Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Ηταν μια ιδιοφυής κίνηση ή μιά πράξη απελπισίας, η απόφαση του Πούτιν να πουλάει στο εξής μόνο με ρούβλια το ρωσικό φυσικό αέριο; Το ένα δεν αναιρεί το άλλο, αλλά σηματοδοτεί πάντως τις πολύ σοβαρές δυσκολίες στις οποίες ο πόλεμος και οι διεθνείς κυρώσεις έχουν βυθίσει τη Ρωσία. Από οικονομικής και στρατιωτικής άποψης.
Ο Ρώσος πρόεδρος προσπαθεί να στηρίξει το ρωσικό νόμισμα, το οποίο κινδυνεύει με ανεξέλεγκτη υποτίμηση. Μέχρι στιγμής η κίνηση που έκανε φαίνεται να αποδίδει, καθώς το ρούβλι ενισχύεται έναντι του δολαρίου. Η εναλλακτική που προτείνει ο Πούτιν στις ξένες χώρες- να πληρώνουν στην τράπεζα της Gazprombank, ανοίγοντας «λογαριασμούς σε ευρώ, τα οποία στη συνέχεια θα μετατρέπονται σε ρούβλια και θα εισπράττονται στην Κεντρική Τράπεζα - αποτελεί βέβαια σαφή παράκαμψη των κυρώσεων . Είναι όμως μια διέξοδος για τις ευρωπαικές χώρες κυρίως, αλλά μένει να δούμε την αντίδρασή τους.
Αλλά και η διαχείριση των νομισματικών ροών αυτού του είδους -σχεδόν ένα δισεκατομμύριο ευρώ την ημέρα- συνεπάγεται την «εκτύπωση» ρουβλίων (ή τη δημιουργία τους ηλεκτρονικά) σε τέτοιες ποσότητες που σχεδόν σίγουρα θα προκαλέσουν την υποτίμηση του ρωσικού νομίσματος. Ιδιαίτερα μάλιστα σε μια οικονομία,όπως η ρωσική, όπου ακόμη και πριν από τις κυρώσεις, τέτοια προσφορά σε χρήμα δεν θα είχε βρει ρεαλιστικές διεξόδους.
Ένας Ρώσος συνάδελφος που μεγάλωσε τη δεκαετία του ‘70 και του ‘80 σε ένα ευκατάστατο περιβάλλον στη Μόσχα, περιέγραφε την απογοήτευσή του ,που δεν μπορούσε να ξοδέψει τα χρήματα που είχε, γιατί «απλά δεν υπήρχε τίποτα για να αγοράσει». Σήμερα βέβαια η κατάσταση είναι διαφορετική λόγω και της παγκοσμιοποίησης, αλλά και με περισσότερα ρούβλια δεν είναι σίγουρο ότι σε λίγο καιρό οι Ρώσοι θα βρίσκουν να αγοράσουν τα προϊόντα που είχαν συνηθίσει στην αγορά.
Αγορά χρόνου
Το Κρεμλίνο πάντως κατορθώνει να αγοράσει προς το παρόν το πιο πολύτιμο αγαθό: λίγο χρόνο για τα περιθώρια ελιγμών που χρειάζεται, μέχρι το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία.
Ταυτόχρονα, ο Πούτιν ελπίζει να εκμεταλλευτεί την ασυμμετρία των διεθνών κυρώσεων: η Αμερική είναι μακριά και σχετικά ελάχιστα έχει επηρεαστεί, ενώ η Ευρώπη είναι πολύ κοντά και είναι τρομερά εκτεθειμένη από τις επιπτώσεις των κυρώσεων. Ιδιαίτερα στην ενέργεια, αλλά ενδεχομένως και στα αγροτικά προϊόντα.
Η εκστρατεία επιβολής διεθνών κυρώσεων που έχουν οργανώσει χώρες και εταιρείες κατά της Ρωσίας στον απόηχο της εισβολής της στην Ουκρανία , είναι μεν ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα της πολυεθνικής διπλωματίας και της εταιρικής ευθύνης. Αλλά η προσπάθεια συμπίεσης, οικονομικά, της Μόσχας, μόλις τώρα αρχίζει και θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διατηρηθεί όσο περνάει ο καιρός. Ιδιαίτερα εάν οι αντίπαλοι του Κρεμλίνου στοχεύουν τομείς που «δαγκώνουν» πιο έντονα την παγκόσμια οικονομία. Κυρώσεις στην ενέργεια, στα τρόφιμα, σε αγροτικά προϊόντα, ακόμη και στους εμπορικούς δρόμους,θα δημιουργήσουν τριβές στο πλαίσιο του δυτικού συνασπισμού.Ειδικά, αν τα βάρη φαίνονται μη ισορροπημένα ή άδικα κατανεμημένα. Η Ρωσία θα επιδιώξει άλλωστε να επιδεινώσει αυτή την ενδιαφέρον-δυτική τριβή μέσω αντιποίνων, ενισχύοντας τις εντάσεις εντός του δυτικού συνασπισμού. Μήπως και τον διαλύσει.
Για παράδειγμα, η επιβολή εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας, θα προκαλούσε μεν σοβαρό πλήγμα στη ρωσική οικονομία - αλλά θα επιδείνωνε επίσης την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη. Το αφεντικό της BASF , της μεγαλύτερης χημικής βιομηχανίας στον κόσμο, έκανε λόγο για την χειρότερη οικονομική κρίση από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.
Συνολικά, πολλοί παράγοντες προμηνύουν ένα πιο δύσκολο μέλλον για την εκστρατεία των αντιρωσικών κυρώσεων από ό,τι θα μπορούσαν να προβλέψουν οι πρώτες επιτυχίες της.
Αλλά ακόμη κι αν συμφωνηθεί κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, η αναστολή των κυρώσεων στη Ρωσία θα αποτελέσει σημαντικό σημείο διαμάχης στη Δύση. Ορισμένοι εταίροι, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα είναι απρόθυμοι να χαλαρώσουν την πίεση των κυρώσεων μέχρι να επιτευχθεί μια μόνιμη και βιώσιμη λύση. Άλλοι μπορεί να θέλουν παρόμοιες εγγυήσεις για τη δική τους ασφάλεια, ειδικά οι χώρες στην ανατολική Ευρώπη.
Η Ουκρανία μπορεί επίσης να επιμείνει σε αποζημιώσεις από τη Μόσχα.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί δεν πρέπει να ξεχνούν επίσης ότι ο κόσμος βρίσκεται σε αχαρτογράφητα νερά, έχοντας επιβάλλει σοβαρό τίμημα σε μια χώρα που εξακολουθεί να διαθέτει σημαντικούς οικονομικούς μοχλούς από μόνη της. Για να μην αναφέρουμε και το τεράστιο πυρηνικό της οπλοστάσιο…
