Τελικά, η ιστορική κ.λπ. Κορυφή του Ιουλίου «για το ευρώ και για την Ελλάδα» αρχίζει και θυμίζει το εμπνευσμένο εκείνο «άνοιγμα των ελεύθερων επαγγελμάτων» (όπως το σχεδίασε ο αλήστου μνήμης Γιώργος Παπακωνσταντίνου, το απεδέχθη δε η σοφή τρόικα: πονηρές ρυθμίσεις, να τα βολέψουμε όλα).
Διακηρύσσουμε μιαν αρχή, λέμε διάφορα υψιπετή, αφήνουμε όμως τις «λεπτομέρειες εφαρμογής» και συνεπώς την ουσία για αργότερα. Ε, ακριβώς όπως οι ταξιτζήδες τραβούν Βαγγέλη Βενιζέλο και Γιάννη Ραγκούση προς τα κάτω, έτσι και «οι αγορές» τεστάρουν την αντοχή και τις προθέσεις της «Ευρώπης»!
Η οποία Ευρώπη… ξανασκέφτεται τι απεφάσισε: Πότε θα ολοκληρωθεί η αναδιάταξη του EFSF; Πώς θα χειριστούν το rollover των ομολόγων; Πόσο χρόνο θα απαιτήσει η αντικατάσταση του ελληνικού χαρτιού 2012-19 με ευρωπαϊκά Bradys; Τελικά 21% ή κάτι σαν 30% θα είναι το effective haircut; Ποιος (και πώς) θα πιέσει τις ελληνικές τράπεζες να συμμετάσχουν (και τα Ασφαλιστικά Ταμεία….); Α, ναι, και εκτός από απειλές εναντίον όσων έχουν καταθέσεις στο εξωτερικό ή δεν σπεύδουν να νομιμοποιήσουν αυθαίρετα, τι θα κάνουν οι κυβερνητικοί, προκειμένου να μαζέψουν φορολογικά έσοδα; Και τι θα κάνει η τρόικα, άμα δει ότι ο ρυθμός του ελλείμματος για το 2011 αντί για 7,5% οδηγείται σε διψήφιο και βάλε;
Θερινός Νίκος Χριστοδουλάκης: «Σώζεται ο Τιτανικός»;
Μέσα, λοιπόν, σε αυτό το σκηνικό έρχεται ένας από τους πρωταγωνιστές του «ελληνικού οικονομικού δράματος» - ο Νίκος Χριστοδουλάκης, τσάρος της οικονομίας στο διάστημα ανάμεσα σε Γιάννο Παπαντωνίου και Γιώργο Αλογοσκούφη, αλλά ήδη (ως υφυπουργός Οικονομικών) καίριος συντελεστής της πρόσβασης στην Ευρωζώνη (μαζί με τον Γιάννη Στουρνάρα, ως πρόεδρο του ΣΟΕ) - και διερωτάται σε βιβλίο του: «Σώζεται ο Τιτανικός;».
Απαντά θετικά, στρέφοντας όμως πρώτα τον προβολέα της ανάλυσής του σε πέντε κατηγορίες συντελεστών: στους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα (οι οποίοι τόσο απόλυτα καταφρονούνται από την πολιτική μας νομενκλατούρα όταν εκφωνεί το "δεν θα γίνει καμιά απόλυση", αναφερόμενη "στα δικά μας τα παιδιά [του Δημοσίου]", τη στιγμή ακριβώς που δεκάδες χιλιάδες [του ιδιωτικού τομέα] ρίχνονται με μπρίο στην ανεργία. Στους μικροσυνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα που βρίσκονται αντιμέτωποι με το αδυσώπητα στενό παράθυρο του χρόνου. Στους μισθωτούς και συνταξιούχους του δημοσίου τομέα, που θα κυμαίνονται ανάμεσα στην «ανάκτηση» των κεκτημένων τους (που τόσο αποτελεσματικά άσκησαν τόσες φορές) και την προσγείωση. Στις επιχειρήσεις εκείνες - μικρές ή μεγάλες που ζουν μακράν της δημόσιας στοργής και από τις οποίες κυρίως μπορεί να προέλθει κάτι σαν επανεκκίνηση. Τέλος, στους νέους, «που νιώθουν το έδαφος της διασφαλισμένης ευημερίας να γλιστρά κάτω από τα πόδια τους σαν άμμος». Σ' αυτούς τους τελευταίους, διόλου τυχαία, αφιερώνει τον Τιτανικό του ο (και καθηγητής, άρα με άμεση πρόσληψη των νέων) Χριστοδουλάκης.
