ΔΙΚΗ 17Ν
ΠΕΜΠΤΗ 6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2003
ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΕΩΣ: 09:05
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: ΜΙΧΑΗΛ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Καλημέρα σε όλους. Επαναλαμβάνεται η συνεδρίαση που έχει διακοπεί.
ΑΡΧΙΦΥΛΑΚΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, οι κρατούμενοι κ.κ. Ξηρός Χριστόδουλος, Ξηρός Βασίλειος, Ξηρός Σάββας και Σερίφης Παύλος δεν θα εισέλθουν καθόλου στην αίθουσα του Δικαστηρίου σήμερα. Ο κ. Γεωργιάδης θα έρθει αργότερα.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Να εκπροσωπηθούν.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Η εκπροσώπηση να γίνει από τον παρόντα συνήγορο τον κ. Φυτράκη για όλους ο οποίος δεν έχει κανένα πρόβλημα.
Σ. ΦΥΤΡΑΚΗΣ: Όλους να τους εκπροσωπήσω, αν γίνει κανένα λάθος θα το βρούμε.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αν υπάρχει κάτι αντίθετο με κάποιον θα σταματήσουμε αλλά δεν νομίζω ότι εσείς έχετε λόγο να πείτε εναντίον τους ούτε είπατε για κανέναν. Εσείς τους πελάτες σας υποστηρίζετε. Δι’ ελαχίστων τώρα για να μας μείνουν στο κεφάλι μας.
Σ. ΦΥΤΡΑΚΗΣ: Όσα χρειάζονται σύντομα πάντα. ¶λλωστε οι πιο μοντέρνες απόψεις είναι ότι πρέπει να είσαι σε ένα όριο 2-3 ωρών, 4 το περισσότερο γιατί μετά δεν υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας. Δεν πρόκειται να φτάσουμε αυτά τα όρια.
Συνοψίζοντας αυτά που είπαμε χθες γιατί είπαμε τις παρεμπίπτουσες αυτές υποθέσεις με τις οποίες ασχοληθήκαμε και θέλω να κάνω και δύο παρατηρήσεις γι’ αυτές τις παρεμπίπτουσες κυρίως για του Ρασίντ που έχει μια σημασία. Όταν αποφασίσαμε να μην εκδώσουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες κάναμε αυτά που έκανε και ο τελευταίος νόμος για το οργανωμένο έγκλημα. Δηλαδή κάναμε ένα φωτογραφικό νόμο και αλλάζαμε την αρμοδιότητα και τη δικαιοδοσία των Δικαστηρίων. Όλες οι περιπτώσεις που αφορούσαν αεροπλοΐα και τα παραπάνω τυχόν κακουργήματα που είχαν τελεστεί σε αεροπλάνο, δηλαδή ανθρωποκτονία θα υπάγονταν στο 111 του Κώδικα Ποινικής δηλαδή στην αρμοδιότητα των Τριμελών Εφετείων για τα κακουργήματα.
Αυτό ήταν ένας όρος σε μια άτυπη διαπραγμάτευση προφανώς για να πάμε να κάνουμε τη Δίκη αλλιώς δεν θα συναινούσε το άλλο μέρος έχοντας υπόψη του την συγκρότηση Δικαστηρίων στο Μικτό Ορκωτό Σύστημα τα οποία κατά την άποψή τους ήταν ανοιχτά και πολύ ελεύθερα στις κρίσεις τους για τα συγκεκριμένα ζητήματα.
Σκεφτείτε αφού πήραμε 2-1 στο πρωτόδικο του Τριμελούς Εφετείου για τα κακουργήματα. Ο ένας Εφέτης είχε την άποψη ότι έπρεπε να αθωωθεί. Στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο μάλλον θα τον είχαμε αθωώσει. Βλέπετε λοιπόν ότι και εκεί για να ρυθμίσεις ένα θέμα αυτού του τύπου κάνεις ένα φωτογραφικό νόμο και υπαγάγεις την περίπτωση στο Τριμελές Εφετείο για τα κακουργήματα. Η ίδια δηλαδή πρακτική που σε ένα άλλο στάδιο ακολουθήθηκε για να γίνει ο ειδικός νόμος ο οποίος πήρε όλα τα αδικήματα. Έκανε τη διεύρυνση αυτή για να μην πει ότι παίρνω μόνο τα πολιτικά αδικήματα, η ίδια πραγματική.
Αλλά υπάρχει και μία άλλη ερμηνευτική γραμμή την οποία δέχεται ενδεχομένως ένα μέρος της Διεθνούς Κοινότητας ερμηνεύοντας τους διεθνούς κανόνες η οποία λέει ότι σε αυτό που λέμε εμείς δεδικασμένο ότι δεν υπάρχει ποτέ δεδικασμένο στις υποθέσεις αυτού του τύπου. Αλλά τι υπάρχει; Αυτοτελής δικαιοδοσία κάθε χώρας να δικάζει όποτε βρει έναν κατηγορούμενο που του απεδόθη ενέργεια όχι μόνο για τα αεροσκάφη αλλά και σε άλλα επίπεδα και σε άλλου τύπου αδικήματα τα οποία χαρακτηρίζουμε με βάση τις διεθνείς συμφωνίες για την καταστολή της τρομοκρατίας. Να δικάζεται δηλαδή αυτός ο άνθρωπος με άλλα λόγια αν δεν πέσει σε μία περιοχή με θανατική ποινή αιωνίως.
Κάθε χώρα λέει μπορεί να ασκήσει τη δικαιοδοσία ελευθέρως. Αν πάμε σε αυτά τα μοντέλα καταλαβαίνετε ότι ορισμένα πράγματα που έχουμε εμείς κατακτήσεις και έχει και το ελληνικό δίκαιο κατακτήσεις κι αν έχει αυτές τις κατακτήσεις το ελληνικό δίκαιο το έχει γιατί έχει μία ιστορικότητα, έχει μια ιστορία η χώρα πάνω στις πολιτικές εξελίξεις. Αυτή η ιστορία έχει μία αντανάκλαση και στο νομικό επίπεδο.
