Ο Rick Barraza εργάζεται στη Microsoft στον τομέα του Design Strategy και του Creative Engineering. Είναι ένας άνθρωπος παθιασμένος με την πολιτιστική διασταύρωση του σχεδιασμού και της τεχνολογίας.
Πρόκειται για έναν άνθρωπο που μιλάει συχνά για την εκπαίδευση και τη συνεργασία στο πλαίσιο της ευρύτερης κοινότητας των δημιουργικών τεχνολόγων. Εμπνέεται από το αδύνατο και χρησιμοποιεί pixels, κώδικα και hardware για να μπορέσει να το κάνει πραγματικότητα. Πρόσφατα βρέθηκε στην Αθήνα, στο πλαίσιο του τελευταίου Digitized που πραγματοποιήθηκε το διάστημα 26-27 Σεπτεμβρίου.
[Pestaola] Κύριε Barraza, κατά τη γνώμη σας, ποια είναι τα βασικά συστατικά στοιχεία τα οποία θα πρέπει να συμπεριλάβει ένας επαγγελματίας στον σχεδιασμό μίας εφαρμογής;
[Barraza] Θα συμφωνούσα με τον Donald Norman* ότι ο τέλειος σχεδιασμός οποιουδήποτε προϊόντος, συμπεριλαμβανομένων των εφαρμογών, θα πρέπει να αποτελείται από τρία στοιχεία: το Visceral Design (ενστικτώδες), το Behavioral Design (το σχετικό με τη συμπεριφορά) και το Reflective Design (αντανακλαστικό).
Μάλιστα, πριν από λίγα χρόνια είχα γράψει ένα σχετικό άρθρο στο προσωπικό μου blog. Θεωρώ ότι εκείνη η αναφορά μου γίνεται ακόμα πιο επίκαιρη, καθώς προχωράμε προς τα Windows 10, όπως ακριβώς είχε συμβεί όταν υπήρχε μεγάλη συζήτηση για το περιβάλλον Metro που καθιέρωσαν τα Windows 8.
Έγραφα λοιπόν τότε ότι το Visceral Design στόχο έχει να δημιουργήσει την πρώτη ενστικτώδη αντίδραση. Στόχος του «ενστικτώδους σχεδιασμού» είναι να απευθυνθεί απευθείας στον εγκέφαλο του χρήστη, να δημιουργήσει μία ελκυστική εικόνα και να προκαλέσει αυτοματοποιημένες αντιδράσεις. Άλλωστε όλοι θέλουμε να γευτούμε την εμπειρία της αγάπης με την πρώτη ματιά.
Αντίστοιχα, η παράμετρος της συμπεριφοράς (Behavioral Design) επιδιώκει να λύσει τα κατάλληλα προβλήματα και φροντίζει ώστε αυτή η επίλυση να γίνει με τον σωστό τρόπο. Είναι η εφαρμογή λειτουργική, αξιόπιστη και χρήσιμη; Αυτό το μοντέλο σχεδιασμού θεωρεί τον καταναλωτή ως προβλέψιμο και ορθολογικό χρήστη προορισμένο να εκτελέσει μία εργασία.
Η τρίτη παράμετρος, αυτή του ανακλαστικού σχεδιασμού (Reflective Design) αναδεικνύει τη λύση ενταγμένη στο κοινωνικό και ηθικό πλαίσιο. Δηλαδή, τι ακριβώς σημαίνει η χρήση ενός προϊόντος για ένα άτομο, τι «λέει» αυτή η χρήση για την προσωπικότητά του, τις αξίες του, τους στόχους του και τον περίγυρό του; Μπορεί αυτό το προϊόν να συνδέσει το άτομο με ένα μεγαλύτερο κίνημα, μία φυλή ή ένα σύστημα πεποιθήσεων;
Άρα, για να απαντήσω στην ερώτησή σας, ο «φθηνός σχεδιασμός» θα επιδιώξει να κυνηγήσει τον ένα από τους τρεις πυλώνες εις βάρος των άλλων δύο. Αντίθετα, οι δημιουργοί που επιδιώκουν το «Great Design» θα επιδιώξουν να βρουν μία λύση που θα ισορροπεί ανάμεσα στους τρεις παράγοντες, ανάλογα με το στόχο της εφαρμογής και το κοινό στο οποίο απευθύνεται.
