Η τρίτη ερευνητική περίοδος του προγράμματος «Ανασκαφικό και μελετητικό έργο Διρού» πραγματοποιήθηκε  από τον Γεώργιο Παπαθανασόπουλο - ο οποίος ανασκάπτει από το 1970 - με Έλληνες και Αμερικανούς αρχαιολόγους, υπό την επίβλεψη - από τη μεριά του ΥΠΠΟ - αρχαιολόγου υπεύθυνης της Σπηλαιολογίας όπου ανήκει το συγκεκριμένο σπήλαιο.

Το σπήλαιο Αλεπότρυπα - που ερευνάται από το 1970 - κατοικήθηκε κατά τη Νεολιθική περίοδο (6000 - 3000 π.Χ.) και έχει αποδώσει χιλιάδες ευρημάτων κεραμικής, λίθινων και οστέινων εργαλείων, κοσμημάτων καθώς και ανθρώπινων και ζωικών οστών.

Έρευνες

Οι έρευνες φέτος ξεκίνησαν με γεωφυσικές διασκοπήσεις από το Εργαστήριο Γεωφυσικής- Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης και Αρχαιοπεριβάλλοντος του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, στην περιοχή Ξαγκουνάκι (Νεολιθική ακρόπολη του Διρού), βόρεια της εισόδου του σπηλαίου Αλεπότρυπα.

Επίσης, πραγματοποιήθηκε φωτογράφηση της μεγάλης αίθουσας του σπηλαίου Αλεπότρυπα με στόχο την τρισδιάστατη φωτογραμμετρική αποτύπωσή της. Από την επιφανειακή έρευνα των προηγούμενων ετών εντοπίστηκαν περιοχές μεγαλύτερης συγκέντρωσης κεραμικών και λίθινων ευρημάτων προϊστορικών ή ιστορικών περιόδων.

Ειδικά στην περιοχή Ξαγκουνάκι βρέθηκε πυκνή συγκέντρωση λίθινων εργαλείων, οστράκων και ανθρώπινων οστών της Ύστερης Νεολιθικής, από τα οποία λήφθηκαν δείγματα για ραδιοχρονολόγηση, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και προσδιόρισε την ηλικία των ευρημάτων στο 4200 π.Χ..

Ευρήματα - συμπεράσματα

Ειδικότερα, διεξήχθησαν δύο δοκιμαστικές τομές. Η πρώτη, στο σημείο που λήφθηκε το δείγμα για ραδιοχρονολόγηση το 2011, έφερε στο φως μια αδιατάρακτη διπλή πρωτογενή παιδική ταφή σε αγγείο. Στην ίδια τομή αποκαλύφθηκαν, επίσης, τμήματα από άλλη μία κατά χώρα ταφή, επίσης αδιατάρακτη, τριών ενηλίκων, η οποία, κατά πάσα πιθανότητα, ανήκει επίσης στην Τελική Νεολιθική. Η συγκέντρωση των ταφών σε συνδυασμό με τη μεγάλη ποσότητα ευρημάτων κεραμικής και εργαλείων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η θέση κατοικήθηκε εντατικά κατά την Τελική Νεολιθική, σε συνδυασμό με το σπήλαιο Αλεπότρυπα.

Αξιοσημείωτη είναι η σχεδόν πλήρης απουσία ευρημάτων μετά τη Νεολιθική περίοδο, που υποδηλώνει ότι τόσο το σπήλαιο όσο και ο περιβάλλων χώρος δεν χρησιμοποιήθηκαν έκτοτε για συστηματική κατοίκηση, όπως είχε ήδη επισημανθεί κατά τις σωστικές ανασκαφές της περιόδου 1970- 1971.

Από τα σημαντικότερα σπήλαια της ευρύτερης περιοχής της Μάνης

Το σπήλαιο Αλεπότρυπα βρίσκεται στον κόλπο του Διρού, 220 μ. ανατολικά του σπηλαίου Γλυφάδα και περίπου 20 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Εντοπίστηκε τυχαία από το ζεύγος Πετροχείλου το 1958 και είναι από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα σπήλαια του Διρού αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Μάνης. Είναι μεγάλο επίμηκες σπήλαιο με ευρύχωρες αίθουσες και πολυδαίδαλους διαδρόμους, συνολικού μήκους 280 μέτρων.

Στο βάθος της μεγαλύτερης αίθουσας, βρίσκεται λίμνη με καθαρό πόσιμο νερό. Η ανασκαφική έρευνα στο σπήλαιο άρχισε το 1970 από τον Γεώργιο Παπαθανασόπουλο και έφερε στο φως ευρήματα που πιστοποιούν τη χρήση του σπηλαίου από τον άνθρωπο κατά τη Νεώτερη και Τελική Νεολιθική Εποχή (έως το 3000 π.Χ., περίπου). Σε αυτά περιλαμβάνονται χρηστικά αγγεία, αποθηκευτικά πιθάρια, λίθινα και οστέινα εργαλεία, υφαντικά βάρη, κοσμήματα κ.λπ..

Επίσης, εντοπίστηκαν λιθόστρωτα δάπεδα, κυκλοτερείς εστίες και λάκκοι - αποθηκευτικοί βόθροι. Αξίζει τέλος, να σημειωθεί το πλούσιο ανθρώπινο οστεολογικό υλικό που αποκαλύφθηκε στις κόγχες, κυρίως, της σπηλιάς αλλά και διάσπαρτο μέσα στο σπήλαιο. Από τα παραπάνω συνάγεται η συνεχής χρήση του σπηλαίου ως κατοικία, αποθήκη αγαθών, εργαστήριο οικιακών δραστηριοτήτων και χώρος ταφής.