Βάλαμε λοιπόν σε ένα νέο Σύνταγμα που κάναμε του 1975 το οποίο ήταν προοδευτικό, ανοιχτό, 2-3 διατάξεις μέσα οι οποίες ήταν σημαντικές, δεν είναι από τα άλλα Ευρωπαϊκά Συντάγματα ή από το αμερικανικό παρμένες. Αυτό το άρθρο που λέει «ο αγώνας για την ελευθερία και δεν τον εκδίδω τον αλλοδαπό›, το άλλο άρθρο το ακροτελεύτερο που λέει ποια μέσα χρησιμοποιώ για να υπερασπιστώ το δημοκρατικό σύστημα δεν υπάρχουν πουθενά αλλού. 5 ρήτρες λοιπόν ελευθερίας που έχουμε στο Σύνταγμα πρέπει να τις καταργήσουμε πλήρως και να προχωρήσουμε σε ένα μοντέλο τελείως κατασταλτικό ή να αφήσουμε και κάτι; Δεν λέω να μην κάνουμε μια προσαρμογή. Δεν λέω να μην ακούσουμε τι λέει η Διεθνής Κοινότητα. Να την ακούσουμε αλλά όχι να τα καταργήσουμε και όλα.
Εμείς λόγω της ιστορίας της χώρας και της ανάπτυξης της νομικής επιστήμης από πολύ παλιά χρόνια, εγώ διάβαζα ένα βιβλίο και το είπα τότε που δίκαζα τον Οζάμα, ήταν τότε το Πενταμελές Εφετείο σε πρώτο βαθμό, ένα ωραίο κομμάτι συντηρητικού συγγραφέα, του Τσουκαλά, ωραιότατο για τον πολιτικό αδικηματία. Αν έχω κέφι μπορεί να σας το διαβάσω και στο τέλος για να τελειώνω.
Έχει γράψει τόσα πράγματα η θεωρία για τον πολιτικό αδικηματία. Πρέπει να τα καταργήσουμε όλα και να πάμε στην πιο συντηρητική προσέγγιση η οποία να λέει «δεν υπάρχει πολιτικό αδίκημα›, οτιδήποτε και να έχει σκεφτεί, οποιοδήποτε μοντέλο και να έχεις στο κεφάλι εφόσον ασκήσεις βία δεν είσαι πολιτικός αδικηματίας. Να το επεκτείνουμε αυτό και στις ελαφρυντικές περιστάσεις; Να μην μπορούμε δηλαδή να κάνουμε και μια εξειδίκευση για συγκεκριμένα πρόσωπα από την εν γένει συμπεριφορά της και την ποιότητα και την ποσότητα της βίας ενδεχομένως που ασκήσανε και να του πούμε «εσένα θα σου δώσω και ένα ελαφρυντικό›.
Όταν δηλαδή έχω την περίπτωση του Παπαναστασίου για να επανέλθω και να συνοψίσουμε αυτά τα ζητήματα, τι θα παρεμπόδιζε το Δικαστήριό σας σε σχέση με ότι τον κατηγορείται, όποιο είναι το κατηγορητήριο, την ποιότητα που έχει το κατηγορητήριο ακόμη κι εσείς πείτε ότι είναι επαρκή τα δεδομένα να του δώσεις ελαφρυντικό μη ταπεινών αιτίων για πολιτικούς λόγους.
Λέτε ότι ήταν η πρώτη ομάδα που άρχισε αυτή την δραστηριότητα. Η πρώτη ομάδα νομίζω πολύ κοντά στα γεγονότα του ΄67-΄73, αυτής της δεκαετίας ΄65-΄75 άφηνε ένα περιθώριο να μπει πολιτικό ιδεολόγημα εσφαλμένο που να περιλάμβανε ενδεχομένως και τη βία, θα τον τιμωρήσεις αλλά δεν θα περικόψεις και ένα ελαφρυντικό που πρέπει να δώσεις για να κάνεις μια λύση ισορροπίας.
Όλα αυτά δηλαδή που βγήκαν από μια ιστορικότητα αυτής της χώρας πρέπει να τα συντηρήσουμε ακόμα. Δεν είναι ώρα να τα χάσουμε τελείως. Θα κάνουμε ρυθμίσεις αλλά θα έχουμε υπόψη μας και αυτές τις ας το πω κατακτήσεις χρησιμοποιώντας αυτόν τον όρο, κατακτήσεις που έκανε το πολιτικό σύστημα βάζοντας μερικούς κανόνες τις οποίες και τις διατηρεί κατά κάποιο τρόπο.
Είδα εκεί στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την καταστολή της τρομοκρατίας ότι η μόνη χώρα που έκανε επιφύλαξη είναι η Ελλάδα. Έκανε επιφύλαξη και είπε «αγώνα για την ελευθερία›. Παρά ταύτα όταν μας έτυχαν δυο κλασικές περιπτώσεις στη χώρα τα Δικαστήρια δεν είπαν ότι είναι αγώνας για την ελευθερία. Πήγανε στην ευρύτερη άποψη που ισχύει στην Ευρώπη, το ρυθμίζω διαφορετικά, το συγκρίνω με την ανθρώπινη αξία.
Είδα όμως και να δείτε ένα καινούριο κείμενο το οποίο ενδεχομένως να αποτελέσει για τον συνταγματικό χάρτη της νέας Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι στο προοίμιό τους έχουν μια ευρύτερη ρήτρα δικαιωμάτων που τυποποιεί την αξία του ανθρώπου. Μέσα σε αυτή την ευρύτερη ρήτρα περιλαμβάνονται η ελευθερία, ο αγώνας για την ελευθερία, ο αγώνας για την ισότητα ισότιμα με την αξία του ανθρώπου ως οντότητα. Περιλαμβάνονται άλλες αξίες που τυποποιούν δικαιώματα ατομικά και τυποποιούμε και τη φύση του συστήματος ισοτίμως.