Ο Donald Arthur Norman είναι ακαδημαϊκός της Γνωστικής Επιστήμης, του Σχεδιασμού και της Χρηστικής Μηχανικής.
[Pestaola] Πιστεύετε ότι η δημιουργία και η ανάπτυξη εφαρμογών μπορεί να γίνει μία βιομηχανική διαδικασία;
[Barraza] Ναι και όχι. Πιστεύω ότι όλα τα αγαθά και οι υπηρεσίες υφίστανται σε ένα φάσμα λειτουργικότητας. Από τις πολύ καινοτόμες ή μοναδικές εφαρμογές, αυτές που θα λέγαμε ότι προσφέρουν «ανώτερη εμπειρία» μέχρι τις χρηστικές εφαρμογές.
DIGITIZED.GR/MARIOSTHEOLOGIS.COM
Εφαρμογές που επικεντρώνονται στην εμπειρία, όπως τα παιχνίδια ή το επώνυμο περιεχόμενο τείνουν να δίνουν προτεραιότητα στη διαφοροποίηση και τη μοναδικότητα του στιλ. Αυτό το είδος δημιουργικής διαδικασίας απαιτεί συνήθως νοοτροπία «τεχνίτη», από τη στιγμή που δημιουργείς ή ριζικά εξελίσσεις κάτι από το τίποτα, να δημιουργείς κάτι a priori.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του λογισμικού (και γενικά των αγαθών κάθε είδους) αγοράζονται και πωλούνται όχι σαν προϊόντα αυτού του είδους της εξέλιξης του design, αλλά περισσότερο σαν μια πιο ρεαλιστική και βιομηχανικά φιλική εξέλιξη του design. Με αυτόν τον τρόπο, η δημιουργία εφαρμογών είναι παρόμοια με τον ρουχισμό και τη μόδα.
Είναι η μόδα μία βιομηχανική διαδικασία; Για τη μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου, οπωσδήποτε είναι. Ο ρουχισμός, όπως και το λογισμικό, είναι από τα πλέον διαδομένα αγαθά παγκοσμίως. Αλλά δεν αρχίζει σαν μια βιομηχανική διαδικασία, τελειώνει σαν μια βιομηχανική διαδικασία. Ξεκινά με καλλιτέχνες, σχεδιαστές και δημιουργούς που υφαίνουν κάτι καινούριο, κάτι που θα εμπνεύσει και θα επεκταθεί. Αρχίζει με τη μαγεία. Αλλά, από τη στιγμή που αυτή η μαγεία υλοποιηθεί (η ανώτερη εμπειρία που λέγαμε πριν) τότε φυσικά επέρχεται η βιομηχανοποίηση, η αντιγραφή, η δημιουργία αγαθών. Είναι ακριβώς το ίδιο όταν συζητάμε για το σχεδιασμό, την ανάπτυξη εφαρμογών και την εκβιομηχάνιση.
Όλα εξαρτώνται από το πού βρίσκεσαι στο φάσμα και να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου σχετικά με το «design» και τι αυτό πραγματικά είναι και τι απαιτεί από εσένα σαν σχεδιαστή
[Pestaola] Μέσα σε όλα αυτά βρίσκετε συνδέσεις ανάμεσα στον σχεδιασμό εφαρμογών και το Internet of Thing, που αναπτύσσεται και εξελίσσεται ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια;
[Barraza] Δεν τα βλέπω σαν διαφορετικές έννοιες. Στην πραγματικότητα, για μένα, είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. Είναι σαν να λες «βλέπεις σύνδεση ανάμεσα στον εγκέφαλο και στα δάχτυλά σου;». Το Internet of Things είναι αυτό που φέρνει το μυϊκό και κεντρικό νευρικό σύστημα στις εφαρμογές τις οποίες έχουμε δημιουργήσει. Οι οποίες εφαρμογές μέχρι τότε, ειλικρινά, έχουν την τάση να είναι τυφλές, κουφές και χαζές, ανεξάρτητα από το πόσο όμορφες τις φτιάχνουμε.
