Όπως ο άνθρωπος «ζητάει» κάθε πρωί καφέ για τόνωση πριν από μια απαιτητική ημέρα, έτσι και οι μέλισσες καταφεύγουν στην καφεΐνη για να «τονώσουν» τη μνήμη τους και να αποδώσουν καλύτερα στη δουλειά τους, την επικονίαση. Αυτό καταδεικνύουν τα αποτελέσματα μιας νέας μελέτης, που δημοσιεύονται στην επιθεώρηση Science.
Η Τζεραλντίν Ράιτ και οι συνάδελφοί της στο βρετανικό πανεπιστήμιο του Νιούκασλ είδαν ότι οι μέλισσες επιστρέφουν με μεγαλύτερη προθυμία σε κάποια φυτά, το νέκταρ των οποίων περιέχει καφεΐνη, καθώς σε χαμηλές συγκεντρώσεις η ουσία ενισχύει τη μακροπρόθεσμη μνήμη τους. «Το φυτό χρησιμοποιεί [την καφεΐνη] ως ναρκωτικό προκειμένου να μεταβάλει τη συμπεριφορά ενός επικονιαστή προς όφελός του», υποστήριξε η Ράιτ μιλώντας στους New York Times.
Δεν είναι η πρώτη φορά που μια έκθεση ρίχνει φως στην αλληλεπίδραση των μελισσών με τα φυτά, τα οποία παράγουν διάφορα χημικά που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των εντόμων. Τέτοια είναι η ζάχαρη στο νέκταρ, τα αρώματά τους ή ακόμη και ουσίες με καθαρτική επίδραση, η έκκριση των οποίων αποσκοπεί στην ταχύτερη διασπορά των σπόρων.
Θέλοντας να μελετήσουν την επίδραση της καφεΐνης στη μαθησιακή διαδικασία και στη μνήμη των μελισσών, η Ράιτ και η ομάδα της μέτρησαν αρχικά την ποσότητα καφεΐνης στην κίτρο (το γένος φυτών που περιλαμβάνει την πορτοκαλιά και τη λεμονιά) και στο καφεόδεντρο, από το οποίο εξάγονται οι κόκκοι του καφέ. Και οι δύο τύποι φυτών έχουν άνθη και οσμές που προσελκύουν τις μέλισσες, οι οποίες με τη σειρά τους τα βοηθούν στην παραγωγή περισσότερων καρπών και σπόρων.
Παρότι στα πρώτα στάδια των πειραμάτων η επίδραση της καφεΐνης δεν ήταν εμφανής, σταδιακά άρχισε να διαφαίνεται ότι επηρεάζει τη μνήμη των μελισσών, κάνοντάς τις να συσχετίζουν την οσμή με την «ανταμοιβή», δηλαδή την καφεΐνη. Η επίδραση φάνηκε καλύτερα στο πείραμα γύρω από τη μακροπρόθεσμη μνήμη του εντόμου, καθώς τριπλάσιος αριθμός μελισσών έδειχναν να θυμούνται το συσχετισμό οσμής-ανταμοιβής 24 ώρες μετά την αρχική έκθεση, ενώ οι διπλάσιες μέλισσες επιζητούσαν την καφεΐνη έπειτα από 72 ώρες.
«Εμείς δείχνουμε ότι η καφεΐνη, ένα συστατικό που βασικός οικολογικός του ρόλος είναι να απομακρύνει και να δηλητηριάζει τα φυτοφάγα ζώα, λειτουργεί ως ναρκωτικό σε οικολογικά κατάλληλες περιστάσεις», εξηγεί η Ράιτ. «Το φυτό ναρκώνει κρυφά τον επικονιαστή, κάτι που μπορεί να βοηθά την ίδια τη μέλισσα, αν και το φυτό ενδιαφέρεται περισσότερο να έχει έναν πιστό επικονιαστή».