Μπορούμε λοιπόν από αυτόν τον κανόνα να πάρουμε στοιχεία και να πούμε ότι και μερικά τιμήματα αυτών των αξιών εάν ένας στο ιδεολόγημα που έχει σε μια συγκροτημένη ομάδα νομίζει ότι τα εξυπηρετεί με την υποκειμενική του βούληση έστω κι αν δράσει με μέσα τα οποία περιλαμβάνουν τη βία μπορώ να τον αναγνωρίσω κρίνοντάς τον, κάνοντας και την σύγκριση με τα αποτελέσματα που είχε στον εξωτερικό περίγυρο, να τον αναγνωρίσω ως πολιτικό αδικηματία.
Σε αυτόν που αναγνωρίζω ως πολιτικό αδικηματία αν δεν πάω στην πρώτη φάση να ανατρέψω βέβαια ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές που έχουν επιβληθεί, δηλαδή να αλλάξω τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου και να κάνω όλα αυτά που είναι συνεκούμενα εάν τηρούσαμε τον συνταγματικό κανόνα που δίδει την αρμοδιότητα εκδίκασης των Πολιτικών Δικαστηρίων στα Μικτά Ορκωτά Δικαστήρια και αυτό ήταν κατάκτηση του ανοιχτού δημοκρατικού Συντάγματος του ΄75 και τον παλιότερο γιατί είναι παλιότερη η ρήτρα.
Εμείς κάνουμε ερμηνεία που περιορίζουμε αυτά τα δικαιώματα στη βάση του πολιτικού αδικηματία βέβαια, ποιος να τον κρίνει. Εάν δεν θέλετε και βγάλατε βέβαια μία απόφαση, εγώ δεν είμαι σύμφωνος με αυτή την απόφαση που είπατε ότι δεν είναι πολιτικά αδικήματα, προεχόντων πολιτικά αδικήματα είναι αλλά εν πάση περιπτώσει βγήκε αυτή η απόφαση. Δεν μπορούμε και στο στάδιο αυτό να κάνουμε τίποτα; Πρέπει να παραδοθούμε στη διεθνή έννομη ροπή προς την καταστολή του φαινομένου της πολιτικής βίας σε όλα τα επίπεδα; Νομίζω ότι έχουμε ένα περιεχόμενο ακόμα να μπορούμε να συζητήσουμε και να συνεχίσουμε σε μία κατεύθυνση τουλάχιστον περιορισμένης αναγνώρισης ορισμένων αντικειμενικών πραγμάτων.
Λέω λοιπόν συνοψίζοντας ότι παρά το ότι η γενική τάση φαίνεται ότι είναι αυτή η οποία περιγράφεται και αποτελεί τα τελευταία χρόνια τον κανόνα, παρά το ότι αυτή η γενική τάση στην Ελλάδα σε δυο μεγάλες περιπτώσεις δεν βρήκε σύμφωνη την πολιτεία, σε αυτή του Οζάμα και του Ρασίντ. Δεν την βρήκε σύμφωνη γιατί αρνηθήκαμε την έκδοση προς τις ξένες χώρες παρά την γενική τάση που υπάρχει. Με το νέο σύστημα έχουμε περιθώριο να κάνουμε ρυθμίσεις πιο προσαρμοστικές σε αυτά τα οποία ίσχυαν ως τώρα γι’ αυτό και σας ανέφερα και μερικές αποφάσεις στη νομολογία και στην εκτίμηση μερικών στοιχείων τα οποία ενδεχομένως μπορούσε να πει κανείς «τι μας λες τώρα, εμείς ξέρουμε ας πούμε για τα δακτυλικά αποτυπώματα τι θα κάνουμε›.
Σας τα είπα αυτά για να σας δείξω την προηγούμενη ροπή και αυτό που αναμένεται και πρέπει να γίνει τώρα που θα είναι σε συνάρτηση με το παλιότερο με τη σταθερή κατεύθυνση της νομολογίας, εν πάση περιπτώσει προσαρμοζόμενη στις άλλες απαιτήσεις του διεθνούς αγώνα που γίνεται για τον έλεγχο του φαινομένου της πολιτικής βίας ή τρομοκρατίας όπως λέγεται αλλά όχι και σε επίπεδο που θα αφήσουμε στο περιθώριο και όλους τους άλλους κανόνες που έχουμε τυποποιήσει τόσα χρόνια και με αυτές έχει λειτουργήσει το σύστημά μας.
Κλείνουμε αυτόν τον κύκλο και σας λέω, άκουσα και τον κ. Εισαγγελέα και μου λέει «δεν έχει και πολύ αιτιολογία εκείνη η απόφαση που μου διάβασες για το δακτυλικό αποτύπωμα›. Βεβαίως η αθωωτική απόφαση ακόμα κι αν πάω στα ευρωπαϊκά μοντέλα δεν χρειάζεται να έχει αιτιολογία πλήρη παρά να μην έχει αντιφάσεις χρειάζεται. Εγώ ταλαιπωρήθηκα με έναν κρατούμενο που είχαν αν πρέπει να έχει πλήρη αιτιολογία η αθώωση ή μερική αιτιολογία, αν πρέπει να απαντά γιατί είναι αθώος ή δεν χρειάζεται να απαντά γιατί είναι αθώος. Τελικώς επεκράτησε μια μέση άποψη στο ακυρωτικό και εν τέλει φτάσαμε να ζητούμε και αιτιολογία και από τους ενόρκους. Έκαναν και οι ένορκοι αιτιολογία κι έτσι γλίτωσε αυτός ο πολίτης, δεν θα του ξανακάναμε αναίρεση.
