Ο αγώνας δρόμου της ερευνητικής κοινότητας των επιστημόνων για να βρεθεί το φάρμακο ή το εμβόλιο για τον κορονοϊό έφερε στο προσκήνιο τη σωτήρια ανακάλυψη των εμβολίων για πολλές ασθένειες. Ο εμβολιασμός σώζει εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο και αναγνωρίζεται ευρέως ως μια από τις πιο επιτυχημένες και οικονομικά αποδοτικές παρεμβάσεις στον τομέα της υγείας παγκοσμίως. Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να υπάρχουν σήμερα παγκοσμίως σχεδόν 20 εκατομμύρια μη εμβολιασμένα ή μερικώς εμβολιασμένα παιδιά.

Ο εμβολιασμός αποτελεί μια από τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις δημόσιας υγείας και αποτελεί πολύτιμο σύμμαχο του ανθρώπου ενάντια σε πολλές σοβαρές ασθένειες, όπως η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκίτης, η πολιομυελίτιδα, η ιλαρά, η παρωτίτιδα, οι μηνιγγητιδοκοκκικές και πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, η ηπατίτιδα Α και Β, ανεμοβλογιά και έρπητα ζωστήρα, ροταϊό κ.ο.κ., οι οποίες παλαιότερα οδηγούσαν σε αναπηρίες ή ακόμη και σε θάνατο. Τα εμβόλια όμως δεν περιορίζονται πλέον απλά και μόνο στην πρόληψη λοιμωδών νοσημάτων, αλλά και άλλων σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας.

Οι πρόσφατες επιδημίες ιλαράς που εμφανίσθηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στη χώρα μας, καθώς και ο αυξημένος αριθμός εισαγωγών σοβαρών περιστατικών γρίπης σε ΜΕΘ και θανάτων, ανέδειξαν για μία ακόμη φορά τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού σε πολλές χώρες.  Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) κάθε χρόνο 2-3 εκατομμύρια θάνατοι σε όλη την υφήλιο προλαμβάνονται μέσω του εμβολιασμού, ενώ 750.000 παιδιά σώζονται από αναπηρία. Επίσης, εκτιμάται ότι μπορούν να αποφευχθούν 1,5 εκατομμύριο θάνατοι παγκοσμίως, εάν αυξηθεί η εμβολιαστική κάλυψη.

Η αξία των εμβολίων και των εμβολιασμών

Σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Πρόσβασης στον Εμβολιασμό (International Vaccine Access Center ) του πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς, αν κατορθώσουμε να αυξήσουμε την κάλυψη τριών βασικών εμβολίων -αιμόφιλου της ινφλουέντζας τύπου β (Hib), συζευγμένου πνευμονιοκοκκικού εμβολίου (PCV) και ροταϊού- σε 72 από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου στη διάρκεια αυτής της δεκαετίας, θα πετύχουμε:

Πρόληψη 102 εκατομμυρίων περιπτώσεων ασθενειών που προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό, σώζοντας έτσι 3,7 εκατομμύρια ζωές. Εξοικονόμηση 63 δισεκατομμυρίων δολ., που αναλύονται ως εξής:

$1,4 δισεκατομμύρια σε επίπεδο κόστους θεραπείας
$313 εκατομμύρια σε επίπεδο απώλειας μισθών των φροντιστών των ασθενών
$6,2 δισεκατομμύρια σε επίπεδο απώλειας παραγωγικότητας λόγω αναπηρίας και
$55 δισεκατομμύρια σε επίπεδο απώλειας παραγωγικότητας λόγω θανάτου.

