Είκοσι δύο καλλιτέχνες από έντεκα χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης, πραγματεύονται ερωτήματα που αφορούν στη συλλογική μνήμη, στους τόπους και στις διαφορετικές κουλτούρες της μνήμης και στον ρόλο της εικόνας στις διαδικασίες αυτές, στην έκθεση «Recorded memories - Καταγεγραμμένη μνήμη», που εγκαινιάζεται στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, σήμερα, Παρασκευή 20 Μαρτίου, στις 8 το βράδυ.

Σε επιμέλεια της Constanze Wicke, με τη συνεργασία επιμελητών και φορέων από τις συμμετέχουσες χώρες, η έκθεση αποτελεί πρωτοβουλία του Goethe - Institut, σε συνεργασία με το Μουσείο Φωτογραφίας του Braunschweig, όπου και πρωτοπαρουσιάστηκε, πριν ξεκινήσει την περιοδεία της στις έντεκα χώρες που συμμετέχουν (Αλβανία, Βοσνία - Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Ελλάδα, Κροατία, Κύπρος, Μολδαβία, ΠΓΔΜ, Ρουμανία, Σερβία και Τουρκία).

«Yiorgis», έργο του Πάνου Κοκκινιά

Με τη χρήση φωτογραφιών και βίντεο, οι καλλιτέχνες εξετάζουν -  μέσα από τα έργα τους - τρόπους, με τους οποίους το παρελθόν εξακολουθεί να είναι παρόν σε αυτήν τη στιγματισμένη από συγκρούσεις και πολέμους περιοχή της Ευρώπης. Η έκθεση, που θα διαρκέσει έως τις 18 Μαΐου, παρουσιάζει  όχι μόνο πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ιστορικές αφηγήσεις, αλλά και διαφορετικούς τρόπους χρήσης της κάμερας: τη νηφάλια ή την υποκειμενική καταγραφή, τη βιογραφική αφήγηση, την ιστορική ανάλυση, καθώς και την αποτύπωση του ίχνους μιας δράσης.

Τα έργα παρουσιάζονται μέσα από τις έξι ενότητες: «Πολιτικά τοπία και χώροι», «Ίχνη εγκλήματος», «Ατομική μνήμη και συλλογική Ιστορία», «Οι εικόνες ως ταμιευτήρες μνήμης», «Δόμηση και αποδόμηση της συλλογικής μνήμης» και «Ανα - σκηνοθεσίες».

Η ανάμνηση είναι μια οργανική διεργασία

Η Constanze Wicke εξηγεί: «Ο τίτλος της έκθεσης παραπέμπει στην ιδέα ότι υπάρχει ένα μέσον, το οποίο καταγράφει ή καταχωρεί τη μνήμη. Το φωτογραφικό φιλμ είναι, πράγματι, ένα «σφουγγάρι», που καταγράφει το ορατό και το αποθηκεύει ως παρελθόν. Ωστόσο, η ανάμνηση είναι μια οργανική διεργασία, υποκειμενική και ανορθολογική, πολύ πιο σύνθετη από ό,τι θα μπορούσε να είναι η απλή ανάκληση αποθηκευμένων δεδομένων του παρελθόντος, πιο σύνθετη από ό,τι το απλό πάτημα του κουμπιού της μηχανής. Η καταγραφή!».

Andreas Tsonidis.

Η θεματική κατάταξη της έκθεσης προσφέρει τη δυνατότητα να προσεγγίσει κανείς τα επιλεγμένα έργα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Ορισμένες προσεγγίσεις ορίζονται από το ίδιο το αντικείμενό τους, άλλες από την καλλιτεχνική στάση του δημιουργού και άλλες πάλι από τις παραμέτρους που προσφέρει το μέσον. Η ποικιλία των φωτογραφικών τρόπων γίνεται ορατή, όταν ο θεατής δει και συγκρίνει τα έργα στο σύνολό τους, το ένα δίπλα στο άλλο.

Αυτό που, ενδεχομένως, συνδέει πολλές από αυτές τις τόσο διαφορετικές προσεγγίσεις είναι το στοιχείο της στιγμιαίας αποσπασματικότητας, που χαρακτηρίζει την ίδια τη φύση της φωτογραφίας και του φιλμ. Και τούτο, ανεξάρτητα από το αν ο καλλιτέχνης δουλεύει με προϋπάρχουσες εικόνες ή χρησιμοποιεί την κάμερα, με σκοπό την καταγραφή και την παραγωγή νέων εικόνων. Το θραύσμα της καταγεγραμμένης πραγματικότητας συνιστά την αφετηρία μιας από τις πολλές καλλιτεχνικές «ανασκαφές» του παρελθόντος ή τη διατύπωση μιας άποψης, που αντιπαρατίθεται στις ερμηνείες της επίσημης ιστοριογραφίας.

Michele Bressan, Lacul Morii.

Η επιλογή των έργων βασίζεται στη θέση ότι τα διάφορα μέσα που κάνουν χρήση κάμερας - η φωτογραφία, το φιλμ και το βίντεο - έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με το παρελθόν και είναι σημαντικοί διαμεσολαβητές των ατομικών μνημονικών τελετουργικών και της συλλογικής κουλτούρας της μνήμης. Αυτή η «ματιά που καταγράφει» μετατρέπει το παρόν σε παρελθόν, όμως, παράλληλα, έχει πάντοτε την ανάγκη μιας αφήγησης, η οποία θα προσδώσει σε αυτά τα θραύσματα μια οπτική γωνία. Υπό αυτήν την έννοια, οι καλλιτέχνες δεν διαφέρουν πολύ από τους ιστορικούς, οι οποίοι ταξινομούν τις πηγές του παρελθόντος και τις συνθέτουν σε μια ενιαία αφήγηση.

Stefana Savic.

Στην έκθεση, συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Hassan Abdelghani, Jelena Blagović, Sandra Vitaljić (Κροατία), Ana Adamović, Nikola Radić Lucati, Stefana Savić, Predrag Terzić (Σερβία), Βαγγέλης Βλάχος, kavec S, Πάνος Κοκκινιάς, Αντρέας Τσονίδης (Ελλάδα), Pavel Brăila (Μολδαβία), Michele Bressan, Iosif Királi, Ştefan Sava (Ρουμανία), Milomir Kovačević (Βοσνία - Ερζεγοβίνη), Nicola Mihov, Peter Tzanev (Βουλγαρία), Erhan Muratoğlu (Τουρκία), Sašo Stanojkovik, Žaneta Vangeli (ΠΓΔΜ), Μαριάννα Χριστοφίδου (Κύπρος), Fani Zguro (Αλβανία).

Marianna Christofides.

Πληροφορίες
Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, 1ος όροφος, Αποθήκες & Γραφεία Στρατού: Α΄ Προβλήτα, Λιμάνι Θεσσαλονίκης, τηλ.: 2310 566716. Ώρες λειτουργίας έκθεσης: Τρίτη - Κυριακή: 11.00 - 19.00.

naftemporiki.gr