Αλλά σας διαβάζω και μια άλλη απόφαση που έχει αιτιολογία ομόφωνη για τα δακτυλικά αποτυπώματα και τι σημασία της. Ομόφωνη, την έγραψε προφανώς ο Προεδρεύων ο οποίος ήταν και άριστος νομικός και λέει 5-6 θέσεις πέραν αυτής που έχουμε εδώ. Είναι η απόφαση 219-222 του ΄92 του Μικτού Ορκωτού. Δυο λέξεις τι λέει για την αιτιολογία για τη σημασία του αποτυπώματος ως μόνον αποδεικτικό στοιχείο.
Εδώ έχετε και κάτι άλλο βέβαια αντιφατικό όμως. Ειδικά για την περίπτωση την οποία εξετάζω εγώ και υπερασπίζομαι, δηλαδή την περίπτωση του Παπαναστασίου είναι αντιφατικό το εύρημα, το στοιχείο της ομολογίας. Ένας λέει έτσι, ένας λέει αλλιώς. Ο ένας λέει ότι ήταν, ο άλλος λέει ήταν στις παρυφές, μπορεί να μην ήταν στην ενεργό δράση.
Λέει η απόφαση: Το Δικαστήριο αποφαίνεται ομόφωνα, Μικτό Ορκωτό βέβαια, ότι πρέπει να κηρυχθούν αθώοι οι δεύτεροι, τρίτος και τέταρτοι κατηγορούμενοι και των τριών αξιοποίνων πράξεων που κατηγορούνται και συγκεκριμένα της συμμορίας, δηλαδή το αντίστοιχο που είχαμε πριν του 187, της κατοχής και απόκρυψης όπλων, πυρομαχικών, εκρηκτικών υλών, εκρηκτικών μηχανημάτων που βρέθηκαν και κατασχέθηκαν στο ισόγειο κατάστημα Μαυρικίου κλπ γιατί τα μόνο αποδεικτικά από τη διαδικασία προκύψαντα στοιχεία τα οποία απετέλεσαν και τη βάση της ασκηθείσης κατ’ αυτών ποινικής δίωξης και της παραπομπής τους στη συνέχεια στο ακροατήριο και συγκεκριμένα τα τμήματα δακτυλικών αποτυπωμάτων και των τριών κατηγορουμένων σε ευχερώς μεταφερόμενα κινητά πράγματα καθημερινής και ελεύθερης κυκλοφορίας. 4 του δεύτερου κατηγορουμένου από τα οποία τα 2 στις σελίδες 21 και 32 του ξενόγλωσσου εγχειριδίου όπλων με τον τίτλο «ANS› και άλλα δύο στην τελευταία σελίδα εξασέλιδου κειμένου με τον τίτλο «Κείμενο για συζήτηση θέσεις› (αυτά τα αντίστοιχα που μου λέτε εδώ πέρα) και ένα τρίτου κατηγορουμένου σε λευκό επιστολικό φάκελο και ένα τέταρτο σε ξενόγλωσσο βιβλίο που βρέθηκαν στο προαναφερόμενο κατάστημα, η μετάβασή του στο οποίο έστω και μια φορά από κανέναν μάρτυρα δεν προέκυψε και τα οποία δακτυλικά αποτυπώματα αποτυπώνονται ευκρινώς στους πίνακες που συνοδεύουν την διαπίστωση δακτυλικών αποτυπωμάτων, η αποδεικτική αξία της οποίας αμφισβητήθηκε μεν από τους κατηγορουμένους χωρίς όμως αν επιχειρηθεί η προσβολή της ως πλαστής σε συνδυασμό με το γεγονός των περιοδικών φιλικών συναντήσεων των πιο πάνω κατηγορουμένων με τον πρώτο κατηγορούμενο που καταδικάστηκε λόγω της ταυτότητας των πολικών, ιδεολογικών και κοινωνικών αντιλήψεων, δεν κρίνονται επαρκή για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης των εγκλημάτων αυτών και τους κηρύσσει ομοφώνως αθώους.
Με μια συντηρητική και κατασταλτική προσέγγιση μπορούσε να πει το αντίθετο. Κρίνονται επαρκή. Εδώ κρίνει ότι δεν ήταν επαρκή. Γι’ αυτούς τους λόγους, αιτιολογημένα το κρίνει. Ήμασταν θα μου πείτε σε άλλο κλίμα; Όχι. Είναι απόφαση του 1992 και ήταν στις παρυφές που ψηφίστηκε ο δεύτερος αντιτρομοκρατικός νόμος της Νέας Δημοκρατίας τον οποίο δεν εφαρμόσαμε εδώ γιατί η πράξη ήταν προγενέστερη και είπαμε τώρα ότι δεν έχει αναδρομική ισχύ στο μεταβατικό στάδιο μέχρι να φτάσει στο ακροατήριο η σχετική διάταξη για να το πάμε στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων. Αλλά και στο Τριμελές να το πάμε και οι τρεις Δικαστές στο Πρωτοβάθμιο είπαν ότι συμφωνούν με την εκδοχή αυτή.
Βλέπετε λοιπόν ότι (έχω και πολλές άλλες αλλά δεν θέλω να ταλαιπωρήσω το Δικαστήριο, τα νούμερα θα σας αναφέρω κι αν θέλετε δείτε εσείς) οι οποίες ακόμα και τώρα τελευταία έκριναν πολύ αιτιολογημένα και με ανάλυση ότι δεν επαρκεί ένα δακτυλικό αποτύπωμα όπως είναι αυτό στην περίπτωση που συζητάμε του Παπαναστασίου για να δομήσει πλήρη κρίση και απόδειξη ότι είναι μέλος της Οργανώσεως αυτής. Εφόσον έχεις δυο αντιφατικές ομολογίες συγκατηγορουμένων, για να το πάρω και αυτό το δεδομένο και να το αξιοποιήσω όσο μπορεί κάποιος να το αξιοποιήσει.
