Δίνοντας έμφαση στη φιλοσοφία του Ζαν Πολ Σαρτρ, ο σκηνοθέτης Κώστας Βαγιανός διασκευάζει και σκηνοθετεί ένα από τα σημαντικότερα έργα του Γάλλου συγγραφέα, και μας μιλά για την παράσταση «Η πόρνη που σέβεται».
Διαχρονικό και ιδιαίτερα επίκαιρο, το έργο, που καταγγέλλει με πάθος τον ρατσισμό, τον αυταρχισμό και την αδικία, παρουσιάζεται στο θέατρο Άλμα, κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή. Ο Κώστας Βαγιανός μένει πιστός στο έργο του Σαρτ και, καθώς αφηγείται με τον δικό του τρόπο της ιστορία μιας πόρνης, που διψάει για δικαιοσύνη και ισονομία και αρνείται να προδώσει και να ψευδομαρτυρήσει, μιλά για το έργο, για τον Υπαρξισμό και για τα σημεία των καιρών μας.
Ποια θέματα καταγγέλλει ο Σαρτρ μέσα από το έργο;
Είναι ένα πολιτικό έργο, μάλλον κοινωνικό, θα έλεγα, περισσότερο, αφού καταγγέλλει αντικοινωνικές και απάνθρωπες συμπεριφορές. Καταγγέλλει τον ρατσισμό, όχι μόνο αυτόν που έχει φυλετικά χαρακτηριστικά, μα τον κάθε είδους ρατσισμό, πολιτικό, θρησκευτικό, οικονομικό. Καταγγέλλει ευθέως τη μισαλλοδοξία και τις προκαταλήψεις. Είναι εντυπωσιακό, επίσης, πόσο εύστοχα και έξυπνα καταγγέλλει τον πολιτικάντικο και λαϊκίστικο λόγο. Έναν λόγο, που χαϊδεύει, κολακεύει, μα στο τέλος σκοτώνει. Η ομιλία του Γερουσιαστή είναι μνημείο ψευτοδιλλημάτων και λαϊκισμού.
Συστήστε μας την ηρωίδα του.
Η Λίζι είναι μια αφελής, σχεδόν αγράμματη, πόρνη. Ανήκει, δηλαδή, σε μια κοινωνική μειονότητα, που βρίσκεται σχεδόν στον πάτο της κοινωνικής ιεραρχίας. Παρά τα όσα έχει υποστεί, για αρκετά από τα οποία είναι και η ίδια υπεύθυνη, κρύβει μέσα της ανθρωπιά, έχει αναπτυγμένη την αίσθηση της δικαιοσύνης και είναι έτοιμη να αντισταθεί, όταν το δίκιο πλήττεται βάναυσα.
Από ποια σύγκρουση καθορίζεται η ύπαρξή της;
Είναι μια γυναίκα, που δεν κάνει την επαναστάτρια. Δεν έχει διάθεση για επαναστατική γυμναστική, ούτε έχει καμιά διάθεση να συγκρουστεί με κανέναν. Θέλει να βολέψει και να τακτοποιήσει τη ζωή της, όσο καλύτερα τις επιτρέπουν οι δυνατότητες της. Όμως, πέρα από τη διάθεσή της να βολευτεί, έχει συνείδηση, η οποία δεν έχει αλλοτριωθεί. Μια συνείδηση, που εναντιώνεται και επαναστατεί στην κατάφορη αδικία. Από εκεί, αρχίζει η σύγκρουση μεταξύ φόβου και αλήθειας. Αυτή η σύγκρουση καθορίζει την ύπαρξή της.
Με ποιον τρόπο μάχεται την ίδια της τη συνείδηση και το περιβάλλον της;
Βρίσκεται σε μια διαρκή εσωτερική σύγκρουση, προσπαθώντας να ξεπεράσει τους φόβους της και τις φοβίες της, για να υποστηρίξει την αλήθεια. Μάχεται, όμως, και με το αυταρχικό και σκοτεινό περιβάλλον της, φτάνοντας στα όρια της βίας. Μιας βίας, όμως, που δεν μπορεί να ασκήσει, αφού ούτε εκπαιδευμένη είναι σε αυτό, ούτε διαθέτει την επιθετικότητα που απαιτεί η βία. Έτσι, λοιπόν, υποκύπτει και υποτάσσεται.