Εκείνο που κάνει το βιβλίο αυτό περισσότερο σεβαστό ως εγχείρημα είναι ότι ο Νίκος Χριστοδουλάκης - πρώτα-πρώτα - δέχεται, καίτοι πανεπιστημιακός και πολιτικός συνάμα, να αναμετρηθεί με την επικαιρότητα. Με την άμεση επικαιρότητα. Έχοντας επεξεργασθεί το υλικό μιας παρουσίασής του την παραμονή της ψήφισης του Μεσοπρόθεσμου (Ιούνιο του 2011), «ενώ στην ατμόσφαιρα αιωρείτο η απειλή ενός σχεδίου-εν-αναμονή εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ […] και την ίδια στιγμή αυτόκλητοι βαστάζοι της Εθνικής Κιβωτού την θεωρούσαν [την απειλή αυτή] σωτήρια εκδοχή, και με ηρωικούς λόγους πυρπολούσαν τις ελληνικές ψυχές, ενώ άλλες ομάδες έκαναν το ίδιο σε άλλα μερικά μαγαζιά, λίγο πιο κάτω"), δέχθηκε υπό την πίεση του εκδότη της «Πόλις» να παρουσιάσει ένα πλήρες βιβλίο στα μέσα Ιουλίου 2011. Λίγες μόλις μέρες πριν την Έκτακτη Κορυφή για την Ελλάδα.
Αυτή η αποδοχή, τού να δεχθεί να κριθεί από τα πράγματα, είναι αληθινά σπάνιο πράγμα για πανεπιστημιακό και μάλιστα για Έλληνα πανεπιστημιακό και μάλιστα για άνθρωπο που έχει σχετικά πρόσφατα ενδυθεί την πορφύρα του υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών (χωρίς να ντρέπεται για το δεύτερο χαρτοφυλάκιο, όπως π.χ. ο διάδοχός του Γιώργος Παπακωνσταντίνου, στον οποίο και ανήκει η πατρότητα της άκριτης εκείνης αναφορά περί Τιτανικού με την οποία …. απείλησε τους ηγέτες της Ευρώπης, αρχές του 2011). Προσθέστε εδώ και την ψυχραιμία του, να διαπιστώσει ότι «αυτός που θα προσγείωνε και τους κομιστές της απειλής και τους δραχμο-σωτήρες ρήτορες, ήταν το ΚΚΕ, λέγοντας ότι η έξοδος από το ευρώ τους εργάτες θα καταστρέψει, και όχι τους καπιταλιστές αυτήν τη φορά» (Ίσως αυτού του είδους ο ρεαλισμός Χριστοδουλάκη να προήλθε και από το γεγονός ότι ένα άλλο μέρος του βιβλίου προέκυψε από μιαν ανάλυση των αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας, η οποία νομοτελειακά προετοίμαζε την πορεία προς το τωρινό αδιέξοδο, μιαν ανάλυση που θα παρουσιαζόταν σε ημερίδα του Σημιτικού ΟΠΕΚ. Πλην η εκδήλωση εκείνη ανεβλήθη, ύστερα ματαιώθηκε, επειδή υπήρχε ο φόβος εισβολής «αγανακτισμένων»! Η λαϊκή θυμοσοφία το λέει και αλλιώς: «ο φόβος φυλάει τα έρμα».)
