Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Οι «Ομπρέλες» του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου (1903-2004) είναι σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα. Όμοιο γλυπτό κοσμεί, πλέον, και παραλία της Αλεξάνδρειας. Έτσι, οι διάτρητες χαλύβδινες «Ομπρέλες» έρχονται να συνεχίσουν τον διάλογο του αιγυπτιακού και του ελληνικού πολιτισμού και να ενισχύσουν την ελληνο-αιγυπτιακή φιλία ως ένα σύγχρονο εικαστικό τοπόσημο που δεσπόζει στις δύο χώρες.
Το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου με επικεφαλής της ομάδας εργασίας τον Πρόεδρο του Ιδρύματος και Επίτιμο Πρόξενο της Σουηδίας, κ. Νίκο Θεοδωρίδη, ολοκλήρωσε στις αρχές Ιουνίου με απόλυτη επιτυχία την εγκατάσταση του γλυπτού στην Αίγυπτο. Με αφορμή αυτή την εγκατάσταση, είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε με τον κ. Θεοδωρίδη.
Γιατί επιλέξατε να βάλετε τις «Ομπρέλες» στην Αίγυπτο; «Η επιλογή του γλυπτού και της θέσης ήταν του αγοραστή του έργου. Οι “Ομπρέλες” είναι το πιο γνωστό έργο του Γιώργου Ζογγολόπουλου και είναι ένα σημαντικό εικαστικό τοπόσημο στον δημόσιο χώρο της Ελλάδας και μάλιστα είναι ένα από τα πλέον φωτογραφημένα γλυπτά στον κόσμο. Πλήθος κόσμου φωτογραφίζει και φωτογραφίζεται στο γλυπτό της Θεσσαλονίκης και θα είναι χαρά μας εάν αγαπηθεί αντίστοιχα στην Αίγυπτο. Επιπλέον, υπάρχει ένα δημοφιλές τραγούδι στην Αίγυπτο που μιλάει για τις “Ομπρέλες στην άμμο”».
Που τοποθετήθηκε το έργο; Είναι μια συνεργασία με κάποιο Δήμο ή Κρατική Υπηρεσία της Αιγύπτου; «Στην ευρύτερη περιοχή της Αλεξάνδρειας, σε μια παραλία κοντά στο Αλ Αλαμέιν. Πρόκειται για ιδιωτική πρωτοβουλία. Το γλυπτό προτάθηκε από την εταιρεία συμβούλων τέχνης VISTO Images Cyprus του κ. Seth Rosenbaum και αγοράστηκε από την κατασκευαστική εταιρεία EMAAR του κ. Mohamed Alabbar από το Dubai που πραγματοποιεί μια τεράστια επένδυση στην περιοχή. Το γλυπτό τοποθετήθηκε σε περίοπτη θέση μπροστά στο ιστορικό ξενοδοχείο Al Alamein».
Ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Γ. Ζογγολόπουλου και Επίτιμος Πρόξενος της Σουηδίας, κ. Νίκος Θεοδωρίδης
Πείτε μας λίγα λόγια για την εγκατάσταση του γλυπτού. «Το έργο είναι όμοιο με αυτό της Θεσσαλονίκης και η αναπαραγωγή του έγινε σύμφωνα με τα πρωτότυπα σχέδια του Γιώργου Ζογγολόπουλου με διαστάσεις 13x4,50x13 μ., είναι κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από ανοξείδωτο χάλυβα και κατασκευάστηκε στο εργαστήριο του κ. Λεωνίδα Γκίκα από τον γιο του, κ. Στέλιο Γκίκα, άξιο συνεχιστή του έργου του πατέρα του, ο οποίος ήταν βασικός τεχνίτης του Ζογγολόπουλου. Η εγκατάσταση του γλυπτού ήταν μια σύνθετη και δύσκολη διαδικασία, στην οποία χρειάστηκε να δουλέψουν συντονισμένα ένας μεγάλος γερανός και ένα καλαθοφόρο όχημα για την ανύψωση και συναρμολόγηση των τμημάτων του έργου. Οι τρεις τεχνίτες που ήταν υπεύθυνοι για την εργασία αυτή έπρεπε να συντονίσουν τους χειριστές των μηχανημάτων και τους βοηθητικούς εργάτες που παρείχε ο ιδιοκτήτης του έργου. Οι τρεις τεχνίτες ήταν ο κ. Στέλιος Γκίκας, ο κ. Ανδρέας Ευαγγελάτος και ο κ. Αρθούρος Ρώσσης, ενώ η επίβλεψη της όλης διαδικασίας από την πλευρά του Ιδρύματος έγινε από εμένα και από τον Γενικό Διευθυντή του Ιδρύματος κ. Άγγελο Μωρέτη. Υπεύθυνος για τη στατική μελέτη της βάσης του γλυπτού και τη μελέτη αντοχής του γλυπτού ήταν ο Καθηγητής κ. Δημήτρης Μπαϊρακτάρης, ο οποίος συνεργαζόταν με τον Ζογγολόπουλο και με προθυμία προσφέρθηκε να βοηθήσει στην υλοποίηση του έργου».
Τι σημαίνει για το Ίδρυμα η αναπαραγωγή ενός έργου πολύ γνωστού στην Ελλάδα σε μια ξένη χώρα; «Το 2014 εγκαταστήσαμε στην Washington DC, με πολύ μεγάλη επιτυχία, τον “Ποσειδώνα”, έργο του 1957 αλλά μικρότερης κλίμακας από το έργο που είχε βραβευτεί για την πλατεία Ομονοίας με τους υδάτινους πίδακες και ποτέ δεν τοποθετήθηκε. Η εγκατάσταση του έργου “Ομπρέλες” είναι μια σημαντική στιγμή για το Ίδρυμα, καθώς είναι η πρώτη φορά που ένα έργο τόσο μεγάλης κλίμακας αναπαράγεται και εγκαθίσταται, μάλιστα, σε μια χώρα της Αφρικής. Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος είχε παρουσιάσει έργα του στην Αίγυπτο το 1946 συμμετέχοντας στη Διεθνή Έκθεση του Καΐρου».
Ποια χαρακτηριστικά έχουν κάνει το έργο τόσο αναγνωρίσιμο και πολυφωτογραφημένο; «Χαρακτηριστικό της επιτυχίας του είναι η φιλικότητα του προς τον θεατή. Ένα αντικείμενο καθημερινότητας, η ομπρέλα, έγινε στα χέρια του καλλιτέχνη ένα παγκόσμιο σύμβολο. Αν και κατασκευασμένο από ένα σκληρό και άκαμπτο υλικό όπως ο ανοξείδωτος χάλυβας, οι 40 ομπρέλες αναρτημένες σε 15 λοξούς άξονες ύψους 13 μ. κινούνται με τον άνεμο σαν δένδρα στο δάσος, η δε διάφανη κατασκευή τους από ανοξείδωτο πλέγμα επιτρέπει στον θεατή να βλέπει τον ουρανό και έτσι το έργο διαφανές και ανάλαφρο ανυψώνει μαζί του τη διάθεση του θεατή, καθώς μπορεί κανείς να κινηθεί ανάμεσα στους άξονες και να χαϊδέψει τα μέταλλα και τις ομπρέλες. Για πρώτη φορά τοποθετήθηκε στην είσοδο της Μπιενάλε της Βενετίας, το 1995. Η φήμη του εκτοξεύτηκε με την εγκατάστασή του στη Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης, όπου ανάμεσα στις πολλές διακρίσεις του ήταν και εκείνη του περιοδικού ΤΙΜΕ που το κατέταξε μέσα στις ομορφότερες εικόνες του πλανήτη».
