Δεν είναι μόνο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, δεν είναι μόνο οι τράπεζες και το χρηματιστήριο που έχουν παρασυρθεί σε αυτόν τον παγκόσμιο εμπρησμό, ο οποίος μοιάζει να θέλει να απαλλάξει τον 21o αιώνα από τις τελευταίες αυταπάτες και την τελευταία ιδεολογία που είχε μείνει -μια οικουμενική αγορά, χωρίς κράτος και χωρίς κυβέρνηση- προτού τον αφήσει να ξαναπάρει την πορεία του.
Οποιος λέει ότι ο καπιταλισμός καταρρέει και ότι ο σοσιαλισμός αναγεννάται δεν κατάλαβε και πάλι τίποτα, αφού αυτό που δέχεται πίεση δεν είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός, αλλά το σύστημα συναλλαγών που χάρις στο Διαδίκτυο υπόσχεται να καταργήσει το χώρο και το χρόνο, την ιστορία και τη γεωγραφία.
Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία, γράφει ο Ετσο Μάουρο στη «Repubblica», ότι μαζί με τις επενδυτικές τράπεζες καταρρέει κι ένα κομμάτι της νεωτερικότητας, και ότι αυτό μας αφορά όλους, όπου κι αν ζούμε, αφού η κρίση της Γουολ Στριτ δεν αφορά μονάχα την Αμερική αλλά ολόκληρη τη Δύση.
Διαψεύδεται, πρώτα απ' όλα, η πεποίθηση ότι μπορεί να υπάρξουν ανάπτυξη και πλούτος χωρίς την εργασία, χωρίς μια κοινότητα αναφοράς, με άλλα λόγια χωρίς μια δημόσια ευθύνη και τους κανόνες που τη συνοδεύουν. Διαψεύδεται στη συνέχεια ο εκφυλισμός της παγκοσμιοποίησης σε μια οικονομική, αν όχι χρηματοπιστωτική, διάσταση. Γίνονται φανερές οι διαφορές ανάμεσα στην πραγματικότητα της οικονομίας και την πραγματικότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών, ανάμεσα στις νομισματικές και τις εμπορικές συναλλαγές, ανάμεσα στα εμπορεύματα, το νόμισμα και το κλικ που δίνει την εντολή πώλησης ή αγοράς μέσα από τους υπολογιστές.
Ερχεται με εκρηκτικό τρόπο μπροστά μας το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών που οξύνθηκε από την ανάπτυξη της τεχνολογίας ακόμη και στο εσωτερικό των αναπτυσσόμενων χωρών. Διαφαίνονται οι νέες, αυτοσχέδιες κοινωνικές ιεραρχίες, που οδηγούν σε μια αναθεώρηση των επαγγελμάτων, των κοινωνικών ομάδων, των κοινοτήτων, ακόμη και ολόκληρων χωρών.
Και όλα αυτά δημιουργούν μια νέα παγκόσμια αταξία.
Η πρώτη αντίδραση σε αυτή την κρίση είναι ο φόβος ότι θα παρασυρθούμε κι εμείς στην απώλεια πλούτου και αξιοπιστίας, ένας φόβος που εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε πανικό. Αμέσως μετά όμως, ή ταυτοχρόνως, γεννάται η απαίτηση να ανακτήσει το κράτος τον προστατευτικό του ρόλο. Να επιστρέψει στο προσκήνιο το εργαλείο που η παγκοσμιοποίηση ισχυριζόταν ότι δεν χρειάζεται.
Με άλλα λόγια, να επιστρέψει η πολιτική.
Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχει βγει από το παιχνίδι η πολιτική όχι μόνο ως τεχνική, ή ως δυνατότητα δράσης των θεσμών, αλλά ως κάτι πιο πολύπλοκο. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική επανάσταση έχει καταπατήσει την παραδοσιακή εξουσία, τη δύναμη εκείνη των εθνικών κρατών στην οποία απευθύνονται πάντα οι πολίτες σε περιόδους κρίσης, δημιουργώντας μια νέα υπερεθνική νομιμότητα - και όχι μόνο μια παγκόσμια αγορά - στην οποία δεν αντιστοιχεί ούτε ένα συγκεκριμένο κράτος ούτε μια συγκεκριμένη κυβέρνηση.
Η «φούσκα» είναι ό,τι πιο σύγχρονο υπάρχει, γιατί δεν έχει έδρα, δεν έχει σύνορα, αγνοεί τις αποστάσεις και τις παραδόσεις, γνωρίζει έναν και μόνο νόμο, που είναι η ανάπτυξη. Οταν βυθίζεται σε κρίση ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που κάθε μέρα κινεί μια νομισματική μάζα πολύ μεγαλύτερη από το ΑΕΠ πολλών χωρών, κανένας κρατικός θεσμός δεν έχει τη δύναμη -ή τη νομιμότητα- να ελέγξει αυτή την κίνηση.
Γίνεται έτσι φανερό ότι στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας δεν υπήρξε μόνο μια ρήξη ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία. Στην πραγματικότητα, διαλύθηκε η παραδοσιακή συμμαχία ανάμεσα στην οικονομία της αγοράς και το κοινωνικό κράτος, μια συμμαχία που στήριξε για πολλές δεκαετίες το δίκαιο, τους θεσμούς, την πολιτική, την εναλλαγή των κυρίαρχων τάξεων στην εξουσία, με άλλα λόγια την πρακτική και καθημερινή μορφή των δυτικών δημοκρατιών. Από αυτή τη συμμαχία προκύπτει η διακυβέρνηση που γνωρίζουμε, και ίσως να είναι η μόνη δυνατή. Μόνο η συμμαχία αυτή μπορεί να εξασφαλίσει την αρμονική συμβίωση των κερδισμένων και των χαμένων της παγκοσμιοποίησης.
Αν είναι έτσι τα πράγματα, πρέπει επειγόντως να ξαναγραφτεί ένα κοινωνικό συμβόλαιο και να αποκατασταθεί η κυριαρχία της δημοκρατίας. Πρέπει να ξαναχτιστεί ένα κοινωνικό, πολιτιστικό, πολιτικό και θεσμικό δίκτυο. Πρέπει να επιστρέψει η πολιτική.
Πηγή: La Repubblica, ΑΠΕ-ΜΠΕ