¶ρα τελειώνοντας για τον Παπαναστασίου νομίζω ότι η θέση μας και στο πρώτο επίπεδο για τις τρεις απλές συνέργιες σε ανθρωποκτονίες, τετελεσμένες και όχι και για τη συμμετοχή σε Οργάνωση έχουν ερείσματα. Για μεν τις τρεις πρώτες σοβαρότατα ερείσματα εκτός αν θέλετε να κάνετε μεγάλη διεύρυνση και να πείτε ότι επειδή κρίνω καταρχήν ότι μπορεί να ήταν μέλος έχει πάρει οπωσδήποτε και στις άλλες πράξεις συμμετοχή.
Έχουν ερείσματα να κηρυχθεί αθώος λόγω αμφιβολιών και αν δεν κάνετε αυτή τη λύση πρέπει να δούμε το ζήτημα της παραγραφής της συμμετοχής με βάση τα δεδομένα που έχουμε, δεν προκύπτει ότι έχει συνεχίσει δραστηριότητα πέραν του 1985. Από κανένα άλλο στοιχείο δεν προκύπτει κάτι τέτοιο και περαιτέρω πρέπει να δούμε τις δύο περιπτώσεις, θα έλεγα και τρίτη περίπτωση ελαφρυντική που αρμόζει στον συγκεκριμένο κατηγορούμενο.
Η μεταγενέστερη συμπεριφορά είναι το ένα και σας διάβασα και αποφάσεις τι λένε για την μεταγενέστερη συμπεριφορά, η έννοια του πολιτικού αδικηματία είναι το δεύτερο. Είναι γνωστή, μια απόφαση του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου κι εδώ έκανε μια πρόοδο. Είναι η περίπτωση του Μαζιώτη η οποία έκρινε, την είχα δικάσει εγώ με την κα Βαγιανού, στον πρώτο βαθμό ομόφωνα ότι η τοποθέτηση του εκρηκτικού μηχανισμού που έκανε εκείνος ο κατηγορούμενος και η κατοχή των εκρηκτικών κινήθηκε από αίτια τα οποία είχαν σχέση με την πολιτική του ιδεολογία και δράση κατά της εταιρείας τάδε που ήταν στη Χαλκιδική και εκμεταλλεύθηκε τα χρυσωρυχεία της χώρας οι οποίες είδατε και αργότερα ποια ήταν η κατάληξή της. έκλεισε, έδιωξε τους ανθρώπους τους εργαζομένους κλπ. Υπήρχε μια κρίση λοιπόν σε εκείνη τη φάση. Αξιολόγησε λοιπόν ομόφωνα.
Ναι, αλλά όταν έκανε την πράξη του εκείνος ο κατηγορούμενος ο Μαζιώτης, οι εργάτες πάλι διαμαρτύρονταν ότι αν έρθει με όρους όχι σωστούς η εταιρεία, μπορεί να κλείσει και να χάσουν τη δουλειά τους. Την έχασαν εν τέλει. Αλλά τέλος πάντων δε μας νοιάζει τόσο η ιστορική δικαίωση του κάθε κατηγορουμένου, το θέμα είναι ότι δέχτηκε ένα Δικαστήριο να δώσει κι ένα ελαφρυντικό αυτού του τύπου.
Και νομίζω ότι στην περίπτωση του συγκεκριμένου κατηγορούμενου αρμόζει, διότι εάν δεχθείτε ότι ήταν, ήταν σε ομάδα που έχει μια συγκρότηση, ήταν σε μια ομάδα που είχε ένα ιδεολογικό πολιτικό ιδεολόγημα η οποία την διακατείχε και στη βάση αυτή έδρασε, έδρασε βέβαια με μέσα τα οποία περιελάμβαναν τη βία, αλλά πρέπει να κάνετε ανάλυση της συγκεκριμένης συμπεριφοράς του κατηγορουμένου ο οποίος περιγράφεται σε μορφές απλής συνέργιας για τις πράξεις της βίας.
Ως εκ τούτου παίρνοντας υπόψη και τη μεταγενέστερη θέση του που δεν περιγράφεται καμία ενεργητική πράξη, μπορείς να πεις ότι το αίτιο το οποίο τον οδήγησε στην τέλεση και στην εμπλοκή σε αυτή τη δραστηριότητα ήταν κυριαρχικώς το πολιτικό κίνητρο, η υποκειμενική του βούληση η οποία δεν ήταν εκ των πραγμάτων και a priori έξω από τους κανόνες του συστήματος με την έννοια των αξιών του συστήματος λόγω της προσβολής που έκανε και να δώστε μια ισορροπιστική λύση αναγνωρίζοντας ότι το κίνητρό του ήταν αυτό.
Δεν τον απαλλάσσει βέβαια από τις ποινές αλλά κάνει μια ρύθμιση λογική σε αυτό που θέλουμε να κάνουμε και για τους πολιτικούς αδικηματίες οι οποίοι αναπτύξει μια δραστηριότητα αυτού του τύπου. Νομίζω ότι το σύστημα το δικό μας έχει τη δυνατότητα αυτή να την κάνει, δε θα χάσει. Νομίζω λοιπόν ότι και για την περίπτωση αυτή ισχύουν αυτά τα ελαφρυντικά. Ακόμα θα μπορούσαμε να δώσουμε και του προγενέστερου έντιμου βίου. Βέβαια το ποινικό του μητρώο έχει μια μικρή περίπτωση, δεν ξέρω αν έχει καταδίκη ή όχι.
