Γιατί έχει σημασία η ορθή χρήση της γλώσσας; Πόσο αντικειμενικοί είναι οι γλωσσικοί κανόνες; Βοηθά η γνώση των αρχαίων ελληνικών; Απαγορεύονται δια ροπάλου τα greeklish; Πώς βαθμολογείται ο μέσος Έλληνας με άριστα το 10; Ο καθηγητής Γλωσσολογίας, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργος Μπαμπινιώτης απαντά στα ερωτήματα του naftemporiki.gr με αφορμή την έκδοση του νέου λεξικού «των δυσκολιών και των λαθών».
Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών. Τι σας έκανε να εκπονήσετε αυτήν την έκδοση;
Δουλεύοντας χρόνια με τη γλώσσα, την ανάλυσή της, τα προβλήματά της, τη χρήση της, έχω επισημάνει και συγκεντρώσει κυρίως τις δυσκολίες που έχει ο ομιλητής της ελληνικής ή ο άνθρωπος που θα γράψει ένα κείμενο στα ελληνικά. Κυρίως τις δυσκολίες,διότι αυτό είναι το κύριο θέμα. Τι θα διαλέξεις. Αυτήν ή εκείνη την περίπτωση; Πώς θα το πεις; Πώς θα το γράψεις; Και λιγότερο τα φανερά λάθη που γίνονται. Μέσα στο λεξικό μου, με σχόλια, αναλύω το πρόβλημα και προτείνω τι ακριβώς θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει κανείς, αποκλείοντας κατά κάποιον τρόπο τύπους οι οποίοι προσκρούουν στο γλωσσικό αίσθημα. Αυτό γίνεται σε όλα τα επίπεδα: της εκφοράς του λόγου, της γραμματικής, του λεξιλογίου, της σύνταξης. Επίσης, ένα πρόβλημα είναι η ορθογραφία. Δεν μπορούμε σε τέτοια θέματα να είμαστε -πώς το λένε οι νέοι- «κολλημένοι», να είμαστε αμετακίνητοι, να μην συμπορευόμαστε με την εξέλιξη και τα πορίσματα της επιστήμης.
Είπε στο naftemporiki.gr
- H γνώση πάντοτε διευκολύνει τη μνήμη.
- Σημασία δεν έχει απλώς το ορθό αλλά το ποιοτικό.
- Να εμπιστεύεσαι το γλωσσικό σου αίσθημα.
- Τα αρχαία είναι τα παλιότερα ελληνικά μας (Σεφέρης).
- Τα greeklish δεν είναι προς θάνατον, αλλά μην αποξενώνεσαι από τις λέξεις.
- Η γλώσσα δεν είναι απλό εργαλείο. Είναι αξία.
- Η ορθογραφία της λέξης θα σου δείξει πράγματα.
- Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει νικήσει τον γίγαντα που είναι η γλώσσα, εν προκειμένω, η ελληνική γλώσσα.
Πόση σημασία έχει η ορθή χρήση της γλώσσας; Υπάρχουν πρακτικές συνέπειες στη μία ή στην άλλη περίπτωση ή πρόκειται απλώς για το μεράκι κάποιων ανθρώπων γύρω από την ελληνική, εν προκειμένω, γλώσσα; Ξέρετε, κάποιοι θεωρούν υπερβολική την έντονη ενασχόληση με τις γλωσσικές λεπτομέρειες.