Πού εστιάζει η σκηνοθετική σας ματιά;
Η προσπάθειά μου ήταν, φυσικά, να μείνω πιστός στο θεατρικό και στο φιλοσοφικό έργο του Σαρτρ. Να μείνω πιστός στη φιλοσοφία του Σαρτρ, δηλαδή στον Υπαρξισμό, που τη θεωρώ την κατεξοχήν φιλοσοφία του ανθρωπισμού. Πάνω από όλα, είναι η ανθρώπινη ύπαρξη, που, με τις πράξεις της, μπορεί να κατακτήσει την ελευθερία και την αξιοπρέπεια. Το άτομο πορεύεται μέσα σε μια διαρκή σύγκρουση, τόσο με τη συνείδηση του, όσο και με το περιβάλλον του. Η έκβαση αυτών των συγκρούσεων καθορίζει την ποιότητα της ύπαρξής μας. Προσπάθησα να δώσω πληρέστερα τη φιλοσοφία του Σαρτρ και, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, πρόσθεσα δύο μέρη, ένα στην αρχή κι ένα στο τέλος του έργου, ώστε να τονισθούν ακόμα περισσότερο έννοιες και αρχές του Υπαρξισμού, όπως η ζωή, η αξιοπρέπεια, η ελευθερία. Προσπάθησα να τονίσω ότι οι πράξεις μας έχουν αξία και μόνο αυτές μας καθορίζουν, όπως και το πόσο αληθινό είναι ότι “η κόλαση είναι οι άλλοι”.
Ποια στοιχεία καθιστούν το έργο διαχρονικό και ιδιαίτερα επίκαιρο;
Το έργο του Σαρτρ, σαν μεγεθυντικός φακός, μας δείχνει μια πραγματικότητα, που όχι μόνο υπάρχει ακόμα γύρω μας, αλλά, δυστυχώς, μεγεθύνεται και διογκώνεται. Κοιτάζοντας τριγύρω, βλέπουμε συνεχώς μειονότητες να καταπιέζονται, μα και να καταπιέζουν. Βλέπουμε να φουντώνει ένας ρατσισμός, όχι μόνο φυλετικός, μα και οικονομικός, πολιτικός και θρησκευτικός. Πρόσφατα, ζήσαμε τα τραγικά και αχαρακτήριστα γεγονότα του Charlie Hebdo, που πραγματοποιήθηκαν από - μασκαρεμένους με τον χιτώνα της θρησκείας - κατά συρροή δολοφόνους. Γεγονότα που ήταν προϊόν της θρησκοληψίας, του θρησκευτικού φανατισμού και του εθνικισμού. Ζήσαμε την απόλυτη περιφρόνηση στην ανθρώπινη ύπαρξη. Ζήσαμε τον Αντι - Υπαρξισμό.
Εμείς, στον σύγχρονο κόσμο μας, σε τι θα ήταν καλό να μιμηθούμε τη Λίζι;
Δεν θα ήθελα να γίνω ούτε ηθικολόγος, ούτε δάσκαλος. Αυτό που έχει σημασία είναι τι κατάλαβε ο καθένας από το θεατρικό έργο και σε τι προβληματισμούς μπήκε. Όμως, θέλω να σταθώ σε κάτι, που το θεωρώ απόλυτα σημαντικό. Πέρα από τα επιμέρους μηνύματα, αυτό που έχει σημασία και προτεραιότητα είναι η ανθρώπινη ύπαρξη, που πρέπει να τη σεβόμαστε απόλυτα. Και δεύτερον, μακριά από φανατισμούς, μακριά από όλους αυτούς που διακηρύσσουν ότι γνωρίζουν την απόλυτη αλήθεια. Είναι φοβερά επικίνδυνοι.
Ταυτότητα παράστασης
Διασκευή - σκηνοθεσία: Κώστας Βαγιανός, σκηνικά: Διονυσία Βαγιανού, επιμέλεια κοστουμιών: Άννα Φόνσου, φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα. Παίζουν: Άννα Φόνσου, Αργύρης Γκαγκάνης, Γιώργος Γαρνάβος, Ελένη Ροδά, Άλεξ Κρητικός, Παντής Κούσης, Γιώργος Τσάμης.
Πληροφορίες
Θέατρο Άλμα: Αγ. Κωνσταντίνου και Ακομινάτου 15 -17, Αθήνα, τηλ.: 215 5055935. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή: 21.00, Σάββατο: 18.00 και 21.00, Κυριακή: 19.00. Διάρκεια παράστασης: 75 λεπτά χωρίς διάλειμμα. Τιμές εισιτηρίων: κανονικό: 15 ευρώ, μειωμένο: 10 ευρώ. Προπώληση: καταστήματα: Public, Παπασωτηρίου, Ιανός, Seven Spots, Reload, τηλεφωνικά: 11876, ηλεκτρονικά: viva.gr.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