Αλλά έχω να σας πω ότι στην περίπτωση του Παλαιστίνιου που τον ζητούσαν οι Ιταλοί για μία βομβιστική ενέργεια στη Ρώμη, όταν τον δικάσαμε για την εισαγωγή στη χώρα όπλων και εκρηκτικών, περνώντας από τον Έβρο τον βρήκαμε και τον δικάσαμε και μετά τον φώναξαν οι Ιταλοί για μια μεγάλη ποσότητα εκρηκτικών, με διακεκριμένους δικαστές, και δεχτήκαμε ότι δεν ήταν η κατοχή διακεκριμένη, δηλαδή για εφοδιασμό Οργανώσεων τρομοκρατικών, και δεχτήκαμε το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου ενώ είχε έρθει η αίτηση των ιταλικών αρχών. Μεταγενέστερα δικάστηκε.
Το δεχτήκαμε το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου. Μπορούσαμε να πούμε «γιατί να του το δώσουμε; Αυτός έχει κάνει προσβολές ή του αποδίδονται σε μια χώρα της Ε.Ε., να μην του το δώσουμε›. Του το δώσαμε όμως το ελαφρυντικό κι έχει μια καλή σκέψη η απόφαση αυτή στην οποία ήταν Πρόεδρος ο κ. Ματθίας, στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων. Είναι η υπ’ αριθμ. 238/1984 απόφαση.
Γιατί σας τα λέω αυτά; Σας τα λέω διότι η τάση της νομολογίας στην Ελλάδα, χωρίς να είναι τελείως προσκολλημένη στην καταστολή, έκανε ρυθμίσεις ισορροπίας, σοβαρές ρυθμίσεις τέτοιες στη βάση και των αξιών που είχε το σύστημά μας στην ουσία για να απορροφήσει αυτά τα κινήματα και αυτές τις πιέσεις στη βαριά μορφή πίεσης που ασκούσαν στο κοινωνικό σύστημα. Αυτό έκανε. Δεν έκανε την πλήρη καταστολή. Αυτή ήταν η τάση. Τώρα εδώ αν βρισκόμαστε σε νέα περίοδο καταστολής, είναι το ζητούμενο.
Για τον κατηγορούμενο Παπαναστασίου εγώ αυτές τις σκέψεις ήθελα να σας εκθέσω και αυτό ζητάμε από το Δικαστήριό σας και θαρρώ πως έχουν μια σωστή στη βάση τους προσέγγιση, μπορεί να γίνουν αποκλίσεις προς διάφορες κατευθύνσεις, αλλά στη βάση τους είναι σωστή η προσέγγιση. Υπογραμμίζω και πάλι, για άλλη μια φορά την προσωπικότητα του συγκεκριμένου κατηγορουμένου, έχει μια αξία το πώς συμπεριφέρεται γενικώς, και στη διάρκεια της Δίκης και στη διάρκεια ενός μεγάλου μέρους της ζωής του.
Πηγαίνω τώρα στην περίπτωση του κατηγορουμένου Σερίφη, πολύ πιο ξεκάθαρη περίπτωση. Σας είπα χθες τις βασικές κατευθύνσεις που έχει η υπεράσπιση του Σερίφη για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Βεβαίως άκουσα με προσοχή την πρόταση του κ. Εισαγγελέως για την αθώωσή του, με τη φόρμουλα της παραγραφής. Και κάτι είχα πει κι εγώ στις Αρχές τότε που πήγε να απολογηθεί. Είπα, «ίσως το σύστημα έχει γίνει πολύ αυστηρό τώρα και να βρούμε μεγάλες ιστορίες και είπα ότι εν πάση περιπτώσει, δέχεστε αυτές τις ομολογίες και έχετε αναγάγει την ομολογία στον βασικό κανόνα αποδείξεως, ούτε στις νομικές αποδείξεις να είμαστε ούτε στο θρησκευτικό στάδιο, όπου η ομολογία ήταν το παν; Αφού το έχετε δεχθεί, δεν το δέχεστε και ολόκληρο;› τους είπα.
Αλλά μπήκε ο στρατολόγος, έγινε τόσο σχολαστική, δραματική ερμηνεία δύο παραγράφων σε αυτές τις ομολογίες συγκατηγορουμένων, τόσο σχολαστική που μόνο αν αναζητούσες με κάθε δύναμη γενίκευση για να βγάλεις τέτοιο συμπέρασμα, μπορούσες να το κάνεις. Σε κανένα επίπεδο οι δυο αυτές άλλες παράγραφοι καταθέσεων δεν μπορούν να βγάλουν αυτό το συμπέρασμα.
Και είπα τότε: Μα για σταθείτε, έχετε άλλο στοιχείο που να μπορείτε να στηρίξετε την ενοχή αυτού του κατηγορουμένου μέσα σε αυτό το βαρύ κλίμα που διάγουμε; Έχετε τίποτε άλλο; Δεν υπήρχε τίποτε άλλο και ανεπτύχθη η θεωρία ότι «μπορώ να σε προφυλακίσω, να σε κρατήσω δηλαδή προσωρινά, μπορώ να σε παραπέμψω στο ακροατήριο και να σε δικάσω με ένδειξη η οποία αποκλείεται να σε καταδικάσει.
