Του Στίβεν Χόπερ*
Το 2010 έχει ανακηρυχθεί από τα Ηνωμένα Έθνη «Διεθνές Έτος Βιοποικιλότητας», ενώ αυτές τις ημέρες στην Ιαπωνία βρίσκεται σε εξέλιξη η Διάσκεψη της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα. Είναι σαφές ότι οι περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε εντείνονται και ποτέ στο παρελθόν δεν ήταν τόσο επιτακτική η ανάγκη για δράση.
Η ζωή μας –και η ζωή όλων των υπόλοιπων οργανισμών αυτού του πλανήτη– είναι μέρος της βιοποικιλότητας και εξαρτώνται άμεσα από αυτή. Για να το θέσουμε απλά, η βιοποικιλότητα είναι ο «καμβάς της ζωής», στον οποίο αποτυπώνονται όλων των ειδών τα οικοσυστήματα –από τα ψάρια των βαθέων υδάτων έως τα πουλιά των τροπικών δασών, και ό,τι άλλο παρεμβάλλεται μεταξύ αυτών.
Στα θεμέλια της βιοποικιλότητας βρίσκεται η ποικιλότητα των φυτών και των μυκήτων, και από αυτή εξαρτάται οποιαδήποτε μορφή ζωής. Τα φυτά απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα και παράγουν οξυγόνο, συνεπώς, μας παρέχουν τον αέρα που αναπνέουμε και συμβάλλουν στη διαμόρφωση του κλίματος. Μας παρέχουν τροφή, φάρμακα, καταφύγιο, καθαρό νερό και γόνιμο έδαφος. Η βιωσιμότητά μας σήμερα εξαρτάται από την ποικιλότητα των φυτών και από αυτά θα εξαρτάται στο μέλλον η προσαρμοστικότητα, η καινοτομία και, εν τέλει, η επιβίωσή μας.
Παρά το γεγονός ότι η επιβίωση και η ευημερία –της δικής μας αλλά και των μελλοντικών γενιών– εξαρτάται από την απίστευτη αυτή φυσική κληρονομιά, εμείς την κατασπαταλούμε με πρωτοφανή ρυθμό. Η γενιά μας βρίσκεται αντιμέτωπη με τη ραγδαία συρρίκνωση της βιοποικιλότητας. Τα είδη εξαφανίζονται με μεγαλύτερο ρυθμό από αυτόν που προβλέπει ο φυσικός κύκλος, κυρίως εξαιτίας της καταστροφής του περιβάλλοντος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες όπως είναι, μεταξύ άλλων, η αποψίλωση των δασών και η εκχέρσωση της γεωργικής γης. Τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι οι κλιματικές αλλαγές επισπεύδουν τη συρρίκνωση αυτή.
Μέσα από την απαισιοδοξία, όμως, ανατέλλει η ελπίδα. Στην ουσία, δεν υπάρχει τεχνικός λόγος για να εξαφανιστεί κάποιο είδος, ενώ σε επίπεδο προστασίας της βιοποικιλότητας έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος. Για παράδειγμα, επιστήμονες και υπέρμαχοι της προστασίας του περιβάλλοντος από όλο τον κόσμο συνεργάζονται σε προγράμματα όπως το «Millennium Seed Bank», το οποίο εκπονήθηκε και συντονίζεται από τους Βασιλικούς Βοτανικούς Κήπους στο Κιου του Λονδίνου. Μέσω αυτής της συνεργασίας –στην οποία συμμετέχουν περισσότερα από 100 ινστιτούτα από 50 χώρες– έχουν προστατευτεί ήδη το 10% των ειδών άγριας χλωρίδας του πλανήτη, ενώ γίνονται προσπάθειες για την προστασία του 25%, με έμφαση στα είδη που είναι σπάνια, απειλούνται και είναι χρήσιμα.
Αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι η πολιτική βούληση και οι οικονομικοί πόροι για τη στήριξη αυτών των προσπαθειών. Η Διάσκεψη για τη Σύμβαση Βιοποικιλότητας στη Ναγκόγια της Ιαπωνίας (18-29 Οκτωβρίου) είναι μια ευκαιρία για να εξασφαλιστούν οι δύο αυτές προϋποθέσεις και εμείς εδώ στο Κιου ευελπιστούμε ότι θα σημειωθεί πρόοδος σε επίπεδο διεθνών συμφωνιών σε κρίσιμους τομείς, όπως η προστασία της βιοποικιλότητας, η βιώσιμη χρήση και πρόσβαση, καθώς και η κοινή χρήση των ωφελειών.
