Του Γεώργιου Θωμ. Παπαδημητρίου*
Ο Αμερικανός πρόεδρος Χάρι Τρούμαν είπε: «Όταν οι αγρότες ευημερούν, ευημερεί και η χώρα. Όταν οι αγρότες έχουν προβλήματα, έχει προβλήματα και η χώρα» και ανεξάρτητα αν κάποιος συμπαθεί ή όχι τον εν λόγω πολιτικό, δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει μαζί του.
Χρόνια ακούμε ότι ο πρωτογενής τομέας είναι η κινητήριος δύναμη της ελληνικής οικονομίας και πρέπει να στηριχθεί με κάθε τρόπο. Και κάθε φορά αποδεικνύεται πόσο δύσκολο είναι αυτό να εφαρμοστεί και να αποδοθεί σε αυτόν τον πολύπαθο πρωτογενή τομέα η θέση που του αξίζει. Φυσικά κάτι τέτοιο χρειάζεται υπομονή, επιμονή και μακροπρόθεσμο πρόγραμμα.
*O Γεώργιος Θωμ. Παπαδημητρίου είναι φοροτεχνικός, επιστημονικός συνεργάτης TaxHeaven, πρόεδρος ΣΕΕΛΦΟΚ (Σύλλογος Ελευθέρων Επαγγελματιών Λογιστών Φοροτεχνικών Οικονομολόγων Νομού Καρδίτσας), γ.γ. ΓΕΟΦΙΝ (Γεωργικό Οικονομικό Φορολογικό Ινστιτούτο), υπεύθυνος ΓΕΜΗ ΕΒΕ Καρδίτσας
Την τελευταία 10ετία ψηφίστηκαν δύο νόμοι για τους Αγροτικούς Συνεταιρισμούς, ο ν.4015/11 και ο ν.4384/16. Ο βασικός νόμος για τους Αγροτικούς Συνεταιρισμούς (Α.Σ.) είναι μέχρι αυτή τη στιγμή ο N. 4384/2016 «Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, μορφές συλλογικής οργάνωσης του αγροτικού χώρου και άλλες διατάξεις. (ΦΕΚ Α’ 78/26-042016). (Η πιο πρόσφατη Κωδικοποίηση, έγινε με τον νόμο 4492/ 18.10.17.)
Το νέο σχέδιο νόμου για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς αναρτήθηκε για δημόσια διαβούλευση στις 27.12.19, ολοκληρώθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2020, συγκεντρώνοντας στο διάστημα αυτό πολλά σχόλια, επισημάνσεις και προτάσεις, από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, υφιστάμενους συνεταιρισμούς κ.λπ. και ψηφίστηκε (επί της αρχής) από την ολομέλεια της Βουλής το βράδυ της Τετάρτης 4 Μαρτίου 2020.
Παρατηρήσαμε μία προσπάθεια βελτίωσης του υφιστάμενου πλαισίου, η οποία χαρακτηρίστηκε από μία θα έλεγα έλλειψη θάρρους για μεγάλες αλλαγές. Αυτό φάνηκε άλλωστε και από τα σχόλια της διαβούλευσης, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις είχαν ίδιο σκεπτικό και προβληματισμούς, παρότι προέρχονταν από διαφορετικά φυσικά ή νομικά πρόσωπα.
Δεν πρέπει να παραβλέψουμε όμως ότι είναι δύσκολο να γίνουν όλες οι αλλαγές ταυτόχρονα. Χρειάζεται υπομονή, επιμονή και διάθεση. Οι περισσότεροι σήμερα εξακολουθούν να έχουν αρνητική άποψη για τα συνεργατικά σχήματα, ενώ η λέξη συνεταιρισμός εξακολουθεί να τους προκαλεί αποστροφή. Κι αυτό πρέπει να αλλάξει το συντομότερο δυνατό, διότι η καλλιέργεια κατά μόνας πεθαίνει. Όλα οδηγούν στα συλλογικά σχήματα και όσο πιο γρήγορα το αντιληφθούμε όλοι, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχουμε να βρισκόμαστε δίπλα στις εξελίξεις και όχι να τις ακολουθούμε αγκομαχώντας και να μην τις προλαβαίνουμε...
Σαν ΓΕΟΦΙΝ* τοποθετηθήκαμε στη δημόσια διαβούλευση, με προτάσεις στα περισσότερα άρθρα του υπό ψήφιση νομοσχεδίου, δίνοντας μία άλλη άποψη, από πρακτικής πλευράς, που προκύπτει μέσα από την καθημερινή ενασχόληση με τους Συνεταιρισμούς, τις ομάδες παραγωγών και τα συνεταιριστικά σχήματα.
Η χώρα μας έχει ιδιαιτερότητες οι οποίες δεν έχουν ληφθεί (εκ του αποτελέσματος) σχεδόν ποτέ σοβαρά υπόψη. Σε ημερίδες, συνέδρια, ομιλίες κ.λπ., το κλασικό παράδειγμα που επικαλούνται οι ομιλητές είναι ότι «η πιο μικρή φάρμα στην Κεντρική Ευρώπη απαρτίζεται από 10.000-15.000 στρέμματα καλλιεργούμενης γης…», ότι «…πρέπει να συνεργαστούν οι αγρότες μας αν θέλουν να επιβιώσουν…», κ.λπ. Αλήθεια είναι όλα τα παραπάνω.
Αλήθεια είναι όμως και το γεγονός ότι αν δούμε περιπτώσεις πετυχημένων συνεταιριστικών σχημάτων στη χώρα μας, θα διαπιστώσουμε πως η καλλιεργούμενη γη δεν ξεπερνά τα 3.000-6.000 στρεμμ. Αυτό έχει να κάνει με τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής γης, το ιδιοκτησιακό καθεστώς, την ανυπαρξία αναδασμού σε πολλές περιοχές.
