Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Η κατανόηση της ιστορικής σημασίας του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία είναι ένα περίπλοκο πρόβλημα: Οι περισσότεροι ειδικοί εκτιμούν ότι ο πρόεδρος Πούτιν με την επιθετικότητά του, θέλει να δημιουργήσει μια νέα, παγκόσμια τάξη. Με μια ισχυρή Ρωσία, όπως συνέβη με την πρώην Σοβιετική Ενωση, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει σήμερα έχει να κάνει περισσότερο με την κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο.
Εκείνη την εποχή, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Τόμας Γούντροου Γουίλσον, προβάλλοντας την «αρχή της αυτοδιάθεσης των Εθνών», στόχευε, σε μια ένωση με τη Γαλλία και την Αγγλία, για να εξαλείψει από τον χάρτη τις τότε αυτοκρατορίες -με πρώτη την Αυστρο-Ουγγρική, αλλά και την Οθωμανική, που κυριαρχούσαν επί αιώνες στην ευρωπαϊκή τάξη. Το «τίμημα» όμως ήταν η ταπείνωση της ηττημένης Γερμανίας με την Συνθήκη των Βερσαλλιών. Μια ταπείνωση, που δυστυχώς συνέβαλε στην ανάδυση και κυριαρχία του Ναζιστικού δαίμονα και κατ` επέκταση στο νέο αιματοκύλισμα της Ευρώπης, 20 χρόνια αργότερα.
Το τέλος του Β` Παγκοσμίου πολέμου, σηματοδότησε την αμερικανική παντοδυναμία από την μία πλευρά, αλλά και την ανάπτυξη της σοβιετικής ισχύος σε παγκόσμια κλίμακα και στη συνέχεια της Κίνας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενίσχυσαν όμως σταδιακά την οικονομική δύναμή τους με θεσμούς όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και Παγκόσμια Τράπεζα. Επέβαλαν όμως και μια νέα τάξη, στην οποία κυριαρχούσαν τα όπλα και η στρατιωτική ισχύς, παρά η διπλωματία. Στην αναμέτρηση του Ψυχρού Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες πήραν την νίκη, καθώς ακολούθησε στη δεκαετία του `90, η κατάρρευση του πάλε ποτέ ανατολικού μπλοκ και της ΕΣΣΔ. Πολλοί ειδικοί μίλησαν τότε για το «τέλος της ιστορίας» και η κυρίαρχη άποψη που επικράτησε στην Ουάσιγκτον ήταν η διάλυση της ρωσικής αυτοκρατορίας ,η επιβολή «ταπεινωτικών» όρων στη διαλυμένη Ρωσία. Μια πολιτική που αποδείχτηκε τυφλή, καθώς αντί να ενταχτεί η Ρωσία στο δυτικό σύστημα, επικράτησε η λογική της αντιπαράθεσης. Μόνο που η Μόσχα, ως ιστορικά μεγάλη δύναμη και διαθέτοντας πυρηνικά όπλα, άρχισε και πάλι να ανακτά την ισχύ της και να αναζητεί ζωτικό χώρο και να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής της.
Και η Ουάσιγκτον απαντά σήμερα με σκληρό τρόπο ,ακριβώς σε αυτή την αναζωπύρωση της μεγαλο-ρώσικης πολιτικής, στην επανεμφάνιση της οποίας έχει όμως ευθύνη και η Αμερική.
Το δράμα του ρωσικού πολέμου κατά της Ουκρανίας είναι ότι κάποια στιγμή τα όπλα θα σιγήσουν, όχι όμως και η νέα αντιπαράθεση ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή. Μια Ανατολή, στην οποία ηγεμονικό ρόλο θα παίζει όλο και περισσότερο η Κίνα, με την πάροδο του χρόνου.
Η Αμερική, μπορεί να αξιοποίησε επίσης τον πόλεμο για να συσπειρώσει γύρω της και πάλι τη Δύση, περιορίζοντας τις φυγόκεντρες τάσεις, αλλά η έκβαση του νέου Ψυχρού, αλλά και οικονομικού πολέμου, που θα ακολουθήσει, θα είναι δύσκολο να προβλεφθεί.
Ο μεγάλος Γερμανός ιστορικός Λούντβιχ Ντέχιο στο εξαιρετικό βιβλίο του για την γερμανική πολιτική στον 20ο αιώνα, έγραφε: «Τα ελεύθερα, κυρίαρχα και ανταγωνιστικά κράτη του ευρωπαϊκού συστήματος, συμφωνούσαν πάντα σε ένα μόνο σημείο: αυτό της αποφυγής της ενοποίησης της Δύσης κάτω από την ηγεμονία ενός εξ αυτών και, κατά συνέπεια, της απώλειας της δικής του κυριαρχίας. Πότε η Ισπανία, πότε η Γαλλία, πότε η Γερμανία, δηλαδή το κατά καιρούς ισχυρότερο κράτος της Γηραιάς ηπείρου, προσπαθούσε να κατακτήσει μια σταθερή ηγεμονία. Βρέθηκε όμως πάντα αντιμέτωπο με ισχυρούς συνασπισμούς και πολέμους που ακύρωσαν τις προσπάθειές του. Ποιος ήταν ο βαθύς λόγος για τον οποίο για τέσσερις αιώνες, πάντα, αυτοί οι συνασπισμοί κέρδιζαν τη νίκη; Το μυστικό βρίσκεται στο γεγονός ότι οι μεγάλοι συνασπισμοί εύρισκαν ισχυρή υποστήριξη στις γειτονικές ,περιφερειακές δυνάμεις της Ευρώπης, στη δύση και στην ανατολή: πρώτον στις θαλάσσιες δυνάμεις της Δύσης και δεύτερον στις μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις της Ανατολής. Αυτό είναι το μεγάλο μυστικό της σύγχρονης ιστορίας των κρατών», γράφει ο μεγάλος Γερμανός ιστορικός που έζησε και τους δύο Παγκόσμιους πολέμους.
Αυτή η εξω-ευρωπαϊκή «στήριξη» για την οποία μιλούσε, ίσως ο καλύτερος ερμηνευτής της παγκόσμιας ιστορίας του 20ου αιώνα, είναι ακριβώς αυτό που λείπει σήμερα από τον συνασπισμό που δημιουργείται από το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.. Η Δύση δεν έχει την υποστήριξη των «ενδιάμεσων δυνάμεων», όπως η Κίνα, η Ινδία, ακόμη και οι μοναρχίες του Κόλπου, με πρώτη την Σαουδική Αραβία. Και αυτό μπορεί να στοιχίσει την αντιπαράθεση για την νέα παγκόσμια τάξη…