Ο ροταϊός αποτελεί παγκοσμίως την πιο κοινή αιτία σοβαρών διαρροϊκών παθήσεων σε μικρά παιδιά. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Π.Ο.Υ. από το 2013, περίπου 215.000 παιδιά κάτω των 5 ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από λοιμώξεις του ροταϊού που προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό. Η μεγάλη πλειονότητα αυτών των παιδιών ζει σε χώρες χαμηλού εισοδήματος. Η πνευμονιοκοκκική νόσος προκαλείται από το βακτήριο του στρεπτόκοκκου της πνευμονίας (Streptococcus pneumoniae) ή πνευμονιόκοκκου. Οι πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις ποικίλλουν, από ωτίτιδες και παραρρινοκολπίτιδες ως πνευμονία και λοιμώξεις του αίματος. Σε όλο τον κόσμο, εκτιμάται ότι 14,5 εκατομμύρια σοβαρά περιστατικά πνευμονιοκοκκικών νόσων εμφανίζονται σε παιδιά κάτω των 5 ετών. Η ιλαρά αποτελεί μία από τις πρώτες αιτίες θανάτου μικρών παιδιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ιλαρά είναι μια πολύ σοβαρή λοιμώδης νόσος που προκαλείται από έναν ιό που μολύνει την αναπνευστική οδό και στη συνέχεια εξαπλώνεται σε όλο το σώμα. Περίπου 134.200 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πέθαναν από ιλαρά το 2015, οι περισσότεροι εξ αυτών παιδιά κάτω των 5 ετών. Ο κοκκύτης προκαλεί έντονο βήχα που δυσκολεύει την αναπνοή, την πρόσληψη τροφής και τον ύπνο, και μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία και νοσηλεία. Από κοκκύτη μετράμε 16 εκατομμύρια κρούσματα και 195.000 θανάτους τον χρόνο, παγκοσμίως. Η γρίπη εμφανίζεται με υψηλό πυρετό, βήχα, πονοκέφαλο, πόνο σε μυς και αρθρώσεις, πονόλαιμο και καταρροή. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία είχαμε 90 εκατομμύρια κρούσματα σε παιδιά σε όλο τον κόσμο το 2008 ενώ, στις ΗΠΑ, από 2012 -2015, ο ετήσιος μέσος αριθμός θανάτων παιδιών από γρίπη ήταν 143. Η λοίμωξη από τον κορονοϊό του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου SARS οδήγησε σε περισσότερα από 8000 κρούσματα με 774 θανάτους σε 37 χώρες.  Εισαγωγή κρουσμάτων νοσημάτων που μεταδίδονται με κουνούπια όπως αυτά που προκαλούνται από τους ιούς Zika, Chikungunya και Δαγγείου πυρετού, από χώρες ενδημικές για την νόσο (π.χ. χώρες της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής)επέφερε πανδημίες τα έτη 2013-2016 και  οδήγησε σε 28.616 κρούσματα και 11.310 θανάτους.

Παγκόσμιο φαινόμενο τα αναδυόμενα νοσήματα

Στα αναδυόμενα νοσήματα που όμως προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό αναφέρθηκε σε ημερίδα του ΕΚΠΑ, ο καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, και Λοιμωξιολόγος του ΕΟΔΥ Σωτήρης Τσιόδρας, ο οποίος ανάπτυξε το θέμα “Αναδυόμενα νοσήματα που προλαμβάνονται με Εμβολιασμό”, λέγοντας ότι πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο το οποίο όμως αποτελεί συνεχή πρόκληση για την δημόσια υγεία και απαιτείται ετοιμότητα, επιτήρηση επικοινωνία, ευαισθητοποίηση και φυσικά εμβολιασμός.