Αναφερθήκατε πριν στον δημόσιο χώρο αλλά και στον ιδιώτη που αγόρασε το έργο. Θα μπορούσαν αυτοί οι δύο τομείς να συμπράξουν στον τομέα του πολιτισμού για το κοινό καλό; «Μα βέβαια, έχουμε άπειρα παραδείγματα στην Ελλάδα των εθνικών ευεργετών. Θα αναφερθώ μόνο στα πιο πρόσφατα, στο Ίδρυμα Νιάρχου και στο Ίδρυμα Ωνάση που με τα έργα τους και τα προγράμματά τους προσφέρουν μοναδικές πολιτιστικές ανάσες στον κόσμο. Δεν χρειάζεται όμως κανείς να είναι Νιάρχος και Ωνάσης ή οι εμπνευσμένοι εκτελεστές/διαχειριστές της κληρονομιάς τους, μεγάλοι και μικροί φορείς μπορούν να συμβάλλουν στην πολιτιστική ανάδειξη της καλλιτεχνικής παραγωγής του τόπου μας. Τα υπουργεία Πολιτισμού – Τουρισμού – Εξωτερικών μπορούν να χτίσουν επάνω στο έργο διάσημων Ελλήνων καλλιτεχνών, π.χ. με την ευκαιρία της τοποθέτησης του έργου του Ζογγολόπουλου στην Αίγυπτο.
Επαγγελματικά ανήκω στον χώρο του επιχειρείν, προέρχομαι όμως από μια οικογένεια που έβγαλε πολλούς καλλιτέχνες και πιστεύω ότι η τέχνη και ο πολιτισμός αφορά τον καθένα μας. Δεν είναι μόνο για λίγους ή για ειδικούς. Η αισθητική ενός λαού δεν είναι έμφυτη, καλλιεργείται από αυτά που βλέπει και ακούει στην καθημερινότητά του. Αν λοιπόν ζει μέσα σε ένα αισθητικά αναβαθμισμένο περιβάλλον είναι φυσικό το γνωστικό και αισθητικό του απόθεμα, το dépôt του, όπως έλεγε ο Ζογγολόπουλος, να είναι αναβαθμισμένο και να τον κάνει να ζει μια ομορφότερη και πιο πολιτισμένη ζωή.
Πόσο πιο όμορφη και ευχάριστη θα ήταν η ζωή μας αν σε δημόσιους χώρους αλλά και σε ξενοδοχεία, σε συγκροτήματα, αεροδρόμια, χώρους υποδοχής επισκεπτών, πλατείες κ.λπ. υπήρχαν έργα τέχνης που να μας ευχαριστεί να τα βλέπουμε όπως π.χ. οι “Ομπρέλες” στην Παραλία της Θεσσαλονίκης. Οι Δήμοι σε συνεργασία με τοπικούς παράγοντες, επιχειρηματίες, επιμελητήρια, κ.λπ., θα μπορούσαν να συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Οι επενδύσεις σε έργα τέχνης στο δημόσιο χώρο μπορεί να μην είναι επικερδείς σε χρήμα, κερδίζουμε όμως όλοι σε ποιότητα ζωής και επενδύουμε σε ένα “προϊόν χωρίς ημερομηνία λήξης”, όπως έλεγε ο Ζογγολόπουλος».
Ζογγολόπουλος: γλύπτης – ζωγράφος – αρχιτέκτονας. Μοιραστείτε μαζί μας μια σκέψη γι’ αυτόν τον άνθρωπο. «Κονκισταδόρος της τέχνης, ένας πολύ εργατικός, εμπνευσμένος και ταλαντούχος άνθρωπος. Συνέχεια έψαχνε καινούργια υλικά, πειραματιζόταν με τους νόμους της υδροδυναμικής για να βάλει κίνηση στα γλυπτά του, τον ενδιέφερε ιδιαίτερα ο δημόσιος χώρος, γι’ αυτό μελετούσε τις αντοχές των υλικών στο ύπαιθρο, να αντέχουν το νερό και τον άνεμο, γι’ αυτό και επέλεξε να δουλεύει με ανοξείδωτο χάλυβα. 103 χρόνια γεμάτης ζωής, ένα παράδειγμα δημιουργικότητας, αισιοδοξίας και αγάπης για τους νέους με μια διαρκή διάθεση εξέλιξης και ανανέωσης. Πολλοί τον ονόμασαν αιώνιο έφηβο, πράγμα που δεν του άρεσε καθόλου, είναι αλήθεια όμως ότι δεν γέρασε ποτέ. Τα δε έργα του είναι όλα φρέσκα και σύγχρονα ακόμα και αν έχουν κατασκευαστεί πριν από 70 ή πριν από 15 χρόνια».
