Του Μιχάλη Ψύλου
Περίσσεψαν τα χαμόγελα στην παραδοσιακή, οικογενειακή φωτογραφία των 27 ευρωπαίων ηγετών με τους έξι ομολόγους τους των Δυτικών Βαλκανίων. Μόνο που όποιος κοιτούσε πολύ προσεκτικά τα πρόσωπα των Βαλκάνιων πολιτικών θα έβλεπε μάλλον «παγωμένα» χαμόγελα. Η σύνοδος κορυφής ΕΕ- Δυτικών Βαλκανίων ολοκληρώθηκε στο ειδυλλιακό κάστρο του Μπιρντό ,στην σκιά των Σλοβενικών Αλπεων, με μια κοινή και γενικόλογη δήλωση-προϊόν μάλιστα, σκληρών διαπραγματεύσεων.
Οι 27 συμφώνησαν να επαναλάβουν «τη δέσμευσή τους για τη διαδικασία διεύρυνσης», αλλά κώφευσαν στα αιτήματα, κυρίως της Σλοβενικής προεδρίας ,που ζητούσε να δεσμευτεί η ΕΕ για την ένταξη των τεσσάρων υποψηφίων χωρών το 2030. «Η ΕΕ θα 1,1 δισεκατομμύριο για έναν χρόνο και συνολικά 30 δισ. ευρώ μέσω εγγυήσεων στα επόμενα 7 χρόνια στα Δυτικά Βαλκάνια, χωρίς να προτείνει την ένταξή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα», γράφει το Γαλλικό Le Point και προσθέτει ειρωνικά: «Τους δίνουν χρήματα για την …υπομονή τους, αυτό είναι ουσιαστικά το μήνυμα των Ευρωπαίων προς τις χώρες που χτυπούν τις πόρτες τους».
«Εχουμε προετοιμαστεί αρκετές φορές για τον … γάμο, αλλά οι καλεσμένοι δεν ήρθαν για άλλη μία φορά», δήλωσε πικρόχολα ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα, αμφισβητώντας ανοιχτά την αξιοπιστία της ΕΕ.
Δυσαρέσκεια των «έξι»
Δυσαρεστημένοι αποχώρησαν λοιπόν οι έξι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων. Βλέπουν ότι περνούν τα χρόνια και οι προοπτικές ένταξης που υποσχέθηκε η ΕΕ το 2003, γίνονται όλο και πιο θολές. Τέσσερις χώρες είναι επίσημα υποψήφιες: Η Βόρεια Μακεδονία, η Αλβανία, το Μαυροβούνιο και η Σερβία. Το Βελιγράδι και η Ποντγκόριτσα ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις στις αρχές της δεκαετίας του 2010 χωρίς να υπάρχει ακόμη λευκός καπνός. Η «κόπωση» της διεύρυνσης είναι εμφανής στις Βρυξέλλες λόγω της δυσκολίας στην «πέψη» των τελευταίων αφίξεων (Κροατία, Ρουμανία, Βουλγαρία) και των δυσκολιών του τουρκικού φακέλου, γράφει η Γαλλική Les Echos.
Αναμφίβολα, η κατάσταση στα Δυτικά Βαλκάνια είναι περίπλοκη, έως και επικίνδυνη. Και πότε δεν ήταν άλλωστε, στην λεγόμενη «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης»; Οι εντάσεις στα σύνορα μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας πληθαίνουν. Δεν έχουν προχωρήσει επίσης σε σημαντικό βαθμό και οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που αξιώνει εδώ και χρόνια η ΕΕ για την ενίσχυση του κράτους δικαίου. Μέχρι σήμερα πάντως ,η ενταξιακή προοπτική των Βαλκάνιων γειτόνων ενώ είχε τη θερμή υποστήριξη της Γερμανίδας καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ- η οποία και έκανε στην περιοχή την τελευταία, αποχαιρετιστήρια περιοδεία της- προσέκρουε στις αντιρρήσεις του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν για μια ταχεία διεύρυνση της ΕΕ .Ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή εξηγούσε ότι η Γαλλία δεν θέλει «να διακινδυνεύσει η ΕΕ ,για παράδειγμα, την ένταξη ενός μικρού κράτους, όπως το Μαυροβούνιο- η κυβέρνηση του οποίου θα μπορούσε δυνητικά να εξαγοραστεί με μερικά εκατομμύρια ευρώ-να έχει τη δύναμη να μπλοκάρει την κοινοτική πολιτική».
