Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος και η Ισραηλιτική Κοινότητα Ιωαννίνων συνδιοργανώνουν την περιοδική έκθεση «Όταν η τέχνη γίνεται ιερή. Εβραϊκά κειμήλια από τα Ιωάννινα», στο Μουσείο Αργυροτεχνίας, στα Ιωάννινα.
Η έκθεση περιλαμβάνει υψηλής τέχνης κειμήλια των Ρωμανιωτών (δηλαδή, ελληνόφωνων) Εβραίων από τα Ιωάννινα. Τα εκθέματα χρονολογούνται από τον 17ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα και μαρτυρούν, μεταξύ άλλων, ότι η αργυροτεχνία στους Εβραίους είναι στενά δεμένη με τις θρησκευτικές τους τελετές, είτε αυτές τελούνται από την κοινότητα στο πλαίσιο της συναγωγής, είτε από την οικογένεια στο σπίτι.
Σσανταγιά, αναθηματικό πλακίδιo, αφιερωμένη από τη Μαζαλτώβ, σύζυγο του Σολομών Ιακώβ Μπαττίνo, στη Νέα Ιερά Συναγωγή των Ιωαννίνων, Πέσσαχ 5680 (1920). Ασήμι επιχρυσωμένο, εγχάρακτη διακόσμηση.
Η έκθεση αναπτύσσεται σε πέντε ενότητες, ξεκινώντας από την ερμηνεία του όρου «Εβραϊκή τέχνη» και τον τρόπο, με τον οποίο αυτή εντάσσεται στις λατρευτικές συνήθειες του Ιουδαϊσμού. Στη δεύτερη ενότητα, παρουσιάζεται η συναγωγή, ένας από τους κεντρικότερους θρησκευτικούς θεσμούς των Εβραίων, τόπος για ομαδική προσευχή και μελέτη, ενώ ιδιαίτερη μνεία γίνεται στις συναγωγές των Ιωαννίνων.
Ξύλινο Τικ. Θήκη για τον Κύλινδρο του Νόμου, με ασημένια, μερικώς επιχρυσωμένη επένδυση, διακοσμημένη με φουσκωτή και χαρακτή τεχνική.
Η τρίτη και τέταρτη ενότητα αναφέρονται στο εβραϊκό εορτολόγιο και στις τελετές για τον κύκλο της ζωής αντίστοιχα. Στην τελευταία ενότητα, κείμενα, αρχειακές φωτογραφίες και οπτικοακουστικό υλικό αναδεικνύουν τόσο το ιστορικό πλαίσιο και τη μακραίωνη παρουσία των Ρωμανιωτών Εβραίων στον ελλαδικό χώρο, ήδη από τα ελληνιστικά χρόνια, όσο και την πορεία της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων, η οποία γνώρισε ιδιαίτερη ακμή στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι Εβραίοι της πόλης συμμετείχαν ενεργά στην κοινωνική και πολιτική ζωή της τοπικής κοινωνίας μετά την ένταξη των Ιωαννίνων στο ελληνικό κράτος, το 1913. Ζούσαν αρμονικά με τους χριστιανούς συμπολίτες τους, διατηρώντας παράλληλα τις παραδόσεις τους και τη δική τους ταυτότητα. 
LEONIDAS PAPADOPOULOS
Μεγγιλά, Κύλινδρος της Εσθήρ, από περγαμηνή διακοσμημένη ζωγραφικά με υδροχρώματα, με γεωμετρικά – φυτικά θέματα, σε ασημένια θήκη με έκτυπη και εγχάρακτη διακόσμηση, Ιωάννινα, 19ος-αρχές 20ού αι.
Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά αντικείμενα, αργυρά και μη, που συνδέονται με τις θρησκευτικές τελετές, όπως: το Τικ με ασημένια και μερικώς επιχρυσωμένη επένδυση (όπου φυλάσσεται ο Κύλινδρος του Νόμου, το ιερότερο βιβλίο του Ιουδαϊσμού), η Μαπά (μεταξωτό τετραγωνισμένο ύφασμα, με το οποίο συχνά τύλιγαν το Τικ), τα ασημένια Ριμονίμ (επιστέψεις των ορθοστατών του Κυλίνδρου του Νόμου), οι ασημένιες Σανταγιότ (καθαγιασμένα αναθηματικά πλακίδια, αφιερωμένα στη μνήμη νεκρών μελών της οικογένειας ή υπέρ υγείας και ευημερίας των ζώντων), η ασημένια Χανουκία (οκτάφωτη λυχνία, για τον εορτασμό του Χανουκά), καθώς και δείγματα από τις περίφημες ασημένιες Mεγγιλότ (κύλινδροι της Εσθήρ) των Ιωαννίνων.
Άλεφ, επιτοίχιο φυλαχτό και πιστοποιητικό περιτομής, μαύρο μελάνι και ακουαρέλα σε χαρτί. Ανήκε στον Βίκτωρ (Χαΐμ), υιό του Μωσέ Χαΐμ Αλκαλάη.
Ξεχωρίζουν, επίσης, αργυρά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στην τελετή της περιτομής, βελούδινη μαξιλαροθήκη για την απόθεση του βρέφους, το Άλεφ (επιτοίχιο φυλαχτό και πιστοποιητικό περιτομής) και η Κετουμπά (γαμήλιο συμβόλαιο, που περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις του γαμπρού και της νύφης, καθώς και τη χρηματική αξία της προίκας). Τα αντικείμενα της έκθεσης προέρχονται από τη συλλογή του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, από την Ισραηλιτική Κοινότητα Ιωαννίνων και από την ιδιωτική συλλογή του κ. Ραφαήλ Μωυσή.
Μορέ, εγχάρακτος ασημένιος δείκτης της Τορα, Ιωάννινα, 1894. Αφιερώθηκε από τη Σεφαραδίτισσα Σινιόρα ντε Ναχμίας, στην «Ιερά Συναγωγή Γκανή Μάτσα» στα τέλη του 19ου αιώνα.
Η έκθεση αποτελεί το δεύτερο μέρος του εκθεσιακού τρίπτυχου, με γενικό τίτλο «Όταν η τέχνη γίνεται ιερή». Το πρώτο, με λαμπρά δείγματα της ηπειρώτικης εκκλησιαστικής αργυροχοΐας, είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν περισσότεροι από 18.000 επισκέπτες στο Μουσείο Αργυροτεχνίας.
Πληροφορίες
Μουσείο Αργυροτεχνίας: Ακρόπολη Ιτς Καλέ, Κάστρο Ιωαννίνων - Ιωάννινα, τηλ. 26510 64065. Διάρκεια έκθεσης: έως 11 Ιανουαρίου 2018. Ώρες λειτουργίας: καθημερινά (εκτός Τρίτης), 10:00 - 18:00 (έως τις 15 Οκτωβρίου), 10:00 - 17:00 (από τις 16 Οκτωβρίου).
[email protected]