Ο κ. Τσιόδρας ανέφερε ενδεικτικά μερικά παραδείγματα χωρών που είχαν επάνοδο ξεχασμένων επιδημιών λόγω μη εμβολιασμού και σύμφωνα με τις καταγραφές την περίοδο από τον Αύγουστο του 2018 μέχρι τον Ιούλιο του 2019 στη Γαλλία έφτασε σε ποσοστό 20%, στην Ιταλία 14%, στην Πολωνία 12% και στη Ρουμανία 11%. Για παράδειγμα ο ιός έμπολα συνεχίζει να “θερίζει” σε κάποιες χώρες. Από τις 8 Απριλίου 2020, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ) αναφέρθηκαν συνολικά 3.453 περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων 3.310 επιβεβαιωμένων και 143 πιθανών περιπτώσεων εκ των οποίων 2.273 άτομα πέθαναν (συνολικό ποσοστό θνησιμότητας περιστατικών 66%). Ο ΠΟΥ ακολουθεί μια νέα πολιτική για να ανακόψει την επέλαση του ιού, με ένα πρόγραμμα διάρκειας δύο δόσεων, 56 ημερών, το οποίο θα παρέχεται σύμφωνα με εγκεκριμένα πρωτόκολλα σε πληθυσμούς που βρίσκονται σε περιοχές που κινδυνεύουν αλλά δεν διαθέτουν ενεργή μετάδοση Ebola, ως ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση της προστασίας από τον ιό. Η επιδημία ιλαράς έκανε την εμφάνιση της τον Οκτώβριο του 2016 και είναι σε εξέλιξη σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες με >45.000 περιστατικά.

Στο διάστημα μεταξύ Αυγούστου 2018-Ιουλίου 2019 καταγράφηκαν περισσότερα από 113.000 περιστατικά Ιλαράς στην Ευρώπη, ενώ καμία από τις 30 χώρες που μελετήθηκαν δεν είχε μηδέν περιστατικά. Συγκεκριμένα μέχρι τον Ιούλιο του 2019 είχαν καταγραφεί: Αυστρία, Βουλγαρία (1.295 περιστατικά), Κροατία, Εσθονία, Γαλλία (5.765 περιστατικά / 2 θάνατοι), Γερμανία (2.217 περιστατικά), Ελλάδα (3.293 περιστατικά, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία (9.742 περιστατικά / 1 θάνατος), Μάλτα, Πολωνία (2.413 περιστατικά), Πορτογαλία, Ρουμανία  (18.214 περιστατικά / 5 θάνατοι) , Σλοβακία (881 περιστατικά, Ισπανία (633 περιστατικά / 1 θάνατος), Σουηδία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο (2.287 περιστατικά). Τα περιστατικά, όμως, άρχισαν να εμφανίζονται και στις Η.Π.Α. λόγω των ανεμβολίαστων τουριστών που επισκέφτηκαν ευρωπαϊκές χώρες.

Ο ιός της Σαουδικής Αραβίας (MERS-CoV) που συνδέεται με την κατανάλωση γάλακτος καμήλας έκανε την εμφάνισή του το 2012 κοστίζοντας τη ζωή 906 ανθρώπων από επιπλοκές σοβαρής πνευμονίας. Μία ακόμα συνέπεια του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής είναι η αυξημένη δραστηριότητα των κουνουπιών, τα οποία σαν μεταβιβαστές μεταφέρουν ιούς από τα ζώα στους ανθρώπους. Ένα τέτοιος ιός, είναι ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο οποίος εμφανίστηκε το 2014 και το 2018 εξαπλώθηκε σε μορφή επιδημίας λόγω αυξημένης θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων. Ο ιός μεταφέρεται από τα πτηνά στον άνθρωπο και στα άλογα μέσω των κουνουπιών, όμως το 99% των περιστατικών της νόσου που προκαλεί, δεν εμφανίζουν επιπλοκές. Ο Δάγγειος πυρετός ενδημεί στη μισή σχεδόν υφήλιο, με 2,5 δισ. πληθυσμό να βρίσκονται σε κίνδυνο έκθεσης στον ιό που τον προκαλεί, κυρίως σε Βραζιλία, Ταϋλάνδη, Φιλιππίνες, Βιετνάμ και Καμπότζη. Ο κ. Τσιόδρας, όμως, ανέφερε ότι τον Σεπτέμβριο του 2019 καταγράφηκαν 2 αυτόχθονα περιστατικά στην Ευρώπη, ένα στη Γαλλία και ένα στην Ισπανία.