Το Internet of Thing είναι αυτό που τελικά δίνει στις ψηφιακές μας δημιουργίες το σώμα το οποίο τους λείπει. Το Internet of Things είναι αυτό που τελικά εκπληρώνει την όποια υπόσχεση των εφαρμογών.
[Pestaola] Gamification είναι η χρήση της σκέψης του παιχνιδιού και η μηχανική του παιχνιδιού σε περιβάλλοντα μη-παιχνιδιών για την προσέλκυση των χρηστών στην επίλυση προβλημάτων. Το Gamification είναι αντικείμενο έρευνας και εφαρμογής σε πολλαπλά πεδία. Βλέπετε τη συγκεκριμένη θεωρία σαν μία βασική αρχή στον σχεδιασμό εφαρμογών στο μέλλον;
[Barraza] Έχω εμπλακεί στο κίνημα του Gamification πριν από την εποχή του πρώτου Gamification Summit που είχε πραγματοποιηθεί πριν από αρκετά χρόνια στο Σαν Φρανσίσκο. Παρόλα αυτά τείνω να μην χρησιμοποιώ πλέον την ετικέτα «gamification», καθώς τον τελευταίο καιρό η πρακτική υποβιβάζεται σε μία κακώς σχεδιασμένη εφαρμογή. Γενικότερα έχω την τάση να βλέπω με σκεπτικισμό οτιδήποτε προσπαθεί να μετατρέψει τη διαδικασία του σχεδιασμού σε μία περιοριστική λίστα ελέγχου.
Αλλά, παραμένω πιστός στις δογματικές αρχές του τι προσπαθεί το Gamification να επιτύχει, γιατί όπως και με κάθε καλό «δόγμα» στον σχεδιασμό, επικεντρώνεται στην ανθρώπινη πλευρά του χρήστη. Σαν άνθρωποι, ο τρόπος που αλληλεπιδρούμε με τα κενά των δεδομένων, η προδιάθεσή μας να ανταγωνιστούμε και να υπερτερήσουμε έναντι άλλων και του παρελθόντος μας, ο τρόπος που διαχειριζόμαστε αναπάντεχα τυχαία γεγονότα σε σχέση με τη δομημένη προβλεπόμενη καθημερινότητα, όλα αυτά είναι ισχυρά κίνητρα που διαχωρίζουν εμάς σαν ανθρώπους σε σχέση με τον «χρήστη» που ένα φτωχό design θέλει να με υποβιβάσει.
Δεν είμαι χρήστης, είμαι άνθρωπος. Έχω ελαττώματα, έχω πάθη, δεν έχω τόση λογική όση νομίζω ότι έχω και είμαι ένα κοινωνικό πλάσμα. Μπορώ να είμαι έκπληκτος και ευχαριστημένος και ενοχλημένος και να έχω «ταυτότητα», «εγώ» και «υπερεγώ».
Έτσι, πιστεύω ότι πρέπει να είσαι ένας μεγάλος σχεδιαστής και να σχεδιάζεις εμπειρίες για τον άνθρωπο, όχι για κάποιον προστατευμένο, προβλέψιμο χρήστη που δείχνει άψογος στο χαρτί αλλά τελικά δεν υφίσταται στην πραγματική ζωή. Αυτό είναι ό,τι το Gamification και η στροφή προς την ανθρωποκεντρική σχεδίαση προσέφερε στην εξέλιξη του σχεδιασμού εφαρμογών, πριν από μερικά χρόνια. Είναι ένας δείκτης του επαγγέλματός μας που συνεχίζει να αναπτύσσεται και να επαναπροσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε για τους ανθρώπους σε σχέση με την ιδιότητά τους σαν χρήστες.
