Από την έντυπη έκδοση
Της Σοφίας Εμμανουήλ
[email protected]
Τα πάνω κάτω στην αγορά φέρνει το περιβαλλοντικό τέλος στη λεπτή πλαστική σακούλα μεταφοράς (<50μm), που φαίνεται να ευνοεί τη ζήτηση της σακούλας οικιακής χρήσης (σακούλες σκουπιδιών), αναδεικνύοντας ταυτόχρονα προκλήσεις για 200 ελληνικές επιχειρήσεις οι οποίες μέχρι χθες παρήγαγαν τις λεπτές πλαστικές σακούλες.
Οι εταιρείες αυτές πλέον θα διαθέτουν και επαναχρησιμοποιούμενες προκειμένου να ισοσκελίσουν τα έσοδά τους, καθώς θα μειώνεται η χρήση λεπτής σακούλας. Κατά τις εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς θα απαιτηθούν τουλάχιστον 3-4 μήνες για να ξεκαθαρίσει το σκηνικό σε ένα περιβάλλον όπου:
α) σχεδόν 8 στους 10 καταναλωτές έχουν συνηθίσει στη χρήση λεπτής σακούλας μεταφοράς για τα σκουπίδια αντί ειδικής σακούλας απορριμμάτων,
β) διαπιστώνεται έλλειψη περιβαλλοντικής κουλτούρας καθώς και
γ) ανεπάρκεια υποδομών για ορθή διαχείριση της πλαστικής σακούλας, ενώ
δ) απουσιάζουν από την αγορά (προς το παρόν) επενδυτές με ενδιαφέρον για τη διερεύνηση νέων τεχνολογιών (π.χ. βιοαποικοδομήσιμες σακούλες).
Για την ελληνική βιομηχανία είναι σημαντική η «ψήφος» εμπιστοσύνης τόσο των καταναλωτών όσο και των λιανεμπόρων -από τις επιχειρήσεις super market μέχρι τα ζαχαροπλαστεία και τα ψιλικατζίδικα- οι οποίοι θα πρέπει να πληρώσουν ακριβότερα για τις μεγαλύτερου πάχους επαναχρησιμοποιούμενες πλαστικές σακούλες, που είναι το νέο προϊόν. Ενδεικτικά σημειώνεται ότι αν η τιμή ανά κιλό στη συμβατική πλαστική σακούλα ήταν 2 ευρώ, στη μεγαλύτερου πάχους είναι πάνω από 4 ευρώ, ενώ σχεδόν τριπλάσιο είναι το βάρος ανά τεμάχιο, περίπου 22-23 γρ. από περίπου 7-8 γρ. αντίστοιχα.
Σταδιακά το κενό που αφήνει στην αγορά η λεπτή σακούλα μεταφοράς (<50μm), η οποία πλέον διατίθεται έναντι περιβαλλοντικού τέλους 4 λεπτών (από 1 Ιανουαρίου 2019 το κόστος αυξάνεται σε 9 λεπτά), γεγονός που θα περιορίσει τη χρήση της, θα καλυφθεί από την επαναχρησιμοποιούμενη. Σύμφωνα με επιχειρηματίες του κλάδου, η επαναχρησιμοποιούμενη σακούλα, επειδή είναι μεγαλύτερου πάχους, θα μπορεί να χρησιμοποιείται αρκετές φορές για τα ψώνια και εν συνεχεία για τα οικιακά απορρίμματα. Προβλέπουν ότι σε πρώτη φάση το καταναλωτικό κοινό θα στραφεί σε αυτή τη λύση η οποία θα περιορίσει σε ένα βαθμό τη βλάβη στο περιβάλλον, ενώ η εικόνα στην αγορά θα αλλάξει όταν θα «έρθουν» οι βιοαποικοδομήσιμες σακούλες, που είναι πιο γνωστές σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές.
