Η Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με την υποστήριξη της Περιφέρειας Αττικής, παρουσιάζει την όπερα «Μάρκος Μπότσαρης» του Νικολάου Μεταξά-Τζανή, 7 και 8 Οκτωβρίου, στις 8.30 το βράδυ, στο Βεάκειο Θέατρο Πειραιά.
Ο Καθηγητής Αχιλλεύς Χαλδαιάκης, Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με αφορμή την πρώτη παρουσίαση της όπερας μετά από 170 χρόνια, είπε στη «Ν»:
«Ο Αγώνας της Παλιγγενεσίας, τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν και καθόρισαν την πορεία του, αλλά και τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν σ’ αυτά, απετέλεσαν πηγή καλλιτεχνικής και δημιουργικής έμπνευσης για Έλληνες Συνθέτες τόσο του 19ου όσο και του 20ού αιώνα. Αρκετά από τα καλλιτεχνικά αυτά δημιουργήματα είναι γνωστά, υπάρχουν όμως και άλλα που είναι άγνωστα ή έχουν χαθεί. Με δεδομένη την ως τώρα πλημμελή και εν πολλοίς ελλιπή μέριμνα για τη διάσωση και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Έντεχνης Νεοελληνικής Μουσικής, η ανάσυρση από την αφάνεια και τη λήθη, πολλώ δε μάλλον η αναβίωση ενός τέτοιου έργου αποτελεί αναμφίβολα μείζονος σημασίας πολιτιστικό γεγονός.
Η Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο πλαίσιο του επετειακού έτους 2021, προσφέρει μια κορυφαία καλλιτεχνική εκδήλωση στα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας αλλά και στο ευρύτερο φιλόμουσο κοινό. Συγκεκριμένα, οργανώνει τη σκηνική παρουσίαση της όπερας ενός Έλληνα συνθέτη του 19ου αιώνα, του Νικολάου Μεταξά-Τζανή (από την Κεφαλονιά) με τίτλο “Μάρκος Μπότσαρης”. Πρόκειται για μια σύνθεση που ελάνθανε για 160 περίπου χρόνια και ανακαλύφθηκε πρόσφατα στο πλαίσιο των διεισδυτικών ερευνών που πραγματοποιούνται από τα μέλη του Εργαστηρίου Μελέτης της Ελληνικής Μουσικής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών της ΦΛΣ του ΕΚΠΑ.
Γεννημένος το 1824, ο Κεφαλλήν μουσουργός Νικόλαος Μεταξάς-Τζανής ανήκει στους δημιουργούς της πρώτης γενιάς συνθετών μετά την Επανάσταση του 1821, και μάλιστα ανατράφηκε δίπλα σε κορυφαία στελέχη της. Από την οικογένειά του αναδείχθηκαν σημαντικά μέλη της Φιλικής Εταιρείας, όπως ο Μαρίνος Μεταξάς και ο αδελφός του, Κωνσταντίνος, που πρωτοστάτησε στη Μάχη του Λάλα. Επίσης, ο αδερφός της μητέρας του, Γεράσιμος Φωκάς, στρατολόγησε με δικές του δαπάνες σώμα Κεφαλλήνων με το οποίο συμμετείχε σε διάφορες μάχες στην Επανάσταση του 1821.
Το μελόδραμά του υπό τον τίτλο “Μάρκος Μπότσαρης” ήταν γνωστό στους μουσικολόγους από αναφορές στη βιβλιογραφία, έως τώρα όμως εθεωρείτο χαμένο, διότι δεν είχε ανακαλυφθεί κανένα σχετικό τεκμήριο. Η ανακάλυψή του, επομένως, από πρόσφατη (2020) μουσικολογική έρευνα του συνεργάτη του παραπάνω Εργαστηρίου του Τμήματος Μουσικών Σπουδών της ΦΛΣ του ΕΚΠΑ, Αθανασίου Τρικούπη, αποτελεί από μόνη της ένα σημαντικότατο γεγονός.
Σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, το εν λόγω έργο, το λιμπρέτο (ποιητικό κείμενο) του οποίου εκδόθηκε στην Κεφαλλονιά το 1854, χαρακτηρίζεται ως το πρώτο μελόδραμα Έλληνα συνθέτη που βασίζεται στη θεματική της Ελληνικής Επανάστασης (ως γνωστόν, και άλλοι συνθέτες έγραψαν όπερες για ήρωες της Επανάστασης, ενίοτε μάλιστα και για την ίδια προσωπικότητα, του Μάρκου Μπότσαρη, όλα αυτά τα έργα, όμως, είναι μεταγενέστερα του εν λόγω).
Η αναβίωση της περιγραφόμενης όπερας θα παρουσιαστεί στο Βεάκειο Θέατρο Πειραιά, στις 7 και 8 Οκτωβρίου 2021. Η παράσταση πραγματοποιείται με την καθοριστική υποστήριξη της Περιφέρειας Αττικής, διοργανώνεται δε σε συνεργασία με την Αντιπεριφέρεια Πολιτισμού Αττικής και τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών. Πρόκειται για την παγκόσμια πρώτη παρουσίαση του μελοδράματος σε τρεις πράξεις του Κεφαλλήνος μουσουργού Νικολάου Μεταξά-Τζανή “Μάρκος Μπότσαρης”, ενός από τα αρχαιότερα έργα/μνημεία της νεοελληνικής μουσικής δραματουργίας, το οποίο, ως φαίνεται, δεν ερμηνεύτηκε ποτέ ολόκληρο, παρά μόνο αποσπασματικά (ελάχιστα αποσπάσματα παρουσιάστηκαν κατά τον 19ο αιώνα στα θέατρα της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου), ως εκ τούτου δε ουδέποτε έχει παρουσιαστεί στο ελληνικό κοινό.
Το εγχείρημα αποκτά, αναμφίβολα, εξαιρετική σημασία· καλλιτεχνική, επιστημονική, παιδαγωγική, πολιτιστική αλλά, κυρίως και πρωτίστως, εθνική. Ευελπιστούμε να οδηγήσει στην αφύπνιση του ενδιαφέροντος για την Ελληνική Έντεχνη Μουσική, αλλά και να αποτελέσει το έναυσμα για ανάλογες προσπάθειες στο μέλλον. Η αναβίωση, επιστημονική επιμέλεια, καλλιτεχνική προετοιμασία, παραγωγή και παρουσίαση ενός τέτοιου έργου ενέχει, επιπλέον, προφανή ωφέλεια τόσο για την επιστημονική και την καλλιτεχνική κοινότητα, όσο κυρίως και για τους απανταχού φιλόμουσους. Πρόκειται για μια ξεχωριστή επιστημονική και καλλιτεχνική πρόταση, που απευθύνεται εξωστρεφώς στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και αναμένεται να αφήσει σταθερό και μόνιμο αποτύπωμα στη συλλογική μνήμη, μάλιστα δε κατά τη διάρκεια των εν γένει διοργανούμενων εφέτος ανάλογων επετειακών εκδηλώσεων».
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