[Pestaola] Κατά τη διάρκεια της παρουσίασής σας στο πρόσφατο Digitized στην Αθήνα χρησιμοποιήσατε την έκφραση «το μέλλον είναι πανταχού παρόν». Τι ακριβώς εννοούσατε και πόση σχέση μπορεί να υπάρχει με μια σειρά από τεχνολογικές εξελίξεις όπως οι ψηφιακοί βοηθοί Siri και Cortana, η ραγδαία αύξηση των Mobile Apps ή ακόμη και με την νέα φιλοσοφία της Microsoft «Mobile First, Cloud First»;
[Barraza] Υπάρχουν μία σειρά από διαφορετικά κινήματα τα οποία συγκλίνουν μεταξύ τους στον χώρο της τεχνολογίας. Ήδη έχουμε ήπιες μορφές τεχνητής νοημοσύνης (AI) όπως τα Siri, Cortana και Google Now. Ήδη έχουμε δει το Internet of Things να φέρνει ένα «νευρικό σύστημα» στο Διαδίκτυο, το Cloud, υπηρεσίες που είναι απευθείας προγραμματισμένες με το «έξυπνο πλέγμα».
Για παράδειγμα, γιατί θα πρέπει να χρειάζεται να αποκτήσω, να εγκαταστήσω και να εκκινήσω μία εφαρμογή με μετεωρολογικά προγνωστικά; Ξυπνάω το πρωί και ρωτάω την Cortana την πρόβλεψη για τον καιρό της ημέρας και εκείνη απαντάει και μου δίνει την πρόβλεψη. Σύντομα, ελπίζω, η εν λόγω ψηφιακή βοηθός θα με έχει μάθει αρκετά καλά ώστε απλά να μου αναφέρει τον καιρό, όταν με ξυπνάει, ενώ στη συνέχεια θα συζητάμε τις υποχρεώσεις της ημέρας. Θεωρώ ότι οι εμπορικές εφαρμογές θα συνεχίσουν να απορροφώνται από το συνεχώς αναπτυσσόμενο «έξυπνο πλέγμα» το οποίο μας περιβάλλει και γίνεται ολοένα και πιο ικανό να προβλέπει, σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο.
Το δεύτερο μέρος αυτού του οράματος χρειάζεται να επικεντρωθεί στο πού, πότε και πώς θα πρέπει να εμπλακούμε με αυτό το «έξυπνο πλέγμα» που βρίσκεται γύρω μας. Αυτό θα γίνει, και ήδη έχει ξεκινήσει να εμφανίζεται, σαν α) ένας συνδυασμός «έξυπνων χώρων» όπου θα έχουμε πρόσβαση και πιθανότατα θα μοιραζόμαστε με άλλους και β) μία «σκιά» προσωπικών δεδομένων η οποία θα μας ακολουθεί οπουδήποτε και αν πηγαίνουμε.
Η κονσόλα Xbox One έχει ήδη αρχίσει να μετατρέπει το σαλόνι του σπιτιού μου σε μία πρώιμη έκδοση «έξυπνου χώρου». Μαζί με τους υπολογιστές σε δουλειά και σπίτι, μέχρι τα υπολογιστικά περιβάλλοντα που βρίσκονται από μουσεία έως νοσοκομεία, ενισχύουμε αυτό το νέο πρότυπο «έξυπνων χώρων» όπου ο άνθρωπος θα έχει πολλαπλές επιλογές εισαγωγής δεδομένων (φωνή, σώμα, χειρονομίες, ηλεκτρονική πένα, mouse, πληκτρολόγιο) και πολλαπλές εξόδους δεδομένων (οθόνες κάθε είδους, συσκευές ενισχυμένης ή εικονικής πραγματικότητας).
Όλα αυτά είναι κλίμακες αλληλεπίδρασης της τεχνολογίας από το επίπεδο διαφόρων μερών του ανθρώπινου σώματος μέχρι το επίπεδο ενός διευρυμένου πλήθους. Αυτά σε συνδυασμό με τα NUI (Natural User Interface), τους αλγόριθμους μεγάλων δεδομένων και το predictive (προγνωστικό) computing θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται σε ένα εύρωστο, υπολογιστικό περιβάλλον όχι απαραίτητα με την παρουσία μόνο οθονών και πληκτρολογίων.
