Ομάδα αστρονόμων, με τη βοήθεια του οπτικού και υπέρυθρου τηλεσκοπίου του ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου του Νοτίου Ημισφαιρίου στη Χιλή, πραγματοποίησε τις πιο ακριβείς μέχρι σήμερα παρατηρήσεις της ύλης που περιβάλλει μια γιγαντιαία μαύρη τρύπα, στο κέντρο του γαλαξία NGC 3783, σε απόσταση 130 εκατομμυρίων ετών φωτός από το ηλιακό μας σύστημα. Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους αποτέλεσαν έκπληξη, καθώς δε συνάδουν με τις προβλέψεις τους.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, οι αστρονόμοι έχουν ανακαλύψει πως στα κέντρα σχεδόν όλων των γαλαξιών βρίσκονται μαύρες τρύπες με τεράστια μάζα. Κάποιες από αυτές συνεχίζουν να μεγαλώνουν, «ρουφώντας» ύλη από το περιβάλλον τους, δημιουργώντας έτσι τα πιο ενεργά αντικείμενα στο Σύμπαν, τους Ενεργούς Γαλαξιακούς Πυρήνες (AGN).
Καθώς η σκόνη και τα αέρια επιταχύνονται σε μεγάλες ταχύτητες και «πέφτουν» εντός της μαύρης τρύπας, απελευθερώνουν ακτινοβολία που λαμβάνουμε εδώ στη Γη. Η κοσμική σκόνη που περιβάλλει τις τρύπες, παίρνει το σχήμα ενός γιγάντιου ντόνατ (τοροειδές), που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη μαύρη τρύπα. Ωστόσο, ενώ οι ερευνητές παρατήρησαν όντως αυτό το «ντόνατ» σκόνης, με θερμοκρασία 700 με 1000 βαθμών Κελσίου, βρήκαν ταυτόχρονα και τεράστιες ποσότητες ψυχρότερης σκόνης κάτω και πάνω από τον τόρο της σκόνης.
Ταυτόχρονα με τη σκόνη, παρατηρήθηκε και ένας ψυχρός «άνεμος» με κατεύθυνση που απομακρύνεται από τη μαύρη τρύπα. Αυτός ο «άνεμος» εικάζεται πως έχει κάποιο βασικό ρόλο στο σχήμα της περιβάλλουσας σκόνης. Υπάρχουν έτσι δύο αντιμαχόμενες δυνάμεις στην περίμετρο, με τη βαρύτητα της τρύπας να έλκει υλικό, και την ακτινοβολία που εκπέμπεται να το διώχνει μακριά. Αν και δεν είναι ξεκάθαρο το πώς ακριβώς συνεργάζονται αυτές οι δύο δυνάμεις, επιτρέποντας στη μαύρη τρύπα να μεγαλώνει, η ύπαρξη του ανέμου από σκόνη προσθέτει ένα κομμάτι στο παζλ.
Αυτές οι παρατηρήσεις ίσως αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τους ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες. Τα νέα μοντέλα που υπολογίζουν την κατανομή της σκόνης γύρω από μαύρες τρύπες αλλά και την εξέλιξή τους με το χρόνο, θα πρέπει πλέον να λαμβάνουν υπόψη και το νέο αυτό φαινόμενο της ακτινοβολίας που σπρώχνει τη σκόνη προς τα έξω. Νέες μετρήσεις πρόκειται να ακολουθήσουν σύντομα, με ακόμη πιο εξελιγμένα τηλεσκόπια υπέρυθρων ακτίνων, οι οποίες θα διερευνήσουν το φαινόμενο περαιτέρω.