Είναι καλό να μην γίνεται κανείς πολύ σχολαστικός. Γιατί ο σχολαστικισμός ενοχλεί. Όμως, το να χρησιμοποιείς τη γλώσσα σωστά στην επικοινωνία σου, αυτό σου εξασφαλίζει μία ποιότητα λόγου, μία ποιότητα επικοινωνίας. Δεν έχει σημασία το σωστό, το λάθος κλπ. Ό,τι έχει σημασία είναι πώς μπορεί ο λόγος σου να έχει μία δηλωτικότητα, μία ποικιλία λεξιλογική, μία ευστοχία στη συντακτική εκφορά και στη γραμματική εκφορά, δηλαδή στους γραμματικούς τύπους. Όλα αυτά δημιουργούν την ποιότητα του λόγου. Διαβάζεις ένα κείμενο το οποίο ακριβώς επειδή έχει αξιοποιήσει τις αποχρώσεις τις σημασιολογικές, τις διαφοροποιήσεις, αυτό το κείμενο σε ανεβάζει και ως παραγωγό του κειμένου και ως αναγνώστη κατά την πρόσληψη του κειμένου. Άρα, το θέμα μας είναι η ποιότητα και βέβαια να αποφύγουμε και τον σχολαστικισμό και να μην είμαστε απλώς στο ορθό, αλλά να είμαστε στο ποιοτικό. Και εκεί νομίζω ότι συμβάλλει το λεξικό.
- «Κτήριο» και όχι κτίριο.
- Χρίστος και όχι Χρήστος.
- Της «τρόικας» και όχι της «τρόικα».
- «Υπόγραψε» και όχι «υπέγραψε» (στην προστακτική).
- «Διαφεύγει την προσοχή μου» και όχι «διαφεύγει της προσοχής μου».
- Άλλο το «διαπραγματεύομαι» και άλλο το «πραγματεύομαι».
- Άλλο το «απλά» και άλλο το «απλώς».
- Άλλο το «αδιάκριτα» και άλλο το «αδιακρίτως»
«Εάν ο υπολογιστής σου κοκκινίζει το ‘υπέστη’, επειδή θέλει το ‘υπόστηκε’, να μην το λάβεις υπόψη σου. Να συνεχίσεις όπως λέει το γλωσσικό σου αίσθημα. Να πεις ‘εξερράγη’ και όχι ‘εκράγηκε’».
Σχετίζεται η γνώση της αρχαίας με τη γνώση της νεοελληνικής γλώσσας; Βοηθά η πρώτη τη δεύτερη;
Είναι εκ των ων ουκ άνευ. Το έχει πει ωραία ο Σεφέρης: τα παλιότερα ελληνικά μας. Αν ξέρω ότι το «καινός» έχει κάτι με το «καινούριος», θα καταλάβω και το «εγκαινιάζω» και τα «εγκαίνια». Αν ξέρω το ρήμα «ενδίδω», μπορώ να καταλάβω το «ανένδοτος». Όλα αυτά έχουν μία σχέση με την παράδοση της γλώσσας που είναι σημαντική για τον Έλληνα, διότι είναι η δύναμη και η αδυναμία. Δύναμη επειδή του δίνει πολλές δυνατότητες, αδυναμία επειδή πρέπει αυτά να τα κατακτήσει. Η κατάκτηση της γλώσσας -και όχι η εκμάθηση (μαθαίνω μία ΞΕΝΗ γλώσσα)- είναι ένα έργο ζωής. Δεν τελειώνει ποτέ. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει νικήσει αυτόν τον γίγαντα που είναι η γλώσσα, εν προκειμένω, η ελληνική γλώσσα. Μπορείς όμως να αναμετρηθείς και να γίνεσαι όλο και καλύτερος και αυτό συμβαίνει από τότε που γεννιόμαστε μέχρι τότε που φεύγουμε από τον κόσμο.
Το λεξικό «των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της ελληνικής», από το Κέντρο Λεξικολογίας, περιλαμβάνει 5.500 λήμματα - σχόλια σχετικά με α) συνήθη λάθη στη χρήση της γλώσσας β) δυσκολίες στην επιλογή της κατάλληλης λέξης, τύπου ή σύνταξης γ) απορίες για τις διαφορές σημασίας λέξεων που συγχέονται και δ) συμβουλές για ορθές γλωσσικές επιλογές. Σύμφωνα με τον κ. Μπαμπινιώτη, είναι ένα λεξικό για το τραπέζι, το γραφείο, ακόμη και το κρεβάτι, ως υποκατάστατο της τηλεόρασης.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
[email protected]
Κάμερα/Μοντάζ: Βάνιας Σταυρακάκης 