Δεν έχει καμία λογική, επομένως, να προσπαθούν οι αρμόδιοι φορείς να μας πείσουν ότι πρέπει να γίνουμε Κεντρική Ευρώπη, δεν έχει καμία λογική να προσπαθούν να πείσουν τους αγρότες με Μ.Ο. καλλιεργούμενης γης τα 80-100 στρέμματα ότι πρέπει οι συνεταιρισμοί να συγκεντρώσουν 10.000-15.000 στρέμματα για να θεωρούνται υγιείς. Είναι υποχρεωμένοι -πάντα ήταν- να δουν το θέμα των Συνεταιρισμών στην πραγματική τους βάση, αυτή που πηγάζει από την καθημερινότητα στην πράξη.
Υπάρχουν λόγοι πολλοί, που θα μπορούσα να απαριθμήσω, για την έλλειψη συνεργασιών. Η έλλειψη παιδείας για συνεργατισμό [… σαν και μένα δεν καλλιεργεί κανείς…], οι τεράστιες επιφυλάξεις από τους ίδιους τους αγρότες και ιδιαίτερα τους πιο παλιούς, οι οποίοι βίωσαν σε μεγάλο βαθμό τις «ωραίες εποχές» της 10ετίας του ‘80, όπου κάποιοι επιτήδειοι εκμεταλλεύτηκαν πράγματα και καταστάσεις, η έλλειψη ουσιαστικής διάθεσης να γίνει κάτι καλό, αφού ο πρωτογενής τομέας περιέχει «πολλές ψήφους», με ό,τι αυτό συνεπάγεται και μπορεί να σκεφτεί ο καθένας μας κ.λπ.
Από τις πιο σημαντικές θετικές αλλαγές που έγιναν είναι η σύσταση ενός Συνεταιρισμού με ελάχιστο αριθμό ιδρυτικών μελών τα 10, σε αντίθεση με τα 20 που απαιτούνται σήμερα. Θετική πρόταση, άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα νούμερα αποτυπώνουν μία πικρή πραγματικότητα: από τους 6.500 πριν το 2010, οι ενεργοί συνεταιρισμοί σήμερα [σ.σ.: αυτοί που πληρούν τα κριτήρια σύμφωνα με το ν.4384/16] μόλις και μετά βίας ξεπερνούν τους 1.000.
Στη σωστή κατεύθυνση επομένως η διάταξη αυτή. Ας μπορέσουν να οργανωθούν μικροί συνεταιρισμοί και μετά μαζεύονται και πάλι σε μεγαλύτερα σχήματα. Το ζητούμενο είναι να μάθουν να συνεργάζονται και πρέπει να δοθεί η δυνατότητα να γίνει αυτό (έστω κι αν συσταθεί ένας συνεταιρισμός ανά γειτονιά ή ανά οικογένεια).
Το ποσοστό πωλήσεων της παραγωγής των μελών μέσω του Συνεταιρισμού θα πρέπει να αυξηθεί και όχι να μειωθεί. Δεν μπορεί να αφήνεις ποσοστό 20% εκτός Συνεταιρισμού (σ.σ.: προβλέπεται η υποχρεωτική πώληση τουλάχιστον του 80% των προϊόντων των μελών μέσω συνεταιρισμού), διότι με αυτό τον τρόπο το κάθε μέλος θα κρατά την καλύτερη παραγωγή για να τη διαπραγματευτεί μόνος του και θα διαθέτει στον Συνεταιρισμό την υπόλοιπη η οποία ίσως να μην είναι τόσο καλή ποιοτικά. Όμως, τότε, δεν βοηθάει τον Συνεταιρισμό, άρα δεν μπορεί να βοηθηθεί ούτε ο ίδιος.
Στο άρθρο 6 ορίζεται ότι μπορούν να εγγράφονται στον αγροτικό συνεταιρισμό μέλη - επενδυτές (φυσικά ή νομικά πρόσωπα), χωρίς να είναι υποχρεωμένα να συναλλάσσονται με αυτόν. Απαιτείται επομένως ιδιαίτερη προσοχή στη σύνταξη του καταστατικού σε νεοσύστατους Α.Σ., ή στην τροποποίηση σε υφιστάμενους, όσον αφορά τη συμμετοχή επενδυτών. Επισημάναμε εκεί ότι οι επενδυτές-μη μέλη δεν θα πρέπει να ασκούν ανάλογη/ες δραστηριότητα/ες με αυτές του Συνεταιρισμού που θα συμμετάσχουν.
Το θέμα είναι τεράστιο και θα επανέλθουμε με επόμενη αρθρογραφία. Αυτό που απαιτείται όμως άμεσα είναι οι νέοι αγρότες να δουν σοβαρά το θέμα της συνεργασίας, να βάλουν στην άκρη το «εγώ» και να μάθουν να συνεργάζονται με το «εμείς» πάνω απ’ όλα.
Άλλωστε, «η πιο τρομακτική στιγμή είναι πάντα πριν αρχίσεις» (Stephen King). Μετά, όλα παίρνουν τον δρόμο τους και η δυσκολία του ξεκινήματος αποτελεί ευχάριστη ανάμνηση.
*ΓΕΟΦΙΝ: Γεωργικό Οικονομικό Φορολογικό Ινστιτούτο, που σκοπό έχει τη μελέτη και την έρευνα των οικονομικών (φορολογικών, λογιστικών, οργανωτικών, χρηματοοικονομικών κ.λπ.) θεμάτων των αγροτικών εκμεταλλεύσεων.
