Του Κώστα Δεληγιάννη
Μπορεί ένας τεχνητός «μικρός ήλιος» να λύσει το ενεργειακό πρόβλημα της ανθρωπότητας; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά σε 19 χρόνια από σήμερα, όταν θα ξεκινήσει η κανονική λειτουργία του πειράματος ITER στη Νότια Γαλλία, και της ομώνυμης μονάδας που κατασκευάζεται εκεί.
Με βάση το χρονοδιάγραμμα που ενέκρινε ομόφωνα χθες το συμβούλιο το οποίο εποπτεύει τη δημιουργία του εργοστασίου, οι πρώτες αντιδράσεις στη μονάδα θα ξεκινήσουν το 2035. Όπως προβλέπει το χρονοδιάγραμμα, η ολοκλήρωση της κατασκευής της μονάδας θα έχει ολοκληρωθεί αρκετά νωρίτερα, ώστε από το 2025 να ξεκινήσει η δοκιμαστική της λειτουργία.
Ο αντιδραστήρας θα αντιγράφει τον τρόπο με τον οποίο παράγει ενέργεια ο ήλιος, δηλαδή με αντιδράσεις θερμοπυρηνικής σύντηξης, με τις οποίες ενώνονται δύο ελαφριά στοιχεία για να σχηματισθεί ένα βαρύτερο και να παραχθεί ενέργεια. Η ενέργεια αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ τα στοιχεία που θα χρησιμοποιούνται στη μονάδα θα είναι το δευτέριο και το τρίτιο, δύο ισότοπα του υδρογόνου.
Το δευτέριο υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες στο θαλασσινό νερό, ενώ το τρίτιο μπορεί να παραχθεί εύκολα, από άφθονη «πρώτη ύλη». Επομένως, η σύντηξη υπόσχεται ότι θα μπορεί να εξασφαλίσει ηλεκτρική ενέργεια από «καύσιμα» τα οποία υπάρχουν σε υπερεπάρκεια στον πλανήτη.
Από την άλλη πλευρά, μία τέτοια μονάδα θα παράγει ελάχιστα απόβλητα και δεν θα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με αέρια του θερμοκηπίου. Κάτι που σημαίνει πως θα είναι πολύ πιο ασφαλής για τον άνθρωπο, αλλά και «φιλικότερη» για τον πλανήτη, από τα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια ή τις υπάρχουσες πυρηνικές μονάδες, που λειτουργούν με αντιδράσεις σχάσης.
Το πρόβλημα ωστόσο είναι πως, για να πραγματοποιηθεί η σύντηξη, θα πρέπει τα «καύσιμα» να βρεθούν σε πολύ υψηλή θερμοκρασία, ώστε να μετατραπούν σε μία κατάσταση που ονομάζεται πλάσμα.
Έτσι το ερώτημα στο οποίο θα κληθεί να δώσει την ετυμηγορία του το ITER, και το οποίο ακόμη δεν έχει απαντηθεί από καμία πειραματική διάταξη, είναι κατά πόσο είναι εφικτό τεχνικά η ενέργεια που τελικά θα παραχθεί να είναι περισσότερη από την ενέργεια που πρέπει να καταναλωθεί για να θερμανθούν οι ποσότητες του δευτέριου και του τρίτιου.
Από την εποχή που ξεκίνησε να κατασκευάζεται η μονάδα, το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσής της έχει αναθεωρηθεί αρκετές φορές, λόγω καθυστερήσεων. Επίσης, στην πορεία έχει αλλάξει και ο προϋπολογισμός του έργου, το οποίο αναμένεται να κοστίσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
Ακόμη κι έτσι όμως, το ITER θεωρείται από τις χώρες που συμμετέχουν στην κατασκευή του ο καλύτερος τρόπος για να δοκιμασθεί στην πράξη η διαδικασία της ελεγχόμενης πυρηνικής σύντηξης, ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσον είναι εφικτή τεχνικά.
