Του Κώστα Δεληγιάννη
[email protected]
Ριζικός εκσυγχρονισμός, ενσωμάτωση τεχνολογιών αυτοματισμού και ψηφιοποίησης, αλλά και μαζική επέκταση, ώστε να αρθεί η ενεργειακή «απομόνωση» των νησιών, προβλέπεται για τα δίκτυα διανομής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, ώστε να ανταποκριθούν στον ακόμη πιο σημαντικό ρόλο που πρόκειται να αποκτήσουν στο νέο μοντέλο ηλεκτροπαραγωγής, με πρωταγωνιστή πλέον τις ΑΠΕ.
Έτσι, η αποκεντρωμένη παραγωγή ρεύματος, η ενίσχυση της χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας σε εφαρμογές όπως η θέρμανση και οι μεταφορές (ηλεκτροκίνηση), αλλά και το μοντέλο του prosumer, θέτουν τον ΔΕΔΔΗΕ και τα δίκτυα διανομής στο επίκεντρο της ενεργειακής μετάβασης. Από την άλλη πλευρά, τα 500-800 εκατ. ευρώ που καταβάλλουν σε ετήσια βάση όλοι οι καταναλωτές μέσω των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ) για τη λειτουργία των πετρελαϊκών σταθμών στη νησιωτική Ελλάδα, αλλά και οι ρύποι που εκπέμπουν αυτοί οι σταθμοί, επαρκούν για να καταδείξουν τα πολλαπλά οφέλη από το σχέδιο διασυνδέσεων του ΑΔΜΗΕ, συνολικού προϋπολογισμού 4,3 δισ. ευρώ, προκειμένου έως το 2029 όλα τα νησιά να ενταχθούν στο σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Στην περίπτωση του ΔΕΔΔΗΕ, το νέο ενεργειακό τοπίο σημαίνει πως το δίκτυο διανομής πρέπει να γίνει «έξυπνο», με την ευρεία χρήση ψηφιακών τεχνολογιών και την επεξεργασία ενός τεράστιου όγκου δεδομένων να αποτελεί περίπου μονόδρομο για τη διαχείριση ενός τόσο πολύπλοκου συστήματος. Παράλληλα, για να μπορέσει το ελληνικό ηλεκτρικό σύστημα να συμμετάσχει στην ευρωπαϊκή ενοποίηση των δικτύων, είναι απαραίτητος ο εκσυγχρονισμός των γραμμών μεταφοράς.
Στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού του δικτύου διανομής, κεντρική θέση έχει η εγκατάσταση «έξυπνων» μετρητών σε όλες τις παροχές χαμηλής τάσης, οι οποίες αριθμούν περί τα 7,5 εκατομμύρια. Οι «έξυπνοι» μετρητές θα ανοίξουν τον δρόμο για μία σειρά από καινοτόμες εφαρμογές και υπηρεσίες, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας χάρη στην παρακολούθηση της κατανάλωσης σε πραγματικό χρόνο, και η εφαρμογή πολυζωνικών τιμολογίων. Επίσης, θα καταργήσουν τη φυσική καταμέτρηση της κατανάλωσης για την έκδοση των λογαριασμών, που πέρα από τη μείωση του λειτουργικού κόστους του ΔΕΔΔΗΕ, θα σημαίνει επίσης και την κατάργηση των «έναντι» χρεώσεων. Εξίσου σημαντικό είναι όμως ότι, χάρη στη δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας με το κέντρο τηλεμέτρησης, θεωρούνται το καλύτερο «αντίδοτο» στις ρευματοκλοπές, αφού στην περίπτωση οποιαδήποτε απόπειρας λαθροχειρίας, ο «έξυπνος» μετρητής θα στείλει αμέσως σήμα στο κέντρο τηλεμέτρησης, ενημερώνοντας σχετικά.
