Την επιδείνωση της κοινωνικής κρίσης στην Ε.Ε. αποτυπώνει η τελευταία τελευταία τριμηνιαία επισκόπηση (δ' τρίμηνο 2012) για την απασχόληση και την κοινωνική κατάσταση που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς η απασχόληση μειώθηκε γενικά και η ανεργία δεν έπαυσε να αυξάνεται, ενώ η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών παρέμεινε σοβαρή.

Στην έκθεση σημειώνεται πως οι δυσμενείς συνέπειες των δημοσιονομικών περικοπών και της αύξησης της φορολογίας στην απασχόληση και το βιοτικό επίπεδο γίνονται όλο και πιο εμφανείς σε ορισμένα κράτη-μέλη.

Σε δηλώσεις του ο αρμόδιος ευρωπαίος επίτροπος Λάζλο Άντορ παραδέχεται πως «η κοινωνική κρίση στην Ευρώπη εξακολουθεί να επιδεινώνεται και σε ορισμένα κράτη μέλη δεν προβλέπεται αισθητή βελτίωση της κατάστασης».

Όπως είπε, «οι φτωχότεροι είναι πολύ συχνά αυτοί που πλήττονται περισσότερο» και πρόσθεσε πως «οι κυβερνήσεις πρέπει να πραγματοποιήσουν επενδύσεις για να επιτύχουν την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς και να δώσουν στα άτομα μια πραγματική ευκαιρία ώστε να εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή διαβίωση».

Ειδικότερα, σύμφωνα με την Κομισιόν, η ανεργία εξακολούθησε να αυξάνεται τον Ιανουάριο του 2013. Από αυτήν πλήττονται 26,2 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ (19 εκατομμύρια στη ζώνη του ευρώ) ή 10,8 % του οικονομικά ενεργού πληθυσμού (11,9 % στη ζώνη του ευρώ).

Το χάσμα ως προς το ποσοστό ανεργίας μεταξύ, αφενός, νότου/περιφέρειας και, αφετέρου, βορρά της ζώνης του ευρώ ανήλθε στο άνευ προηγουμένου μέγεθος των 10 εκατοστιαίων μονάδων το 2012.

Η μεγαλύτερη συρρίκνωση του ΑΕΠ της ΕΕ από τις αρχές του 2009

Το ΑΕΠ της ΕΕ συρρικνώθηκε κατά 0,5 % κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2012, σημείωσε δηλαδή τη μεγαλύτερη συρρίκνωση από τις αρχές του 2009. Η συνολική απασχόληση στην ΕΕ μειώθηκε κατά 0,4 % το 2012, με θετικές εξελίξεις αντιληπτές μόνον σε θέσεις εργασίας μερικού χρόνου. Κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2012 μόνον, μειώθηκε κατά 0,2 % σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο.

Η ανεργία και η αεργία των νέων σε επίπεδα υψηλότερα από ποτέ

Όχι μόνον η ανεργία των νέων έφθασε ένα νέο ύψιστο σημείο σε όλη την ΕΕ (23,6 % των νέων σε ηλικία εργασίας ήταν άνεργοι τον Ιανουάριο του 2013), αλλά και οι περίοδοι ανεργίας των νέων τείνουν να διαρκούν περισσότερο.

Ένα ποσοστό 7,1 % των νέων σε ηλικία εργασίας ήταν άνεργοι για διάστημα μεγαλύτερο από ένα έτος το τρίτο τρίμηνο του 2012, έναντι 6,3 % ένα έτος νωρίτερα.

Σύμφωνα με την έκθεση, η τάση αυτή δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο για τους νέους να αποσπαστούν από την αγορά εργασίας και από την κοινωνία στο σύνολό της. Η αύξηση του αριθμού των νέων κάτω των 25 ετών οι οποίοι δεν έχουν απασχόληση ούτε παρακολουθούν εκπαίδευση ή κατάρτιση (γνωστοί με το αγγλικό ακρωνύμιο NEET) και ανέρχονται σήμερα περίπου σε 8 εκατομμύρια αποτελεί επίσης μείζονα λόγο ανησυχίας.