«Τα Βαλκάνια προσελκύουν τις μεγάλες δυνάμεις και ταυτόχρονα τις τρομάζουν», εξηγεί η γερμανική Tagesschau. «Οι αντιπαλότητες και οι συγκρούσεις σε αυτή την “γέφυρα”, μήκους 1.500 χιλιομέτρων μεταξύ Ανατολής και Δύσης εξαφάνισαν αυτοκρατορίες, όπως η Οθωμανική και η Μοναρχία των Αψβούργων. Όποιος παρεμβαίνει στα Βαλκάνια, κινδυνεύει πολύ», τονίζει η Γερμανική εφημερίδα.
Κίνα και Ρωσία καραδοκούν
Μόνο που τα Δυτικά Βαλκάνια δεν θα περιμένουν και πολύ τις Βρυξέλλες, πλέον. Παγκόσμιοι παίκτες διεκδικούν επιρροή στην περιοχή: Η Ρωσία και η Κίνα επενδύουν πολλά στην υποδομή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης εδώ και χρόνια ,κάνοντας διπλωματία ακόμη και με τα εμβόλια κατά του κορονοϊού. Μόσχα και Πεκίνο καραδοκούν για να καλύψουν το κενό που αφήνει η ΕΕ. Δεν είναι τυχαίο ότι την ώρα που η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν περιόδευε πριν τη Σύνοδο Κορυφής στην περιοχή, ο Ρώσος πρεσβευτής στο Βελιγράδι επισκεπτόταν στρατιωτικές βάσεις στη Σερβία με τον Σέρβο υπουργό Αμυνας. Οι δύο μεγαλύτερες εταιρείες εξαγωγής χάλυβα και χαλκού στη Σερβία, ανήκουν ήδη στην Κίνα. Ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς αποκάλεσε τον Κινέζο ομόλογό του «αδελφό». Το Βελιγράδι έλαβε εμβόλια για τον κορονοϊό από την Κίνα και τη Ρωσία. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, οι περισσότεροι Σέρβοι βλέπουν ως πιο στενούς συμμάχους τη Ρωσία και την Κίνα και όχι την ΕΕ. «Πρόκειται για τραγωδία» λέει ο Ντούσαν Ρέλτζιτς, διευθυντής του Ιδρύματος Επιστήμης και Πολιτικής στις Βρυξέλλες. «Μια τραγωδία, που συνεχίζεται τόσο καιρό ,ώστε η αξιοπιστία τόσο της ΕΕ όσο και των κυβερνήσεων σε αυτήν την περιοχή να έχει πραγματικά καταστραφεί», προειδοποιεί ο Ρέλτζιτς,που είναι ειδικός για τα Δυτικά Βαλκάνια.
Διακυβεύεται η αξιοπιστία της ΕΕ
«Το νέο οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο της ΕΕ αναξιόπιστο. Οι ενισχύσεις ύψους εννέα δισεκατομμυρίων ευρώ υποτίθεται ότι θέτουν σε κίνηση ιδιωτικές επενδύσεις. Αλλά σε σύγκριση με τα δισεκατομμύρια που θα λάβουν οι γειτονικές χώρες της ΕΕ από το ταμείο ανασυγκρότησης τα επόμενα χρόνια, αυτά είναι μόνο μια σταγόνα στον ωκεανό».
Φυσικά ,οι μεγάλες δυνάμεις δεν πρόκειται ποτέ να φύγουν από τα Βαλκάνια. Η σύνδεση μεταξύ του Βοσπόρου και της Κεντρικής Ευρώπης παίζει κεντρικό ρόλο και αυτό αντανακλάται σε στρατηγικές όπως ο Δρόμος του μεταξιού της Κίνας, η επιρροή της Ρωσίας στην περιοχή της Μεσογείου. Βλέπουμε μάλιστα μια εποικοδομητική και μια καταστροφική πλευρά σε αυτόν τον ανταγωνισμό: Οι νέες υπερδυνάμεις εμφανίζονται ως ελκυστικοί εταίροι, επενδύοντας σε πολιτικές συμμαχίες και υποδομές, προκειμένου να αποκτήσουν κυρίαρχη επιρροή στην Αλβανία, το Κόσοβο, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία. Από την άλλη πλευρά, στην προσπάθειά τους να αποτρέψουν τις αντίπαλες δυνάμεις να αποκτήσουν πλεονεκτήματα , δεν διστάζουν να εκμεταλλεύονται τις συγκρούσεις που σιγοβράζουν ,όπως και τη δίψα για εκδίκηση από τους προηγούμενους πολέμους στα Βαλκάνια.
Η ΕΕ διαθέτει τους πόρους για να διατηρήσει κυρίαρχη επιρροή στην περιοχή. Αλλά ένα ευρωπαϊκό «όχι» στα Δυτικά Βαλκάνια θα ήταν καταστροφικό. Όπως λέει ο Ντούσαν Ρέλτζιτς, «πολιτικά, θα είχε τις ίδιες συνέπειες στην περιοχή , με την αποχώρηση της Δύσης από το Αφγανιστάν»