Ο προϋπολογισμός του συγκεκριμένου πρότζεκτ ανέρχεται σε 850 εκατ. ευρώ, ποσό που το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σχεδιάζει να καλυφθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης. Παράλληλα, η κυβέρνηση δρομολογεί την ιδιωτικοποίηση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ, αφότου πρώτα «περάσει» στον Διαχειριστή το δίκτυο διανομής. Η «είσοδος» του στρατηγικού επενδυτή, η οποία θα αποτελέσει και μία σημαντική οικονομική ένεση για τη ΔΕΗ, αναμένεται να ολοκληρωθεί την επόμενη άνοιξη.
Στην περίπτωση του ΑΔΜΗΕ, από την άλλη πλευρά, ήδη είναι απτά τα οφέλη από το πρόγραμμα ένταξης των νησιών στο διασυνδεμένο σύστημα, καθώς μόνο από την πρώτη φάση διασύνδεσης των Κυκλάδων εκτιμάται ότι το ετήσιο κόστος για τις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας μειώθηκε κατά μερικές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Στα τέλη Σεπτεμβρίου ολοκληρώθηκε και η δεύτερη φάση διασύνδεσης, με τη διασύνδεση και της Νάξου, μέσω της Πάρου και της Μυκόνου, ενώ άμεσα πρόκειται να ηλεκτρισθεί και η δεύτερη υποβρύχια γραμμή της Σύρου. Παράλληλα, εντός του 2020 θα μπει σε γραμμή εκκίνησης η τέταρτη φάση διασύνδεσης των Κυκλάδων, ο εκτιμώμενος προϋπολογισμός της οποίας ανέρχεται σε 389 εκατ. ευρώ, για την άρση της ηλεκτρικής απομόνωσης των νησιών Σέριφος-Μήλος-Φολέγανδρος-Σαντορίνη. Συγκεκριμένα, εντός της τρέχουσας χρονιάς αναμένεται να προκηρυχθεί ο διαγωνισμός για τη Σαντορίνη, ενώ το επόμενο έτος θα ακολουθήσει ο διαγωνισμός για τη Μήλο, τη Σέριφο και τη Φολέγανδρο.
Στο πρόγραμμα που ήδη υλοποιεί ο ΑΔΜΗΕ, ειδικό βάρος έχει η διασύνδεση της Κρήτης με δεδομένο, εξάλλου, ότι το 50% περίπου των πόρων των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας δαπανώνται για την κάλυψη της λειτουργίας των πετρελαϊκών μονάδων της ΔΕΗ στο εν λόγω νησί. Σε λίγους μήνες όμως, και πιο συγκεκριμένα από τις αρχές του 2021, η Κρήτη θα καλύπτει μέσω του διασυνδεδεμένου συστήματος το 35% των αναγκών της σε ρεύμα, χάρη στην ολοκλήρωση της «μικρής» διασύνδεσης, δηλαδή του υποβρύχιου καλωδίου που θα ξεκινά από τα Χανιά και θα καταλήγει στη Νεάπολη Λακωνίας.
Η έγκαιρη ολοκλήρωση της «μικρής» διασύνδεσης πιστώνεται ως επιτυχία του ΑΔΜΗΕ, με δεδομένο τόσο το γενικό lockdown που μεσολάβησε για την ανάσχεση της πανδημίας, αλλά και τα περιοριστικά μέτρα που εξακολουθούν να βρίσκονται σε ισχύ, όσο και τις εξαιρετικές τεχνικές προκλήσεις που έπρεπε να αντιμετωπισθούν για την υλοποίηση του πρότζεκτ. Ενδεικτικό είναι πως το υποβρύχιο καλώδιο, μήκους 135 χλμ., αποτελεί το μεγαλύτερο σε μήκος καλώδιο εναλλασσόμενου ρεύματος παγκοσμίως και το οποίο θα ποντιστεί σε βάθος 1.000 μέτρων.
Η πλήρης διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας του νησιού, με την παράλληλη πλήρη εξάλειψη του ανθρακικού του αποτυπώματος, θα επέλθει το 2023, όταν θα τεθεί σε λειτουργία η «μεγάλη» διασύνδεση, με τη διπλή υποβρύχια γραμμή συνεχούς ρεύματος που θα ενώνει το Ηράκλειο με την Αττική. Κι αυτό γιατί με το συγκεκριμένο έργο, το οποίο έχει προϋπολογισμό 1 δισ. ευρώ, οι ρύποι CO2 θα μειωθούν κατά 60% και οι καταναλωτές θα πληρώνουν 400 εκατ. ευρώ λιγότερα στους λογαριασμούς ρεύματος ετησίως.
