Ένα τετράδιο σημειώσεων μίας μοδίστρας του 1958, της Μαρίκας Χατζή, η οποία μαθήτευσε στον ελληνικό Οίκο Ραπτικής Τσοπανέλη, αποτέλεσε τον καταλύτη για μια συνάντηση της τέχνης με τη μόδα, μια συνάντηση σύγχρονων Ελλήνων εικαστικών, σχεδιαστών και «μαστόρων της μόδας», μέσα από την έκθεση «Το ημερολόγιο μίας μοδίστρας. Μία φανταστική βιογραφία».

Σε επιμέλεια της Έφης Φαλίδα, η έκθεση εγκαινιάζεται στην γκαλερί a.antonopoulou.art (Αριστοφάνους 20 - Ψυρρή), την Πέμπτη 19 Απριλίου, από τις 7 το απόγευμα έως τις 10 το βράδυ, και θα διαρκέσει έως τις 26 Μαΐου.

Το τετράδιο ανασύρθηκε από τον εγγονό της Μαρίκας Χατζή, αρχιτέκτονα Γιώργο Καλύβη. Πρόκειται για ένα πολύτιμο τεκμήριο μιας άγνωστης μαθητευόμενης μοδίστρας, που φανερώνει τα ίχνη ενός επαγγέλματος που εξοβελίστηκε από την ιστορική και την καλλιτεχνική έρευνα και αφήγηση.

Οι παραδόσεις του Τσοπανέλη προς τις μαθήτριές του προσφέρουν μια διαφορετική ανάγνωση της νεωτερικότητας. Από τις κατευθύνσεις του savoir vivre, την εκμάθηση πατρόν γυναικείων ρούχων και τις τεχνικές οδηγίες χρήσεις της ραπτομηχανής, οι σημειώσεις αυτές  αποτελούν πηγή ερμηνείας μίας εποχής, αλλά και του ίδιου του φαινομένου της μόδας στην Ελλάδα του 1958. Εποχή, που ο μοντερνισμός διαχέεται και σκορπίζει σε όλα τα κοινωνικά στρώματα μέσα από τους νέους τρόπους ζωής, τις νέες συνθήκες εργασίας και του ελεύθερου χρόνου, όπως η διασκέδαση, οι εκδρομές, τα πάρτι και ο παραθερισμός.

Η μόδα, γνώμονας της συμπεριφοράς ανδρών και γυναικών, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, σπάει τα όρια της «ευπρέπειας» και του «καλλωπισμού» των σωμάτων  και αναδεικνύεται σε κατ’ εξοχήν παράδειγμα του μοντερνισμού, καθώς, μέσα από αυτήν, εκδηλώνονται μια σειρά ριζικές μεταβολές -νέες στιλιστικές εφαρμογές, νέες συμπεριφορές, διάδοση της μίνι φούστας και άλλων αξεσουάρ, νέες αναπαραστάσεις του σώματος κ.ά.  Ως εκ τούτου, η μόδα διαπλέκεται με το σύνολο των έμφυλων κοινωνικών φαινομένων και θεσμών και συμβάλλει στον εκδημοκρατισμό του καινούργιου και, προπάντων, στον εκδημοκρατισμό των επιθυμιών. Το ένδυμα αφορά πλέον σε όλες τις σχέσεις του ανθρώπου με το σώμα του, όπως και στις σχέσεις του σώματος με την κοινωνία.

Η έκθεση «Το ημερολόγιο μίας μοδίστρας. Μία φανταστική βιογραφία» επανεξετάζει το τετράδιο σημειώσεων της Μαρίκας Χατζή ως σημείο αφετηρίας των δεκαεπτά προσκεκλημένων δημιουργών, επειδή διαθέτει τα χαρακτηριστικά της «γραπτής μόδας», δηλαδή της μόδας που μεταφράζεται σε γλώσσα και σχέδιο, με αναγνωρίσιμα στοιχεία νεωτερικής συμπεριφοράς (στο savoi - faire) και διακοσμητικής αφαίρεσης (στα πατρόν).

Είναι μία συνάντηση καλλιτεχνικής δημιουργίας και σχεδιαστικής πρακτικής. Εικαστικοί και σχεδιαστές παρουσιάζουν, μέσα από τα έργα τους, την προσωπική τους ανάγνωση αυτού του ευρήματος. Με αυτόν τον τρόπο, εξετάζουν και ανασυνθέτουν το αφήγημα της διάχυσης της νεωτερικότητας. Ταυτόχρονα,  θέτουν ερωτήματα για τον τρόπο που η ελληνική πραγματικότητα αφομοιώνει, επεξεργάζεται και οικειοποιείται το φαινόμενο της μόδας ή απαξιώνει την παραγωγή του. 

«Πόσο μακριά μπορείς να πας»; Το ερώτημα που θέτει κάθε γενιά στον εαυτό της αναζητώντας το μοντέρνο παίρνει πολλαπλές απαντήσεις μέσα από τα έργα των συμμετεχόντων δημιουργών. Το τετράδιο παραδόσεων της μοδίστρας μετασχηματίζεται σε ένα εργαλείο καταγραφής και αναθεώρησης. Ως «Ημερολόγιο», γίνεται το υπόβαθρο της αλλαγής στις κοινωνικές συμπεριφορές, οι οποίες επιδρούν όχι μόνο στις γυναίκες, στα ζητήματα του φύλου ή της ηθικής, αλλά διεκδικούν με ένταση την ανακατανομή της κοινωνικής ισχύος.

Άλλωστε, ακόμη και σήμερα, το ερώτημα αυτό, που απλά αλλάζει διατύπωση και γίνεται «πόσο μπροστά φτάνουν οι ιδέες;», δίνει έμφαση στις μεταβολές της ένδυσης και της μόδας, η οποία ενισχύει ένα πεδίο μάχης ανάμεσα στην παλιά φρουρά (των οίκων ραπτικής που εγκλωβίζονται στον ρόλο του épaterlebourgeois των κυρίαρχων κοινωνικών τάξεων) και στους «νέους βάρβαρους» που νιώθουν ότι έχουν δικαίωμα να ζητήσουν οτιδήποτε σηκώνει στην ατμόσφαιρα ο αέρας του σύγχρονου. 

«Αρχιτέκτονες της Φάλαινας», Βελώνης Κωστής, Bespoke Athens (Βασίλης Μπουρτζάλας), Angelos Frentzos, Κάια Ντέμη, Καλύβης Γιώργος, Καραγιαννοπούλου Ειρήνη, Καφούρος  Ηλίας, Kokosalaki Sophia, Μάστορη Μαρία, Μηλιαρέση - Φωκά Όλγα, Παπακωνσταντίνου Λήδα, Παπαμαργαρίτη Εύα, Σαχίνη Νάνα, Serapis Maritime Corporation, Στρούζα Στεφανία, Φίρμα Gypsy Globales, Ψυχούλης Αλέξανδρος, Zeus & Dione, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα (από το αρχείο του με ρούχα του οίκου Τσοπανέλη).

Πληροφορίες

Γκαλερί a.antonopoulou.art: Αριστοφάνους 20 - Ψυρρή, τηλ.: 210 3214994. Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη - Παρασκευή: 14:00 - 20:00, Σάββατο: 12:00 - 16:00.

naftemporiki.gr