Ίσως, όμως, ακόμη βαθύτερη νομιμοποίηση αντλεί το εγχείρημα Χριστοδουλάκη από το γεγονός ότι δέχεται/προτρέχει να απαντήσει σε δύο ερωτήματα που έρχονται παρευθύς στον νου του κάθε αναγνώστη. «Γιατί αυτά που επισημαίνεις και προτείνεις δεν έγιναν όταν ήσουν στις κυβερνήσεις Σημίτη 1996-2004;". Εδώ «η απάντηση δεν είναι εύκολη, και σχεδόν ποτέ απλή και μονοδιάστατη». Απορία ψάλτου βηξ; Όχι - ο Χριστοδουλάκης προχωράει και δέχεται ότι «πάντα βρίσκονται πράγματα που έπρεπε να γίνουν, ενώ όσα έγιναν θα μπορούσαν να έχουν γίνει καλύτερα και μονιμότερα». Για πανεπιστημιακό/πολιτικό αυτό μετράει ως αυτοκριτική… Άλλωστε, «οι περισσότερες προτάσεις που διατυπώνονται [στο βιβλίο] αξιοποιούν τις προγενέστερες εμπειρίες, αλλά κυρίως αναλύουν τα σημερινά δεδομένα». «Το γιατί δεν λύθηκε ένα πρόβλημα στο παρελθόν σημαίνει ότι ίσως ήταν καλά κρυμμένο ή ίσως η διαιώνισή του εξυπηρετούσε περισσότερους απ' όσους έθιγε […]. Ας θεωρηθεί η λύση του τεκμήριο αυτοκριτικής για όσα δεν έγιναν πρωτύτερα». Στο δεύτερο ερώτημα, «όσα ισχυρίζεσαι ότι, έπρεπε να έχουν γίνει για να μετριασθεί η κρίση του 2008-10, γιατί δεν τα έλεγες νωρίτερα;» η απάντηση που προσάγεται είναι ότι …ο Ν.Χ. έχει καταθέσει «πλήθος απόψεων στο δημόσιο διάλογο που συχνά είχαν επισύρει την προσοχή - θετική ή επικριτική- των ενδιαφερόμενων και της κοινής γνώμης». Αληθές, αυτό. Όμως όταν «το καλό καράβι Τιτανικός» πορευόταν στα χέρια της ύστερης κυβέρνησης Καραμανλή/Ρουσόπουλου και της πρώτης εποχής ανεμελιάς Παπανδρέου/Παπακωνσταντίνου, η ενεργός προσοχή δεν προσελκυόταν εύκολα! Ο Ροΐδης θα έλεγε ότι χρειάζεται κάποιος «να χτυπάει με κολοκύθα τα κεφάλια των ανθρώπων, να ξυπνάνε και να προσέχουν». Δεν είναι βέβαια Ροΐδης ο Χριστοδουλάκης. Αξίζει όμως να «προσέχεται» - αξίζει να διαβαστεί.
ΙΣΤΑΜΕ/Παν. Δoύρoς: Πώς μπορεί να συζευχθεί πολιτισμός και τουρισμός
Αν η γραφή Ν. Χριστοδουλάκη χρησιμεύει στο να ξανασκεφθεί κανείς τα όσα έγιναν - και τα όσα δεν έγιναν…- στην πορεία που οδήγησε στην κρίση, ένα άλλο κείμενο/policy brief του ΙΣΤΑΜΕ, αυτό, με συντάκτη τον Παν. Δούρο του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, έρχεται να ξανανοίξει μια συζήτηση που ξεκίνησε τα χρόνια της Μελίνας. Και που έκτοτε επανέρχεται μεν, αλλά με μια αρκετά ρηχή/ «πολιτική» ρητορική κατά κανόνα. «Σύγχρονος Πολιτισμός της Ελλάδας και τουριστική ανάπτυξη»: έχοντας διατρέξει πλήθος ευρωπαϊκές εμπειρίες, πρωτοβουλίες και προγράμματα, η μελέτη αυτή προσπαθεί να επισημάνει συγκεκριμένα πράγματα που μπορεί (και χρειάζεται) να γίνουν για να πάμε παραπέρα. Όχι τη συζήτηση, τη δραστηριοποίηση.
Από το ξεκλείδωμα κονδυλίων του ΕΣΠΑ - που εδώ κι αν σέρνεται! - μέχρι τη συστημική ανάπτυξη ενημερωτικών ιστότοπων/websites για τα πολιτιστικά αξιοθέατα (στην εποχή μας, ο προγραμματισμός των τουριστών γίνεται πλέον κατά κύριο λόγο ιντερνετικά) ή πάλι την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Από την ανάδειξη σύγχρονων μνημείων ή των βιομηχανικών κληρονομιών μέχρι την ένταξη ελληνικών στιγμών σε Ευρωπαϊκά δίκτυα, πρωτοβουλίες ή και διαδρομές: Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μεσογειακών Φεστιβάλ με Αθήνα/Επίδαυρο, Αβινιον, Βαρκελώνη και Κωνσταντινούπολη. Διεθνή ευαισθητοποίηση για το Αθηναϊκό museum mile.
Προώθηση πρωτοβουλιών όπως το «Διάζωμα» του Σταύρου Μπένου. Συμμετοχή στο πρόγραμμα Seeing Climate Change through Art. Δρόμοι της Ελιάς. Εναλλακτικός τουρισμός (θαλάσσιος, υγείας, υπαίθρου, γαστρονομικός, συνεδριακός, θρησκευτικός). Οι ιδέες και προτάσεις δεν έχουν τέλος, οι επισημάνσεις best practices και Ευρωπαϊκών διοδεύσεων αφθονούν.
Τι λείπει; Ξεκίνημα και υλοποίηση.
Α.Δ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ - [email protected]