Στο πλαίσιο της «μεγάλης» διασύνδεσης, στην Κρήτη θα κατασκευαστεί επίσης σταθμός μετατροπής έξω από το χωριό της Δαμάστας, ο οποίος θα μετατρέπει το συνεχές ρεύμα σε εναλλασσόμενο. Στα Μέγαρα δεν θα κατασκευαστεί αντίστοιχος Σταθμός Μετατροπής, καθώς η γραμμή θα καταλήγει μέσω υπόγειας όδευσης στο ΚΥΤ Κουμουνδούρου που θα εγκατασταθεί ο αντίστοιχος σταθμός μετατροπής. Ήδη οι εργασίες στα εργοτάξια έχουν ξεκινήσει και στα δύο άκρα του καλωδίου, στο Ηράκλειο και την Αττική, και το έργο προχωρά χωρίς καθυστερήσεις, ενώ στη φάση δεσμευτικών προσφορών έχει περάσει η αναβάθμιση του ΚΥΤ Κουμουνδούρου.
Τέσσερα χρόνια αργότερα από την πλήρη διασύνδεση της Κρήτης, δηλαδή το 2027, προγραμματίζεται να μπουν στην «πρίζα» τα Δωδεκάνησα - ένα έργο με budget 1,5 δισ. ευρώ. Το έργο της διασύνδεσης των Δωδεκανήσων αφορά τη διασύνδεση έξι αυτόνομων ηλεκτρικών συστημάτων: Κάρπαθος (Κάσος διασύνδεση υπό μέση τάση), Ρόδος (Χάλκη διασύνδεση υπό μέση τάση), Σύμη, Κως - Κάλυμνος (Ψέριμος, Τέλενδος, Νίσυρος, Τήλος, Λέρος, Λειψοί, Γυαλί διασύνδεση υπό μέση τάση), Πάτμος και Αρκιοί (Μαράθι διασύνδεση υπό μέση τάση). Με την ηλεκτροδότηση των παραπάνω νησιών με τη διασύνδεσή τους απευθείας με το σύστημα μεταφοράς με γραμμές συνεχούς ρεύματος, διασφαλίζεται η ασφάλεια εφοδιασμού τους, ενώ επιτρέπεται και η μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ. Σημείο σύνδεσης με το ηπειρωτικό σύστημα θα είναι το ΚΥΤ Κορίνθου, ενώ ως σημείο σύνδεσης στα Δωδεκάνησα προτείνεται η Κως.
Ο «οδικός χάρτης» των διασυνδέσεων θα ολοκληρωθεί το 2029 με το Βορειοανατολικό Αιγαίο, με τη διασύνδεση οκτώ αυτόνομων ηλεκτρικών συστημάτων των μη διασυνδεδεμένων νησιών Λήμνου, Άγιου Ευστρατίου, Σκύρου, Λέσβου, Χίου (Ψαρών), Σάμου (Φούρνων - Θύμαινας), Ικαρίας και Αγαθονησίου. Το ύψους 885 εκατ. ευρώ έργο αποτελεί συνέχεια του έργου της διασύνδεσης των Δωδεκανήσων, ενώ για την υλοποίησή του προβλέπεται η κατασκευή πέντε νέων υποσταθμών για τις ανάγκες τροφοδότησης των φορτίων επί των νησιών Λήμνου, Λέσβου, Σκύρου, Χίου και Σάμου. Επίσης προβλέπεται η κατασκευή τριών υποσταθμών ζεύξης στην περιοχή της Θράκης προς Λήμνο, στην περιοχή Εύβοιας προς Σκύρο και πλησίον του σημείου προσαιγιάλωσης στη Λέσβο των υποβρυχίων καλωδίων από Σκύρο και Λήμνο.