Τότε γιατί να το κάνω; Για να ταλαιπωρήσω τον πολίτη αυτόν; Αν έχω δηλαδή δυο ενδείξεις οι οποίες δεν μου επιτρέπουν να κηρύξω ένοχο τον κατηγορούμενο εκ προοιμίου, μου έβαλε το σύστημα νομική απαγόρευση; Αφού θέλεις να έχεις μόνο δικαστές και να μη βάλεις ενόρκους και να περιορίσεις όλα τα άλλα, ας σου έβαζε έναν μικρό περιορισμό. Σου λέει λοιπόν ότι δεν μπορείς να τον κηρύξεις ένοχο. Και λέει το βούλευμα: «Ναι, είναι πραγματικότητα ότι μπορεί να μην μπορώ να τον κηρύξω ένοχο, αλλά δεν μπορώ να τον παραπέμψω, δηλαδή να τον ταλαιπωρήσω, να τον εκθέσω μπας και βρω κάτι άλλο;›
Αυτό δεν το λέει διότι η ανάκριση ό,τι είχε να συνεισφέρει το είχε συνεισφέρει. Αν ήταν να βρει κάτι άλλο θα το έβρισκε. Αλλά ειδικά για τον Σερίφη δεν είχε περιθώριο να το βρει. Τί θα έβρισκε; Ότι τον είδε ένας και έμπαινε στην τάδε πολυκατοικία που ήταν; Αμφίβολο. Λέει λοιπόν ότι παρά το ότι δεν μπορώ να σε καταδικάσω, σε στέλνω στο Δικαστήριο με αυτές τις ενδείξεις.
Το λέω αυτό γιατί μου είπαν «τί να έκανε ο μηχανισμός όταν είχε αυτά τα στοιχεία;› Τί να έκανε; Να μην τον στείλει; Να τον αφήσει; Θαρρώ πως είχε τη δυνατότητα να το κάνει αυτό. Να μην το στείλει.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: (εκτός μικροφώνου)
Σ. ΦΥΤΡΑΚΗΣ: Ενδείξεις να οδηγούν πού; Στο τίποτα; Να οδηγούν στην αθώωση; Ή είναι πιθανό να οδηγήσουν στην ενοχή; Πώς θα ήταν δυνατόν αφού ήταν ομολογίες συγκατηγορουμένων τί άλλο να λέγαμε; Τί άλλα στοιχεία είχατε; Τίποτε άλλο.
Τί να προφήτευε το Συμβούλιο; Ότι εσείς θα πείτε ότι «ξέρετε, αυτός ο κανόνας που με περιορίζει είναι αντισυνταγματικός και ως εκ τούτου εγώ θα τους καταδικάσω, αρκεί να το έχει πει ένας›. Έπρεπε εγώ να κάνω σε εκείνο το στάδιο αυτή την υπόθεση ή να την κάνω τώρα; ¶κουσα κάτι προσεγγίσεις τέτοιες, αλλά λέτε να κάνουμε στη χώρα τόσης έκταση καταστολή ώστε να πούμε ότι αυτός είναι αντισυνταγματικός;
Δεν είναι που του στερώ τον φυσικό δικαστή, δεν είναι να κάνω νόμο φωτογραφικό να του παίρνω την αρμοδιότητα και να βγάζω τους ενόρκους και να πιάνω όλα τα αδικήματα στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων, δεν είναι αντισυνταγματικά αυτά, είναι μέσα στους κανόνες, δεν θίγεται ο φυσικός δικαστής του άλλου που έκανε αδίκημα και θα πήγαινε το ’80, το ’70 στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο. Δεν θίγεται γιατί έχει αναδρομική δύναμη ο δικονομικός κανόνας.
Όλα αυτά είναι μια χαρά μέσα στο σύνταγμα. Μια προϋπόθεση σας αφήσαμε, θα τη βγάλουμε αυτή αντισυνταγματική. Έναν περιορισμό ήπιο στην προσέγγιση του αποδεικτικού υλικού άφησαν, γιατί ήξεραν τί θα συμβεί με αυτές τις προσεγγίσεις και θα τη βγάλουμε αντισυνταγματική. Εγώ έλεγα ότι δε θα συμβεί αυτό. Γι αυτό και έκανα κριτική και είπα ότι ακόμα και αυτή τη ρύθμιση να κάνετε, γιατί το στέλνετε αφού δε φαίνεται ότι προκύπτει κάτι το διαφορετικό;
Και κάναμε αυτή τη διαδικασία εδώ στο ακροατήριο. Τί προέκυψε; Ένα μέρος από αυτά που προέκυψαν στο ακροατήριο για τον Σερίφη, είχαν προκύψει και στην προδικασία. Γιατί και την πολιτική του θέση την είπε στη διάρκεια της προδικασίας και οι μάρτυρες Υπεράσπισης προσωπικότητες του πολιτικού και κοινωνικού βίου πήγαν και τα είπαν αυτά και όλοι έθεσαν αυτό το πρόβλημα για την περίπτωση αυτή.
Και τα άλλα δεδομένα υπήρχαν. Ας τα δούμε λοιπόν περιληπτικά όλα αυτά για να ολοκληρώσω την τοποθέτησή μου για την περίπτωση Σερίφη. Ποια είναι τα δεδομένα, οι ενδείξεις; Καταρχήν και στην ουσία, αν θέλουμε να κάνουμε σοβαρή προσέγγιση του υλικού, μία ομολογία συγκατηγορουμένου, η γνωστή ομολογία.
Αυτή η ομολογία από μόνη της, χωρίς τους περιορισμούς, μπορούσε και μπορεί να οδηγήσει έναν πολίτη σε καταδίκη; Είναι η πιο κλασική περίπτωση ομολογίας από τα στοιχεία που έχει, από τα δεδομένα που έχει, που δεν πρέπει να ληφθεί υπόψη από τα Δικαστήρια διότι περιλαμβάνει επιεικώς το λέω, σφάλμα. Δεν ξέρω αν έγινε συναλλαγή, αν έγινε καταπίεση, ό,τι θέλει ας έγινε, είναι όμως τέτοια η πορεία της απόσπασης αυτής της ομολογίας και της τυποποίησής σας, που δεν μπορεί να τη λάβει υπόψη του το Δικαστήριο.
Αυτός ο άνθρωπος προφανώς θα έχει ακούσει στην τηλεόραση ότι συλλαμβάνεται η 17Ν. Πάει λοιπόν και το πρωί της 25/7, ημέρα Πέμπτη, τί λέει στον ανακριτικό υπάλληλο και στις Αρχές της Αντιτρομοκρατικής; Τον καλούν σε απολογία, αρνείται τις κατηγορίες, ώρα 09:00. Αρνείται όλες τις κατηγορίες, «δεν ξέρω τον έναν, δεν ξέρω τον άλλον, δεν είμαι μέλος, δεν έχω κάνει τίποτε›.
