Της Μάρως Βακαλοπούλου
[email protected]
Ο Ντόναλντ Τραμπ αμφισβητεί την ενεργό συμμετοχή των συμμάχων – αν και σήμερα αναγνωρίζει περισσότερο την αξία τού ΝΑΤΟ. Ο Εμανουέλ Μακρόν αμφιβάλλει για το μέλλον του. Και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παραβιάζει τις βασικότερες αρχές του. Ενόσω οι ηγέτες του ΝΑΤΟ ετοιμάζονται να γιορτάσουν τα 70 χρόνια από την ίδρυση της πιο επιτυχημένης συμμαχίας στην ιστορία, το ερώτημα παραμένει: Quo vadis ΝΑΤΟ;
Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ επιμένει ότι παρά τις έντονες διαφωνίες που πυκνά-συχνά δίνουν τροφή για πρωτοσελιδα, η συμμαχία βαίνει καλώς στην υγεία της. Έχει άλλωστε επιτύχει την ικανότητά της να επιτελέσει τον βασικότερο στόχο της, ο οποίος είναι η υπεράσπιση της Ευρώπης, έπειτα από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, το 2014.
«Βρισκόμαστε απέναντι σε ένα παράδοξο. Πράγματι έχουμε ορισμένες διαφορές, όμως στην πραγματικότητα κάνουμε πολλά πράγματα μαζί, περισσότερα απ’ ό,τι κάναμε εδώ και πολλά χρόνια», τόνισε ο Γενς Στόλτενμπεργκ στο Reuters πριν από τη Σύνοδο.
Είναι όμως απλώς διαφορές; Ο Γάλλος πρόεδρος έχει σχεδόν προεξοφλήσει το μέλλον του ΝΑΤΟ χαρακτηρίζοντάς το «εγκεφαλικά νεκρό». Ο Αμερικανός ομόλογός του δεν είναι καθόλου βέβαιος για την υπερδύναμή του να υπερασπίζεται τη Δύση, ενώ ζητεί μετ’ επιτάσεως «δικαιότερη» κατανομή του βάρους των δαπανών. Ο δε Τούρκος πρόεδρος επιτίθεται σε συμμάχους των Αμερικανών και, όπως επιβεβαίωσε ο ίδιος σήμερα, είναι έτοιμος να κάνει χρήση του δικαιώματος βέτο για να βάλει φρένο στο αμυντικό σχέδιο του ΝΑΤΟ για τις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία έως ότου λάβει μεγαλύτερη υποστήριξη στην επίθεση στη Συρία εναντίον της κουρδικής πολιτοφυλακής Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG).
Σχεδόν σε όλα τα βήματά του ωστόσο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να έχει τη στήριξη του Αμερικανού προέδρου. Ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ μίλησε από τον Λονδίνο για τις πολύ καλές σχέσεις του με την Τουρκία και τον Τούρκο ομόλογό του, υποστήριξε την απόφασή του να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη βορειοανατοική Συρία, ενώ άφησε να εννοηθεί ότι η πολιτική του προκατόχου του Μπαράκ Ομπάμα δεν άφησε περιθώρια στην Άγκυρα, η οποία με τη σειρά της σχεδόν «αναγκάστηκε» να αγοράσει το ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400 - που όμως δεν είναι συμβατό με τον εξοπλισμό της Συμμαχίας.
Επί επτά δεκαετίες, μια θεμελιώδης αρχή δεσμεύει τα 29 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ: η εμπιστοσύνη. Πάνω σε αυτήν την αρχή πατάει το άρθρο 5, το οποίο ορίζει ότι επίθεση εις βάρος ενός συνιστά επίθεση σε όλους. Ή πιο ελεύθερα, με όρους μυθιστορηματικούς, «ένας για όλους και όλοι για έναν». Πόσο στέρεο είναι συνεπώς το οικοδόμημα όταν κλονίζονται τα θεμέλιά του;
«Το άρθρο 5 είναι ο πυρήνας του ΝΑΤΟ. Όσο οι δυνητικοί εχθροί γνωρίζουν ότι μια επίθεση σε έναν σύμμαχο θα οδηγήσει σε μια συλλογική απάντηση της Συμμαχίας, κανένας εχθρός δεν θα μας επιτεθεί. Όλοι μαζί είμαστε η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στον κόσμο. Το άρθρο 5 είναι μια υποχρέωση της συνθήκης». Αυτό είναι το μήνυμα που αν μη τι άλλο θα περάσει ο γενικός γραμματές της Συμμαχίας στη διήμερη Σύνοδο που αρχίζει σήμερα στο Λονδίνο.
Στα ελληνοτουρκικά ωστόσο, το ΝΑΤΟ επιλέγει να τηρήσει ουδέτερη στάση. Αν και παραδέχεται ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις εξακολουθούν να προκαλούν αμηχανία στη Συμμαχία, ο Γενς Στόλτενμπεργκ υπογράμμισε σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ότι «η Ελλάδα και η Τουρκία είναι δυο αξιόλογοι σύμμαχοι και συμβάλλουν στην κοινή ασφάλεια». «Υπάρχουν κάποιες διαφωνίες και χαιρετίζω ότι υπάρχουν διμερείς επαφές που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν αυτές τις διαφορές, το ΝΑΤΟ δεν αποτελεί μέρος της διαδικασίας αντιμετώπισης αυτών των θεμάτων», τόνισε ο γενικός γραμματέας.
Όσον αφορά τον Αμερικανό πρόεδρο, εκτιμάται ότι πιθανότατα θα αναχωρήσει από το Λονδίνο με «γεμάτες αποσκευές». Η Ευρώπη, η Τουρκία και ο Καναδάς θα δεσμευτούν να διαθέσουν 400 δισ. δολάρια σε αμυντικές δαπάνες έως το 2024, σύμφωνα με το Reuters. Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ θα συμφωνήσουν επίσης έναν νέο προϋπολογισμό 2021-2024 που θα μειώσει τη συνεισφορά των ΗΠΑ και παράλληλα θα εγκρίνουν μια νέα στρατηγική για την παρακολούθηση της αυξανόμενης στρατιωτικής δραστηριότητας της Κίνας για πρώτη φορά – επίσης βασική ανησυχία των ΗΠΑ.
Υπάρχει και ένας δυνάμει ενοποιητικός παράγοντας: η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν. Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ θα καταδικάσουν την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα και τη στρατιωτική της εξέλιξη, επαναλαμβάνοντας τη δέσμευση της συλλογικής άμυνας της Συμμαχίας - έστω και αν η απόκτηση περισσότερων S-400 από τη Ρωσία είναι τεχνικό θέμα και η σχετική συμφωνία δεν θα καθυστερήσει, σύμφωνα και με τις δύο πλευρές. Όχι βεβαίως με τις «ευλογίες» της Ουάσιγκτον, αλλά υπό τις αμερικανικές απειλές που στην κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ παραμένουν μόνον απειλές.