Αν και η επένδυση στις νέες τεχνολογίες κρίνεται υψηλή η επένδυση που απαιτείται από τις ελληνικές βιομηχανίες πλαστικών προκειμένου να παράξουν επαναχρησιμοποιούμενες, μεγαλύτερου πάχους σακούλες, είναι μηδαμινό, όπως αναφέρει στη «N» o Γιάννης Κασελίνης εκπροσωπώντας τον Σύνδεσμο Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδας (ΣΒΠΕ).
Ας σημειωθεί ότι ο κλάδος έχει προμηθευτεί τα land baced plastics, πρώτη ύλη βασισμένη σε αγροτικά προϊόντα που παράγονται σε μεγάλες ποσότητες και ήδη πολλές βιομηχανίες έχουν αναπτύξει προϊόντα τα οποία και έχουν δειγματίσει στο λιανεμπόριο. Ζητούμενο σε αυτή τη φάση είναι η ανταγωνιστικότητα της τιμής, καθώς σε επίπεδο ποιότητας φαίνεται να υπερτερούν από τις εισαγόμενες συνθετικές οι οποίες έχουν κάνει την εμφάνισή τους σε πολλά super market. Όπως τονίζει ο κ. Κασελίνης, ενώ η εγχώρια πλαστική σακούλα μπορεί να ανακυκλωθεί, αντίθετα η συνθετική εισαγόμενη δεν μπορεί να ανακυκλωθεί συντηρώντας το περιβαλλοντικό πρόβλημα.
Η ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού θα περιορίσει πιθανόν αθέμιτες πρακτικές και θα αναδείξει ένα περιβάλλον υγιούς ανταγωνισμού στην αγορά της πλαστικής σακούλας. Πρόκειται για περίπου 200 επιχειρήσεις δυναμικότητας 20 χιλ. τόνων, με ετήσιο κύκλο εργασιών περίπου 50 εκατ. ευρώ, οι οποίες απασχολούν 12.000 άτομα.
Έλλειψη δομών
Θα πρέπει να τονιστεί η έλλειψη αξιόπιστων δομών διαχείρισης υλικών συσκευασίας. Είναι ενδεικτικό ότι το 70% από τις πλαστικές σακούλες που καταλήγει στις θάλασσες προέρχονται από… χωματερές.
Σύμφωνα με τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης, οι παραγωγοί (κατασκευαστές, εισαγωγείς) της πλαστικής σακούλας σύμφωνα με τη διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού, όταν εγγράφονται σε ΣΕΔ (Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης) πληρώνουν μια χρηματική εισφορά (66 ευρώ/tn είναι η εισφορά για πλαστικό στα δύο εγκεκριμένα ΣΕΔ), έτσι ώστε το ΣΕΔ να μεριμνήσει για την ανακύκλωση του προϊόντος όταν αυτό γίνει απόβλητο. Η υποχρέωση εκπλήρωσης της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για τον κατασκευαστή/εισαγωγέα της πλαστικής σακούλας ξεκινάει από τη δημοσίευση της ΚΥΑ στις 10 Αυγούστου 2017, ενώ μέχρι τότε τη διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού εκπλήρωνε ο τελικός «συσκευαστής», δηλαδή ο έμπορος του οποίου η πλαστική σακούλα έφερε την επωνυμία.
Για τους παραγωγούς πλαστικής σακούλας με πάχος άνω των 70 μικρών, θα πρέπει οι σακούλες αυτές να έχουν σήμανση, η οποία φέρει τον τόπο και την ημερομηνία παραγωγής και τον Αριθμό ΕΜΠΑ. Δεν προβλέπεται υποχρέωση χρέωσης ή καταβολής τέλους για πλαστικές σακούλες άνω των 70 μm, τις οποίες οι έμποροι μπορούν να διαθέτουν δωρεάν. Η τιμολόγηση των πλαστικών σακουλών μεταφοράς μεταξύ 50 και 70 μικρών εξαρτάται από την πολιτική τιμολόγησης της εκάστοτε εταιρείας. Επίσης, ενώ τα σημεία πώλησης και οι έμποροι χρεώνουν την πλαστική σακούλα μεταξύ 50 και 70μm, δεν αποδίδουν σε κανένα δημόσιο φορέα τέλος, αλλά μόνο τον ΦΠΑ από τη χρέωση της πλαστικής σακούλας.
