Μπορεί ένας έξυπνος άνθρωπος να συμπεριφέρεται βλακωδώς; Στο θεμελιώδες αυτό ερώτημα προσπαθεί να ρίξει φως ο Κέιθ Στάνοβιτς, καθηγητής εξέλιξης του ανθρώπου και εφαρμοσμένης ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.

Τα τεστ ευφυΐας είναι εξαιρετικά στη μέτρηση συγκεκριμένων νοητικών λειτουργιών, όπως είναι η λογική σκέψη, η αντίληψη (abstract reasoning), η ικανότητα μάθησης και η μνήμη εργασίας (working memory), υποστηρίζει το περιοδικό NewScientist.

Εκεί που χωλαίνουν τα τεστ ευφυΐας είναι στη μέτρηση των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για ορθή κρίση υπό τις πραγματικές συνθήκες της ζωής. Αυτό συμβαίνει γιατί τα εν λόγω τεστ δεν δύνανται να μετρήσουν την ικανότητα του ατόμου να αξιολογεί τη σπουδαιότητα των πληροφοριών, ούτε την ικανότητά του να προσπερνά τις διαισθητικές γνωστικές προκαταλήψεις που μας παρασύρουν σε εσφαλμένες αποφάσεις.

Αυτό το είδος ορθολογικής σκέψης καλούμαστε να το κάνουμε καθημερινά –από το τι τροφές θα φάμε, πού θα επενδύσουμε τα χρήματά μας έως το πώς θα αντιμετωπίσουμε ένα δύσκολο πρόβλημα στη δουλειά. Για να πορευθούμε στον σύνθετο αυτό κόσμο που ζούμε χρειαζόμαστε ορθολογική σκέψη –κάτι που τα τεστ ευφυΐας αδυνατούν να μετρήσουν, σύμφωνα με τον δρα Στάνοβιτς.

«Τα τεστ ευφυΐας μετρούν ένα σημαντικό τομέα γνωστικών λειτουργιών και είναι σχετικά καλά στην εκτίμηση των επιδόσεων του ατόμου σε ακαδημαϊκό και επαγγελματικό επίπεδο. Είναι, όμως, ανεπαρκή. Δεν καταφέρνουν να συνεξετάσουν το πλήρες φάσμα των δεξιοτήτων που συνδυάζει η έννοια της “ορθής σκέψης”».

«Το υψηλό IQ είναι σαν το ύψος για τους μπασκετμπολίστες», σημειώνει ο Ντέιβιντ Πέρκινς από το Harvard Graduate School of Education. «Είναι πολύ σημαντικό όταν όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες είναι ίδιοι». Οι υπόλοιποι παράγοντες, όμως, οι οποίοι αποτελούν σημαντικά συστατικά της ορθολογιστικής σκέψης διαφέρουν από άτομο σε άτομο. «Το IQ είναι ένα συστατικό μόνο της ευφυΐας», καταλήγει ο δρ. Τζόναθαν Έβανς, γνωστικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Πλίμουθ στη Βρετανία.