DIGITIZED.GR/MARIOSTHEOLOGIS.COM
Αλλά η τεχνολογία επίσης δημιουργεί προσωπικές, ιδιωτικές «σκιές» δεδομένων που μπορούν να ακολουθούν το ανθρώπινο σώμα οπουδήποτε και αν πηγαίνει και να παρέχονται δεδομένα σε πλήθος συσκευών, ακόμη και στο δέρμα του ατόμου. Έτσι, το cloud first/ mobile first δεν σχετίζεται μόνο με το κινητό τηλέφωνο. Αφορά το σύνολο των κινητών τεχνολογιών: αισθητήρες που φοράμε στο δέρμα, στις ζώνες μας, στις τσέπες μας, στον καρπό μας ή ενσωματωμένες στα γυαλιά που φοράμε, ενδεχομένως μελλοντικά και στους φακούς επαφής που θα φοράμε.
Το πώς τα προσωπικά μας δεδομένα θα συγχρονίζονται και θα παραμένουν ασφαλή μέσα στους αναπτυσσόμενους «έξυπνους χώρους», είναι αυτό που προσωπικά εννοώ όταν συζητάω για το «Ubiquitous Computing» (συνεχές computing) και τις προκλήσεις σε επίπεδο σχεδιασμού τις οποίες θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε ώστε να σιγουρευτούμε ότι έχουμε κάνει το καλύτερο δυνατό ώστε αυτός ο νέος τεχνολογικός κόσμος να υπηρετεί την ανθρωπότητα και όχι το αντίστροφο.
Είναι σε αυτό το πλαίσιο που λέω ότι το μέλλον του «πανταχού παρόντος computing», των εφαρμογών μας, θα πρέπει να είναι κάτι μαγικό ή κάτι αόρατο. Μία εμπειρία που θα θέλουμε να χαθούμε μέσα της και να την απολαύσουμε ή σιωπηλά αυτή η νέα εποχή να αναλαμβάνει για λογαριασμό μας την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών.
[Pestaola] Σαν ένας άνθρωπος που ειδικεύεται στο χώρο του σχεδιασμού εφαρμογών, τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν app developer;
[Barraza] Τα πράγματα είναι και θα συνεχίσουν να γίνονται όλο και πιο περίεργα, με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Έτσι, ποτέ δεν πρέπει να σκέφτεσαι τον εαυτό σου σαν «ειδικό». Πάντα να θεωρείς ότι είσαι ένας παθιασμένος ερασιτέχνης, να είσαι ανοικτός στη μάθηση από οποιονδήποτε και από οπουδήποτε και αν προέρχεται. Αυτός είναι ο δικός μου βασικό κανόνας.
Κατά δεύτερον, αυτό που θα μπορούσε να είναι ο «χρυσός κανόνας»: ό,τι λαμβάνεις δωρεάν, να το δίνεις δωρεάν. Το να βοηθάς τους άλλους είναι ο καλύτερος τρόπος για να γίνεσαι καλύτερος, σε οτιδήποτε και αν κάνεις.
[Pestaola] Πρόσφατα η Microsoft ανακοίνωσε την preview έκδοση του επόμενου λειτουργικού της συστήματος, των Windows 10, με τα οποία σηματοδοτείται και μία επιστροφή στο κλασικό μενού έναρξης. Πιστεύετε ότι το περιβάλλον χρήσης Metro/ Modern που εισήγαγαν τα Windows 8/8.1 ήταν μία σχεδιαστική δυσλειτουργία ή απλά οι καταναλωτές δεν ήταν ακόμη «έτοιμοι» για αυτό;
[Barraza] Θεωρώ ότι δεν ισχύει τίποτα από τα δύο. Όπως είχα αναφέρει και στο πρόσφατο Digitized, πιστεύω στον κυρίαρχο χώρο σε ότι αφορά τον σχεδιασμό εφαρμογών. Κάθε εφαρμογή μπορεί να χαράσσεται σε τρεις κύριους άξονες: από την απλή διεκπεραίωση στην εμβάθυνση, από το επίπεδο των επιχειρήσεων στο επίπεδο των καταναλωτών και από τη χαμηλή πυκνότητα δεδομένων στην υψηλή πυκνότητα δεδομένων.
