Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι Νεάντερταλ ζούσαν κυρίως στην ευρωπαϊκή ήπειρο για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ενώ υπήρχε περιορισμένη παρουσία τους σε περιοχές της κεντρικής και νοτιοδυτικής Ασίας. Η συνύπαρξη με τον σύγχρονο άνθρωπο όταν πληθυσμοί του άρχισαν να εγκαταλείπουν την αφρικανική ήπειρο δεν ευνόησε τους Νέαντερταλ οι πληθυσμοί των οποίων άρχισαν με ταχύ ρυθμό να μειώνονται ώσπου πριν από περίπου τριάντα χιλιάδες έτη εξαφανίστηκαν.
Αν και οι αιτίες της εξαφάνισης δεν έχουν αποσαφηνιστεί εντούτοις θεωρείται δεδομένο ότι πιο προηγμένος νοητικά, πιο ικανός και πιο προσαρμοστικός στο περιβάλλον και τις κλιματικές συνθήκες σύγχρονος άνθρωπος επικρατούσε σε κάθε επίπεδο ανταγωνισμού με τους Νεάντερταλ οδηγώντας τους τελικά στην εξαφάνιση. Υπάρχουν κάποιες μελέτες των τελευταίων ετών που υποδεικνύουν ότι ρόλο, πιθανώς σημαντικό, στην εξαφάνιση των Νεάντερταλ να έπαιξαν και κλιματικές αλλαγές στις οποίες δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν. Έχει επίσης διαπιστωθεί τα τελευταία χρόνια ότι υπήρξε πρόσμιξη ανάμεσα στους Νεάντερταλ και τον σύγχρονο άνθρωπο και μάλιστα εξακολουθούμε να «κουβαλάμε» ένα ποσοστό του DNA τους στο δικό μας.
Θα περίμενε κανείς αυτή η πρόσμιξη σε επίπεδο «μεταφοράς» DNA σε επόμενες γενεές να έχει συμβεί στην ευρωπαϊκή ήπειρο που ζούσε ο κύριος όγκος των Νεάντερταλ. Όμως ομάδα ερευνητών με δημοσίευση της στην επιθεώρηση «Biology» αναφέρει ότι οι μελέτες που πραγματοποίησε δείχνουν ότι η πρόσμιξη ανάμεσα στον σύγχρονο άνθρωπο και τους Νεάντερταλ στο μεγαλύτερο μέρος της ξεκίνησε πριν 50 χιλιάδες, διήρκεσε μερικές χιλιάδες έτη και συνέβη σε περιοχές της Μέσης και της Εγγύς Ανατολής όπως σε περιοχές που βρίσκονται σήμερα η Συρία, ο Λίβανος, η Παλαιστίνη, το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και το Ιράκ. Σε αυτές τις περιοχές συνέβη σύμφωνα με τους ερευνητές η μεγαλύτερη ανταλλαγή γενετικού υλικού ανάμεσα στα δύο είδη.
Όπως εκτιμούν η πρόσμιξη συνέβη ανάμεσα στους Νέαντερταλ που ζούσαν σε αυτές τις περιοχές και τους πληθυσμούς των σύγχρονων ανθρώπων που εγκατέλειπαν την Αφρική για να μεταναστεύσουν στις υπόλοιπες περιοχές του πλανήτη. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι ο σύγχρονος άνθρωπος προσμίχθηκε με μαζικότητα όπως φαίνεται με τους Νεάντερταλ αυτών των περιοχών πριν αρχίσει να διασκορπίζεται σε όλο το εύρος της ασιατικής ηπείρου αλλά και προς την Μικρά Ασία και την Ευρώπη. Τα νέα ευρήματα φωτίζουν ακόμη περισσότερο την εξελικτική διαδρομή του σύγχρονου ανθρώπου.