Άλλες δράσεις του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου;
«Στο πλαίσιο της διάδοσης του έργου του Γιώργου Ζογγολόπουλου το Ίδρυμα πραγματοποιεί περιοδικές εκθέσεις και συνεργάζεται με σύγχρονους καλλιτέχνες, μεριμνά για τη συντήρηση των εγκατεστημένων γλυπτών του Ζογγολόπουλου στον δημόσιο χώρο, κάνει διαλέξεις με θέματα ιστορίας της τέχνης και την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα πραγματοποιεί δωρεάν ξεναγήσεις».
Μια ευχή σας; «Θα μου επιτρέψετε δύο ευχές.
Πρώτη: Να υλοποιηθεί το «Μνημείο Γοργοποτάμου». Ο Ζογγολόπουλος οραματίστηκε το μνημείο αυτό, με διαστάσεις 18 μ. ύψος και 16 μ. διάμετρο, σαν μια σύνθεση από κάθετα και οριζόντια διασταυρούμενους χαλύβδινους άξονες που διάφανα σχηματίζουν μια σφαίρα ως σύμβολο της ομόψυχης ενότητας του ελληνικού λαού στην ιδέα της Ελευθερίας. Αυτό το έργο απέσπασε το Α’ βραβείο το 1985 σε πανελλήνιο διαγωνισμό του Υπουργείου Πολιτισμού. Η πράξη της ανατίναξης της γέφυρας ήταν μια πράξη μέγιστης εθνικής συμφιλίωσης και συνεργασίας και το μοναδικό αυτό μνημείο αξίζει να στηθεί εκεί που ανήκει.
Δεύτερη: Το γλυπτό «Πεντάκυκλο» στην πλατεία Ομονοίας να βρει την κατάλληλη θέση του. Ο δήμος Αθηναίων προγραμματίζει να το απομακρύνει, όμως το Ίδρυμα μπορεί να συναινέσει σε αυτό μόνο υπό τον όρο ότι στη θέση του θα τοποθετηθεί στην Ομόνοια το βραβευμένο γλυπτό «Ποσειδώνας». Το γλυπτό δηλαδή που βραβεύτηκε για να τοποθετηθεί στην πλατεία Ομονοίας μαζί με τους γνωστούς μας πίδακες, έργο του Ζογγολόπουλου, που στόλιζαν την Ομόνοια επί 50 χρόνια. Ο «Ποσειδώνας» για άγνωστους λόγους δεν τοποθετήθηκε ποτέ στην πρωτεύουσα της Ελλάδας, είχε όμως την τύχη 60 χρόνια αργότερα να τοποθετηθεί στην πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών στην Pensylvania Avenue της Washington DC. Φανταστείτε, στον κεντρικότερο δρόμο της Ουάσιγκτον, επιλέχθηκε να μπει το έργο ενός Έλληνα καλλιτέχνη που οι Αμερικανοί δεν μπορούσαν καν να προφέρουν το όνομά του, ενώ στην Αθήνα δεν τοποθετήθηκε ποτέ…
Ο Ζογγολόπουλος, αυτό το παιδί της Ομόνοιας, έχει συνδέσει το όνομά του με την πλατεία Ομονοίας ήδη από το 1931 όταν τοποθετείται γλυπτό του στην πλέον ιστορική πλατεία της Αθήνας. Δεν μπορεί λοιπόν τώρα να λείψει από την Ομόνοια ο Ζογγολόπουλος, μετά από σχεδόν 90 χρόνια συνεχούς παρουσίας».