Αυτό που το Metro UI έκανε ήταν να ορίσει ένα τεταρτημόριο του κύβου. Δηλαδή πρόκειται για ένα πολύ καλό σχέδιο για χαμηλή πυκνότητα δεδομένων και εφαρμογές διεκπεραίωσης που καλύπτουν το φάσμα από το επίπεδο των επιχειρήσεων έως το επίπεδο των καταναλωτών.
Αλλά η ευρύτερη συζήτηση γύρω από το σχεδιασμό θα πρέπει να αντιμετωπίσει επίσης εφαρμογές υψηλής πυκνότητας δεδομένων, καθώς και τη σωστή καθοδήγηση του σχεδιασμού για εφαρμογές premium εμπειρίας.
Το να προσπαθούμε να εφαρμόσουμε τις βασικές αρχές σχεδιασμού σε ένα επίπεδο του domain space (δεδομένα χαμηλής πυκνότητας και εφαρμογές επικεντρωμένες στη διεκπεραίωση) για το σχεδιασμό των αναγκών στοχεύοντας ένα άλλο μέρος του domain space (premium εμπειρία και διαφοροποιημένες εμπορικά εφαρμογές) είναι λάθος. Επρόκειτο για καταστρατήγηση και κατάχρηση αυτής της εξειδικευμένης καθοδήγησης σε περιοριστική, ευρεία, γενική καθοδήγηση, όπου νομίζω ότι όλοι υπολείπονταν. Είναι αυτό που σήμερα προσπαθώ να αλλάξω.
[Pestaola] Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για την εμπειρία σας να δουλεύετε για τη Microsoft και επιπλέον να μας δώσετε μία απάντηση στο ερώτημα τι σημαίνει σχεδιασμός εφαρμογών για εσάς, σε προσωπικό επίπεδο;
[Barraza] Νομίζω ότι σήμερα είναι η καλύτερη εποχή να αναμιχθεί κανείς με τη δημιουργία ψηφιακών εμπειριών για τους ανθρώπους. Η δημιουργική μας παλέτα δεν ήταν ποτέ πιο πλούσια: οι οθόνες είναι παντού, οι αισθητήρες είναι παντού και οι άνθρωποι είναι περισσότερο δικτυωμένοι από ποτέ άλλοτε.
Το Natural User Interfaces (NUI) γίνεται πλέον πραγματικότητα και εμείς χρειαζόμαστε έξυπνους, δημιουργικούς και παθιασμένους ανθρώπους να μας βοηθήσουν να κτίσουμε το μέλλον στο οποίο θέλουμε να ζήσουμε. Το Internet of Things δίνει στις εφαρμογές μας μάτια, αυτιά, δάκτυλα και μύες. Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ η online επιτήρηση και οι αλγόριθμοι παρακολούθησης μας αναγκάζουν να ξανασκεφτούμε την ασφάλεια της ιδιωτικής μας ζωής, της ταυτότητάς μας και των δεδομένων μας τόσο σαν μεμονωμένα άτομα, σαν πολίτες ακόμη και σαν ανθρώπινο είδος.
Οπωσδήποτε θα πρέπει να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τις εφαρμογές σαν ουσιαστικά σε μία πρόταση, σαν «πράγματα» μετρήσιμα, ρητά, δεσμευμένα να τους κάνουμε διπλό κλικ για να εκτελέσουν μία εργασία. Πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τις εφαρμογές με τον τρόπο που η ίδια η λέξη υποδηλώνει, η «εφαρμογή» μίας υπηρεσίας, ενός χαρακτηριστικού, μίας ιδέας ή μίας εμπειρίας.
Όταν οι εφαρμογές είναι πάντα «ανοικτές», πάντα ακούν, πάντα έτοιμες να συνεργαστούν και πάντα με γνώση για το ευρύτερο περιβάλλον τους, οι σχεδιαστές και οι δημιουργοί θα πρέπει να σιγουρευτούν ότι η ανθρωπότητα δεν είναι χαμένη. Ότι οι αξίες, τα οράματα και οι ανάγκες μας μπορούν να επιτευχθούν με μόνιμο τρόπο.
Αυτό σημαίνει «σχεδιασμός εφαρμογών» για εμένα και αυτό ευαγγελίζομαι μέσα από τις τάξεις της Microsoft.
