώ άλλοι διατηρούσαν επιφυλάξεις.

Σε αναζήτηση αποδείξεων καύσης, διεθνής ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Φρανσέσκο Μπέρνα από το Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, μελέτησε ιζήματα στο σπήλαιο Ουόντερουερκ της Νοτίου Αφρικής. Ανάμεσα στα πετρώματα, οι ερευνητές βρήκαν στάχτη από φυτά - πιθανότατα από κλαδιά και γρασίδι που χρησιμοποιήθηκαν για να τροφοδοτήσουν τις φλόγες- αλλά και κομμάτια από απανθρακωμένα οστά.

Οι αναλύσεις που ακολούθησαν έδειξαν ότι τα υλικά, που βρέθηκαν δίπλα σε πέτρινα εργαλεία ηλικίας 1 εκατομμυρίου ετών, κάηκαν μέσα στη σπηλιά και δεν μεταφέρθηκαν εκεί από τον άνεμο ή το νερό.

«Η ανάλυσή μας τοποθετεί την ανθρώπινη χρήση φωτιάς 300.000 χρόνια νωρίτερα, καταδεικνύοντας ότι οι ανθρώπινοι πρόγονοί μας ήδη από την εποχή του Homo erectus ενδέχεται να άρχισαν να χρησιμοποιούν τη φωτιά ως μέρος του τρόπου ζωής τους», λέει ο ερευνητής του Πανεπιστημίου του Τορόντο Μάικλ Χαζάν.

Ο Χαζάν συμφωνεί με το Ράνγκαμ, ότι ο έλεγχος της φωτιάς αποτέλεσε κομβικό σημείο στην εξέλιξη του ανθρώπου, βοηθώντας τον να διατηρεί το σώμα του ζεστό, να κρατά μακριά τα άγρια ζώα, να μαγειρεύει κάνοντας πιο μαλακή την τροφή του, να «κοινωνικοποιείται γύρω από μια φωτιά στο ύπαιθρο», κάτι που όπως λέει, «μπορεί να αποτελεί ουσιαστική πτυχή των στοιχείων που μας χαρακτηρίζουν ως ανθρώπους».