Ε.Ε.: Η μείωση των εμβολιασμών έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία

Συγκεκριμένα, τα επιδημιολογικά δεδομένα σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση του εμβολιασμού στα κράτη μέλη δείχνουν σημαντικά κενά όσον αφορά την αποδοχή των εμβολίων και χαμηλότερα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης από εκείνα που απαιτούνται για την εξασφάλιση επαρκούς προστασίας. Η μείωση των ποσοστών εμβολιασμού στην Ευρώπη έχει οδηγήσει σε σοβαρά κρούσματα ιλαράς σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, σημειώνουν οι ευρωβουλευτές. Όπως αναφέρθηκε στο Ε.Κ., τα εμβόλια υποβάλλονται σε αυστηρούς ελέγχους μέσω δοκιμών πολλαπλών σταδίων προτού προεπιλεγούν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και εγκριθούν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, ενώ επαναξιολογούνται τακτικά.

Οι ευρωβουλευτές ανησυχούν για τις επιπτώσεις της επιφυλακτικότητας προς τον εμβολιασμό και επικροτούν την επικείμενη δρομολόγηση κοινής δράσης, συγχρηματοδοτούμενης από το ενωσιακό πρόγραμμα για την υγεία, με στόχο την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης και καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεχίσει να ενισχύει τη στήριξή της προς τις εθνικές προσπάθειες για την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης. Καλούν επίσης την Επιτροπή να διευκολύνει την κατάρτιση ενός πιο εναρμονισμένου και καλύτερα ευθυγραμμισμένου χρονοδιαγράμματος εμβολιασμού σε ολόκληρη την Ε.Ε.

Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μέσω της ενίσχυσης της διαφάνειας

Οι ευρωβουλευτές έχουν ζητήσει να υπάρχει ενίσχυση της διαφάνειας των διαδικασιών αξιολόγησης των εμβολίων και των ανοσοενισχυτικών τους, καθώς και τη χρηματοδότηση ανεξάρτητων ερευνητικών προγραμμάτων σχετικά με τις πιθανές παρενέργειές τους, κάτι που θα συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον εμβολιασμό.

Επισημαίνουν ότι οι ερευνητές πρέπει να δηλώνουν τυχόν συγκρούσεις συμφερόντων και προτείνουν αυτοί που έρχονται αντιμέτωποι με σύγκρουση συμφερόντων να απομακρύνονται από τις επιτροπές αξιολόγησης. Ζητούν την άρση της εμπιστευτικότητας όσον αφορά τις διαβουλεύσεις της επιτροπής αξιολόγησης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων και προτείνουν να δημοσιοποιούνται τα επιστημονικά και κλινικά δεδομένα στα οποία στηρίζονται τα πορίσματα της επιτροπής. Οι ευρωβουλευτές τάσσονται υπέρ της έναρξης ενός πραγματικού και επιστημονικού διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών, προκειμένου να καταπολεμηθεί η αναξιόπιστη, παραπλανητική και μη επιστημονική πληροφόρηση σχετικά με τον εμβολιασμό.

Οι ευρωβουλευτές έχουν ζητήσει να αγοράζουν από κοινού εμβόλια για να μειωθούν οι τιμές

Σύμφωνα με τους ευρωβουλευτές, είναι αδικαιολόγητο το γεγονός ότι το κόστος ενός πλήρους πακέτου εμβολιασμού για ένα παιδί, ακόμη και στις χαμηλότερες παγκόσμιες τιμές, αυξήθηκε με συντελεστή 68 το 2014 σε σύγκριση με το 2001. Για το λόγο αυτό, στηρίξουν τη συμφωνία κοινής προμήθειας, η οποία παρέχει στα κράτη μέλη και στην Επιτροπή ένα πλαίσιο για την από κοινού προμήθεια εμβολίων και επιτρέπει στα κράτη μέλη να συγκεντρώνουν την αγοραστική τους δύναμη.