Η αγορά της σακούλας απορριμμάτων
Την πρόβλεψη για ενίσχυση της ζήτησης για σακούλες σκουπιδιών επιβεβαιώνει και η εμπειρία του ομίλου Sarantis (με παρουσία στην αγορά καλλυντικών και ειδών οικιακής χρήσης) από τη δραστηριότητά του σε μια σειρά ευρωπαϊκών χωρών οι οποίες προσαρμόστηκαν πολύ νωρίτερα στην ευρωπαϊκή οδηγία για τον περιορισμό της χρήσης λεπτών πλαστικών σακουλών. «Στο εξωτερικό οι καταναλωτές δεν έχουν πρόσβαση στη λεπτή σακούλα μεταφοράς και χρησιμοποιούν τις ειδικές σακούλες για τα οικιακά απορρίμματα» σημειώνει χαρακτηριστικά στη «N» ο Κωνσταντίνος Ροζακέας, οικονομικός διευθυντής του ομίλου Sarantis, που εκτιμά ότι η τάση αυτή θα έρθει σταδιακά και στην Ελλάδα. Τα παραπάνω δικαιώνουν εν πολλοίς και τη στρατηγική της διοίκησης αναφορικά με την ενίσχυση της δυναμικότητας του εργοστασίου πλαστικών που διαθέτει στην Πολωνία, το οποίο σήμερα λειτουργεί με πρόγραμμα 24/7.
Ειδικότερα στην Ελλάδα, οι νέες συνθήκες πιθανόν θα ενισχύσουν περαιτέρω τη θέση του ελληνικού ομίλου στην αγορά της σακούλας σκουπιδιών, η αξία της οποίας εκτιμάται σήμερα γύρω στα 15 εκατ. ευρώ. Ας σημειωθεί ότι η Sarantis αποτελεί ηγέτη της κατηγορίας που κατακλύζεται από προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Με το σήμα Sanitas ελέγχει μερίδιο γύρω στο 35%-40% της αγοράς.
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Από τον σκουπιδότοπο πλαστικού στο νησί Χέντερσον του Ειρηνικού, ένα από τα λίγα κοραλλιογενή νησιά του πλανήτη, μέχρι τη ρύπανση στις ακτές του Αιγαίου, οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι η πλαστική σακούλα ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τις βλάβες στο περιβάλλον και τις συνακόλουθες παρενέργειες στην τροφική αλυσίδα που απειλούν την ανθρώπινη ζωή - γεγονός που οδήγησε στη σημερινή παγκόσμια κινητοποίηση για την απόσυρση αυτού του προϊόντος από την αγορά.
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘80, που γενικευόταν η χρήση της πλαστικής σακούλας, οι άνθρωποι έβλεπαν μόνο τα πλεονεκτήματα αυτού του προϊόντος, αδιάβροχο, ελαφρύ, φθηνό… Σήμερα, η αρνητική αποτίμηση, μετά από 52 χρόνια χρήσης του, που περιγράφεται από τους ειδικούς ως «βόμβα» στα θεμέλια του οικοσυστήματος, έχει θορυβήσει ακτιβιστές, ευαισθητοποιημένους πολίτες, μέχρι κυβερνήσεις, τοπική αυτοδιοίκηση και επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι πλαστικές σακούλες είναι μία από τις κυριότερες αιτίες μόλυνσης ποταμών και ωκεανών. Γι’ αυτό και εξέδωσε οδηγία το 2015 με στόχο τον περιορισμό της κατανάλωσης πλαστικής σακούλας σε 90 ανά πολίτη μέχρι το 2019 και σε 40 έως τα τέλη του 2025.