Οι δαπάνες για την κοινωνική προστασία μειώνονται ταχύτερα από ό, τι σε προηγούμενες οικονομικές κρίσεις

Οι περιορισμοί των δημόσιων προϋπολογισμών έχουν επηρεάσει αρνητικά την απασχόληση τόσο άμεσα, μέσω της μείωσης της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα, όσο και έμμεσα, μέσω της συνολικά χαμηλότερης μακροοικονομικής ζήτησης.

Οι αλλαγές στα συστήματα φορολογίας και κοινωνικών παροχών και οι περικοπές στους μισθούς του δημοσίου τομέα οδήγησαν σε σημαντική πτώση του επιπέδου των πραγματικών εισοδημάτων των νοικοκυριών, με αποτέλεσμα σοβαρή μείωση του βιοτικού επιπέδου των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος.

Οι περικοπές των δαπανών και η αύξηση της φορολογίας έχουν διαφορετική επίπτωση στις ομάδες υψηλού εισοδήματος από ό,τι στις ομάδες χαμηλού εισοδήματος. Η ανάλυση δείχνει ότι ο προσεκτικός σχεδιασμός των δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων είναι ζωτικής σημασίας ώστε να μην πλήττονται δυσανάλογα οι φτωχότεροι, όπως συνέβη σε ορισμένες χώρες (π.χ. Εσθονία και Λιθουανία).

Το ποσοστό του πληθυσμού της ΕΕ που αντιμετωπίζει άκρως σοβαρά οικονομικά προβλήματα παραμένει πολύ πάνω από τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν καθόλη τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας, καθόσον πλήττεται σχεδόν ένα στα τέσσερα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα.

Οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας διαδραμάτισαν εξέχοντα ρόλο στην αντιστάθμιση των απωλειών εισοδήματος των νοικοκυριών στην πρώιμη φάση της κρίσης και συνέβαλαν στη σταθεροποίηση της οικονομίας. Από τα μέσα του 2010 η επίπτωση των απωλειών εισοδήματος μειώθηκε και το 2012 ήταν αμελητέα ακόμα και σε χώρες όπου η ανεργία εξακολουθούσε να ανέρχεται. Αυτή η μείωση των κοινωνικών δαπανών είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι κατά τις προηγούμενες υφέσεις και εκφράζει εν μέρει τις έκτακτες ανάγκες για δημοσιονομική εξυγίανση στο πλαίσιο της κρίσης του ευρώ. Εξουδετερώνει τη λειτουργία οικονομικής σταθεροποίησης των συστημάτων κοινωνικής προστασίας σε πολλά κράτη μέλη και ίσως οδηγεί σε επιδείνωση της ύφεσης, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.

Λιγότερες γεννήσεις

Στην τριμηνιαία επισκόπηση περιγράφονται επίσης και οι επιπτώσεις της κρίσης στον αριθμό των γεννήσεων στην Ε.Ε. των 27.

Ειδικότερα, οι γεννήσεις έχουν σταματήσει να αυξάνονται από το 2009, έτος από το οποίο έχει σταθεροποιηθεί ο μέσος όρος μόλις κάτω από 1,6 παιδιά ανά γυναίκα.

Ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών κατά τον τοκετό εξακολούθησε να ανεβαίνει και έφθασε το όριο των 30 ετών.

Πάντως, το προσδόκιμο επιβίωσης εξακολουθεί να αυξάνεται και έχει φτάσει σε 77,4 έτη για τους άνδρες και 83,1 για τις γυναίκες.

Μειωμένες οι μεταναστευτικές ροές

Εξάλλου, η μετανάστευση από χώρες εκτός της Ε.Ε. έχει μειωθεί σε σχέση με το ανώτατο επίπεδο που σημείωσε το 2007.

Παρόλα αυτά το 2011 η Ε.Ε. των 27 γνώρισε καθαρή αύξηση ύψους μισού εκατομμυρίου ατόμων, που ισοδυναμεί σε έναν μετανάστη από χώρα εκτός της Ε.Ε. ανά χίλιους κατοίκους της Ε.Ε..