Του Μιχάλη Ψύλου

Σε νέο ιστορικό χαμηλό βυθίζεται η τουρκική λίρα για 12η συνεχόμενη ημέρα, καταγράφοντας απώλειες πάνω από 30% έναντι του δολαρίου από την αρχή του χρόνου! Η ισοτιμία του τουρκικού νομίσματος ξεπέρασε για πρώτη φορά τις 13 λίρες ανά δολάριο και τίποτα δεν φαίνεται ικανό να αναχαιτίσει τον κατήφορο, όσο ο Πρόεδρος Ερντογάν ασκεί μια οικονομική πολιτική, που ουδεμία σχέση έχει με την …οικονομία.

«Η Τουρκία διεξάγει έναν οικονομικό πόλεμο ανεξαρτησίας», είπε αυτή τη φορά ο Ερντογάν, δικαιολογώντας την απόφασή του να μειωθούν τα επιτόκια για τρίτη φορά τους τελευταίους τρεις μήνες, παρά τις προειδοποιήσεις όσων ξέρουν από οικονομία ότι αυτό θα πυροδοτήσει τον πληθωρισμό που «τρέχει» ήδη με ετήσιο ρυθμό 20% και θα αποσταθεροποιήσει περαιτέρω το εθνικό νόμισμα. 

«Με τη βοήθεια του Θεού και την υποστήριξη του λαού μας θα βγούμε νικητές από αυτόν τον πόλεμο», ισχυρίστηκε ο Τούρκος Πρόεδρος. «Η λίρα έχει υποτιμηθεί κατά 26,89% τους τελευταίους δύο μήνες», λέει ο οικονομολόγος Ουμίτ Ακσάι. «Αυτό συνιστά νομισματική κρίση», τονίζει και εξηγεί: «Αυτό που συνέβη από τότε που ξεκίνησε η διαδικασία μείωσης των επιτοκίων στις 23 Σεπτεμβρίου δείχνει ότι υπάρχουν δύο μοντέλα που δεν λειτουργούν. Δεν λειτουργεί ούτε το μοντέλο που ακολουθήθηκε στο διάστημα 2001-2013, ούτε το μοντέλο 2013-2021. Αν δεν μιλήσουμε για σοβαρές εναλλακτικές λύσεις, θα πηγαίνουμε από τη μια κρίση στην άλλη», προειδοποιεί ο Τούρκος οικονομολόγος.

«Μήπως πλέον βαδίζουμε για …τριψήφιο πληθωρισμό;» ,διερωτάται ένας άλλος οικονομολόγος, ο δρ Βεϊσέλ Ουλουσόι.

«Το κράτος υπακούει στον Ερντογάν, αλλά η οικονομία όχι», γράφει το Γερμανικό περιοδικό Der Spiegel. «Η λίρα πέφτει, οι τιμές εκρήγνυνται. Η οικονομική κατάσταση της Τουρκίας είναι τραγική. Ακόμη και οι έμπιστοι αναρωτιούνται πόσο λογικός είναι», τονίζει το Spiegel και θ΄τει το ερώτημα: «Τι κάνει όμως ο πρόεδρος;» … Μήπως ακούει ότι του λέει το …Ισλάμ!

Ο «Σερβέτ χότζα»

Ο διάσημος οικονομολόγος Ερντάλ Σαγκλάμ, αποκαλύπτει ότι από τους πιο στενούς συμβούλους του Ερντογάν για την οικονομία, είναι ο καθηγητής Θεολογίας, Σερβέτ Μπαγιντίρ και ο ισλαμιστής οικονομολόγος, Νουρετίν Τσανικλί. Μέλη του Προεδρικού Οικονομικού Συμβουλίου και οι δύο, ασκούν την μεγαλύτερη επιρροή στον Ερντογάν. 