Εν τω μεταξύ, σε εθνικό επίπεδο, είναι σημαντικό η προστασία της βιοποικιλότητας να ενταχθεί «στην ημερήσια διάταξη» και να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα της κυβερνητικής πολιτικής και των πρακτικών βιώσιμης διαχείρισης παγκοσμίως. Η άμβλυνση της φτώχιας –βασική προτεραιότητα των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας των Ηνωμένων Εθνών– συνήθως μετράται σε όρους ΑΕΠ, ενώ θα πρέπει να συνυπολογίζει και τη βιώσιμη διαχείριση του φυσικού κεφαλαίου από το οποίο εξαρτάται η οικονομική ευρωστία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τα αδιαμφισβήτητα πνευματικά και ψυχαγωγικά οφέλη που προσφέρει το φυσικό περιβάλλον στους ανθρώπους και τους πολιτισμούς σε όλο τον κόσμο. Αποτελεί ένα συστατικό της ευημερίας του ανθρώπου που δεν μπορεί να μετρηθεί αποκλειστικά σε όρους ΑΕΠ.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι μεγάλο μέρος της βιοποικιλότητας έχει χαθεί επειδή δεν αναγνωρίζεται η πραγματική της αξία. Δύο μεγάλες πρωτοβουλίες, όμως, βοηθούν να αναδειχθεί η αξία του φυσικού κεφαλαίου: η μελέτη «Οικονομία των Οικοσυστημάτων και της Βιοποικιλότητας» (TEEB) –με χρηματοδότηση του ΟΗΕ– και το Πρόγραμμα Μείωσης των Εκπομπών από την Αποψίλωση και την Υποβάθμιση των Δασών στα Αναπτυσσόμενα Κράτη (REDD+) του ΟΗΕ. Όταν αναγνωρίσουμε την πραγματική αξία των φυσικών μας πόρων –αντί να τους θεωρούμε δεδομένους σαν να είναι μη πεπερασμένοι– θα αναγνωριστεί και η μεγάλη σπουδαιότητα της προστασίας της βιοποικιλότητας.
Τα προγράμματα αποτελεσματικής προστασίας του περιβάλλοντος βασίζονται σε ακλόνητα επιστημονικά στοιχεία. Το πρωτοποριακό έργο του Κιου στην κατανόηση και προστασία των φυτών του πλανήτη αποτελεί βασικό πυλώνα του αγώνα ενάντια στη συρρίκνωση της βιοποικιλότητας και αποτελεί σημείο αναφοράς των ερευνητών παγκοσμίως.
Η κατανόηση της βοτανικής εις βάθος είναι απαραίτητη για το σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων προστασίας του περιβάλλοντος. Η πρόσφατη συνεργασία του Κιου με τη Διεθνή Ένωση για την Προστασία της Φύσης, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου και τη Ζωολογική Εταιρεία του Λονδίνου για την κατάρτιση του δείκτη της «κόκκινης λίστας» της χλωρίδας (SRLI – Sample Red List Index) αποκαλύπτει για πρώτη φορά ότι ένα στα πέντε είδη της παγκόσμιας χλωρίδας απειλείται με εξαφάνιση.
Ως εκ τούτου, υπάρχει πλέον ένα σημείο αναφοράς για να μπορούμε να μετράμε την πρόοδο στην προστασία της παγκόσμιας χλωρίδας. Διαθέτουμε τη γνώση, την τεχνογνωσία και τις συνεργασίες για να κάνουμε την ουσιαστική διαφορά στην προστασία της παγκόσμιας βιοποικιλότητας και περιμένουμε τη βοήθεια όλων των τμημάτων της κοινωνίας για την επίτευξη αυτού του σκοπού.
Η βιοποικιλότητα παίζει ζωτικό ρόλο στην υγεία, τον πλούτο και την ευημερία μας και σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να βάλουμε φρένο στην καταστροφή της και να αντιστρέψουμε την κατάσταση. Είναι απλώς θέμα προτεραιοτήτων. Με την επίδειξη πολιτικής βούλησης και τη διάθεση ενός ελάχιστου μέρους των παγκόσμιων οικονομικών πόρων στην προστασία της βιοποικιλότητας –και στην επιστημονική έρευνα που τη στηρίζει– θα υπάρξουν ανεκτίμητα μακροχρόνια οφέλη –όπως η διατήρηση ενός υγιούς πλανήτη για τα παιδιά μας. Ήρθε η στιγμή να κάνουμε την αρχή.
*Ο Στίβεν Χόπερ είναι Διευθυντής των Βασιλικών Βοτανικών Κήπων στο Κιου της Αγγλίας.
Copyright: Project Syndicate, 2010