Αναζητώντας το εμβόλιο για τον νέο κορονοϊό COVID-19

Ο νέος κορονοϊός -COVID-19 έχει αποδειχθεί ως η μεγάλη απειλή της ανθρωπότητας τους τελευταίους 6 μήνες. Μέχρι σήμερα πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν νοσήσει σε όλο τον κόσμο και πάνω από 200.000 έχουν χάσει τη μάχη με τοθάνατο. Και σύμφωνα με τους επιστήμονες τα στοιχεία που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα δεν αντικατοπτρίζουν σε καμία περίπτωση την πραγματικότητα καθώς οι καταγραφές παγκοσμίως αγγίζουν μόλις το 15% του συνολικού προβλήματος.

Κατά συνέπεια αυτά τα νούμερα πιθανώς είναι πολύ πιο μεγάλα από όσα μπορούμε να γνωρίζουμε. Το πρόβλημα των ειδικών είναι η έλλειψη ενός εμβολίου που θα βοηθήσει την ανθρωπότητα να αντιμετωπίσει αυτόν τον ιό. Γι’ αυτό η επιστημονική κοινότητα έχει επιδοθεί σε ένα αγώνα δρόμου προκειμένου να βρεθεί άμεσα η κατάλληλη δραστική ουσία που θα χορηγηθεί μέσω εμβολίου για την αποτελεσματική αλλά και ασφαλή καταπολέμηση της πανδημίας.

Ξεκίνησε η πρώτη δοκιμή εμβολίου κατά του κορονοϊού σε ανθρώπους

Η πρώτη δοκιμή του εμβολίου για το νέο κορονοϊό σε ανθρώπους ξεκίνησε στην Οξφόρδη του Ηνωμένου Βασιλείου σύμφωνα με ανακοίνωση του εκπροσώπου της ελληνικής κυβέρνησης στους Διεθνείς Οργανισμούς Υγείας, Ηλία Μόσιαλου. Μέχρι στιγμής στην πλατφόρματων εθελοντών για την κλινική δοκιμή έχουν γραφτεί 800 άτομα εκ των οποίων οι μισοί θα λάβουν το εμβόλιο Covid-19, και οι άλλοι μισοί ένα εμβόλιο που προστατεύει από τη μηνιγγίτιδα αλλά όχι τον κορονοϊό. Στη συνέχεια, οι επιστήμονες θα συγκρίνουν τον αριθμό των ατόμων που μολύνθηκαν με κορονοϊό στους επόμενους μήνες. Μία από τους δύο πρώτους εθελοντές είναι ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Dr. Elisa Granato η οποία ανέφερε στο BBC ότι ως επιστήμονας ήθελε να υποστηρίξει αυτή τηνπροσπάθεια.

Ωστόσο, οι προσπάθειες των επιστημόνων ανά τον κόσμο δεν σταματούν εδώ. Υπολογίζεται ότι συνολικά υπάρχουν 254 κλινικές δοκιμές που εξετάζουν αυτή τη στιγμή θεραπείες ή εμβόλια για τον ιό σε όλο τον κόσμο. Ενώ, πάνω από 140 πειραματικές θεραπείεςφαρμάκων και εμβόλια για τον κορονοϊό βρίσκονται ήδη σε δοκιμές τα αποτελέσματα των οποίων αναμένονται πριν το καλοκαίρι.

Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών (European Immunization Week) πραγματοποιείται κάθε χρόνο (20 -26 Απριλίου, το 2020) με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Τα κράτη μέλη ενώνουν τις προσπάθειές τους υιοθετώντας το κοινό σύνθημα “Ας προστατευθούμε όλοι μαζί. Τα εμβόλια σώζουν ζωές” (Protected Together: #Vaccines work!), με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας σχετικά με τη σπουδαιότητα και τα οφέλη των εμβολίων, ως ζωτικής σημασίας για την πρόληψη των ασθενειών και την προστασία της ζωής των ανθρώπων όλων των ηλικιών, ως ατομικό δικαίωμα και ευθύνη.