«Οταν οι οικονομολόγοι, ακόμη και οι διοικητές της Κεντρικής Τράπεζας εξηγούν προσωπικά τις αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν στον Τούρκο πρόεδρο, αυτός τους λέει συχνά: «Πηγαίνετε και πείτε το θέμα στον Σερβέτ Χότζα και στον Νουρετίν». Αφού ληφθούν υπόψη οι απόψεις των δύο αυτών ατόμων, ακολουθούνται οι οδηγίες του Ερντογάν», γράφει ο Ερντάλ Σαγκλάμ. Τούρκοι οικονομολόγοι διαβεβαιώνουν μάλιστα ότι ο Ερντογάν πήρε την απόφαση για τις μειώσεις στα επιτόκια, αφού έλαβε τις απόψεις των δύο αυτών ανθρώπων, που εμπνέονται αποκλειστικά από την ισλαμική οικονομία.

Μόνο που η νέο-Οθωμανική, ισλαμική πολιτική, δεν μειώνει τις κοινωνικές ανισότητες, αλλά με την αύξηση του πληθωρισμού διευρύνεται συνεχώς το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Όπως λέει ο Τούρκος δημοσιογράφος Οζάν Ντεμιρτσάν, ακόμη και στις λαϊκές αγορές αρχίζουν να λιγοστεύουν οι πελάτες. «Οι φρέσκες ντομάτες κοστίζουν τώρα δέκα λίρες το κιλό, ενώ παλιά κόστιζαν τέσσερις.Κανείς δεν μπορεί να το αντέξει πια αυτό», λέει ένας έμπορος σε λαϊκή αγορά της Κωνσταντινούπολης.

Την ίδια ώρα όμως, κάποια πανάκριβα εστιατόρια στην περίφημη οδό Ιστικλάλ της Πόλης, όπου μια μπριζόλα κοστίζει 450 λίρες- το ένα έκτο του κατώτατου τουρκικού μισθού-είναι κάθε βράδυ γεμάτα. «Ο υψηλός πληθωρισμός στην Τουρκία γνωρίζει και νικητές. Το πρόβλημα: Το εκλογικό σώμα του προέδρου δεν είναι μεταξύ αυτών», λέει ο Ντεμιρτσάν.

Ουδείς θέλει να τον ψηφίσει,πλέον

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουνότι οι οκτώ στους δέκα Τούρκοι πολίτες είναι πλέον δυσαρεστημένοι με την κυβέρνηση Ερντογάν. Πέρασαν ανεπιστρεπτί οι εποχές που ο Τούρκος πρόεδρος συγκέντρωνε γύρω του τη μισή χώρα, ακόμη και αριστερούς διανοούμενους. Μερικοί από τους στοχαστές της χώρας ζήτησαν μάλιστα πρόσφατα δημόσια συγγνώμη για το «λάθος» τους. Σχεδόν ουδείς θέλει να παραδεχτεί τώρα ότι ψήφισε τον Ερντογάν στις εκλογές. Ακόμη και ορισμένοι μουσουλμάνοι, για τους οποίους δημιούργησε μια θέση στη νέα ελίτ με το πολιτικό Ισλάμ, απομακρύνονται από τον πρόεδρο. 

Ο βασικός λόγος για την πτώση του ανθρώπου που ίσως ήταν ο πιο ισχυρός ηγέτης της Τουρκίας μετά τον Ατατούρκ, είναι η οικονομία. Για τους απλούς πολίτες, αυτό που παλαιότερα θεωρούνταν αυτονόητο είναι πλέον πολυτέλεια. Μόνο το ψωμί έχει γίνει 900% πιο ακριβό στα 19 χρόνια που κυβερνά ο Ερντογάν. Το κρέας σχεδόν κατά 1.200%.

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης φαίνεται να ενώνουν τη φωνή τους. Ακόμη και ο ίδιος ο υπουργός Άμυνας, πρώην στρατηγός Χουλουσί Ακάρ, μιλάει στον κόσμο σαν να ήταν ο επόμενος πρόεδρος και διάδοχος του Ερντογάν. Ολοι κατανοούν άλλωστε, πώς αν γίνονταν εκλογές τώρα, ο Ερντογάν θα τις έχανε. Οι προεδρικές εκλογές έχουν προγραμματιστεί για το 2023 και πολλά μπορούν να συμβούν μέχρι τότε. Στην Άγκυρα, ωστόσο, πολλοί είναι σίγουροι αυτές τις μέρες: ο Ερντογάν δεν θα φτάσει τόσο μακριά...