Τί λέει στην πρώτη του φάση –προφανώς είχε σκεφθεί τί θα ερωτηθεί, όλα τα είχε σκεφθεί ο άνθρωπος αυτός, ή τίποτα. Την πραγματικότητα ήξερε και την έλεγε, μπορεί να είναι κι έτσι, μπορεί και να τα είχε σκεφτεί όλα και είπε «εγώ δε λέω τίποτα›. Ή είχε σκεφτεί την πραγματικότητα και την αποτύπωσε στην πρώτη του κατάθεση. Είχαμε ένα πιο ανοιχτό σύστημα επικοινωνιών με τα ΜΜΕ, έγινε ανακοίνωση από τη σχετική υπηρεσία του ελέγχου της τρομοκρατίας, η οποία είπε ότι «συνελήφθη σήμερα αυτός ο κύριος τάδε ο οποίος δεν συμπράττει με τις Αρχές και είναι αρνητικός›. Το άκουσα στην τηλεόραση. Κάπως έτσι ελέχθη.
Και πηγαίνει στις 16:45, απογευματάκι, στον Τακτικό Ανακριτή, του οποίου του έχουν αναθέσει την ανάκριση, πηγαίνει χωρίς δικηγόρο και ζητά προθεσμία. Ασκεί δικαιώματα δηλαδή που είχε. Και του δίδεται η προθεσμία. Στις 25 πηγαίνει, δίνεται προθεσμία για τις 26/7 στις 16:00. Υποθέτω ότι θα γύρισε στις αρμόδιες Υπηρεσίες φύλαξής του. Τί θέλετε να μου πείτε τώρα, ότι είδε όραμα από τις 16:00 και μετά αποκαλυπτικό, άλλαξε την άποψή του και είπε «θα πω την αλήθεια τώρα›;
Και δε μπορούσε να περιμένει, κανείς δε μπορούσε να περιμένει ως την άλλη μέρα στις 26 του μήνα, 16:00 η ώρα, διότι αυτά τα οράματα μπορεί να μην είναι σταθερά, να έρχονται και να παρέρχονται και να μη μένουν μόνιμα στη συνείδηση ή η αντίληψη να μην είναι ακριβής και να χάνεται στη διάρκεια και στο πέρασμα του χρόνου. Εμείς λοιπόν, επειδή θέλαμε να ενισχύσουμε την αντιτρομοκρατία και να βρούμε αυτούς τους πρωταιτίους που είναι και ένα από τα πιο ωραία και πιο σημαντικά στοιχεία τί κάνουμε;
Αυτός προφανώς θα φώναξε κάποιον και του είπε «είδα ένα όραμα, έχω αποφασίσει, πώς το θέλετε να έγινε; Θα τα πω όλα, το σκέφτηκα τώρα στις 6 η ώρα›; Θα του είπαν αυτοί «θες να τα πεις, αύριο το μεσημέρι πήγαινε να τα πεις, σου έχουμε κανονίσει ραντεβού με τις Αρχές να τα πεις›. Γιατί να τα πει νωρίτερα; Θα τα ξεχνούσε; Δε θα τα θυμόταν αν ήταν η πραγματικότητα η αντικειμενική; Μα και αν δεν ήταν η αντικειμενική πραγματικότητα δε θα τη θυμόταν πάλι να την πει την άλλη μέρα; Τόσο φοβερό πρόβλημα ήταν αυτό; Πάει λοιπόν και κινείται ολόκληρος ο μηχανισμός και αργά τη νύχτα.....
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: (εκτός μικροφώνου)
Σ. ΦΥΤΡΑΚΗΣ: Εγώ σας είπα: θέλετε όραμα, όραμα. Θέλετε μίλησε η συνείδησή του χωρίς κανένα κίνητρο και πήγε και τα είπε; Θέλετε συναλλαγή και πήγε και τα είπε; Συναλλαγή για το τί θα κάνει και ποια θα είναι τα αποτελέσματα του αν θα πει αυτό και τί παρεμβαίνει σε αυτές τις συναλλαγές; Θέλετε του τα έγραψαν που λέει αυτός; Οτιδήποτε θέλετε, είναι αυτό συνδυαζόμενο με την ταχύτητα που γίνεται αυτή η πράξη το βράδυ.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (εκτός μικροφώνου)
Σ. ΦΥΤΡΑΚΗΣ: Όλα θα κριθούν στην ιστορία από το τί πραγματικά έχει συμβεί, τί βιώνουμε πραγματικά και αν αυτό υλοποιεί την πραγματικότητα και οδηγεί στην ελευθερία και στην καλοπέραση των ανθρώπων, όλα αυτά θα κριθούν έτσι. Εγώ λέω τί μεσολάβησε και στις 23:00 καλείται πάλι ο Ανακριτής, κλείνεται ειδικό ραντεβού και πάει για να πει αυτά τα οποία λέει και είπε αυτά που περιγράφονται εδώ. Και τί μεσολάβησε μετά και τα πήρε πίσω;
Είπε «δε συμφωνώ με αυτά τα οράματα που έχω πει›. Εσείς δίνετε πολύ απλουστευτική εξήγηση. Θαρρώ πως είναι πιο σύνθετη. Αλλά επειδή εμείς έχουμε ένα αυστηρό μοντέλο δικαιοσύνης και δικαιοσύνη πρέπει να παρέχουμε και να κρίνουμε αυτά τα προβλήματα με βάση τους κανόνες της λογικής και όχι μόνο της διαίσθησης, τί λέει η λογική λοιπόν εδώ πέρα που την επικαλούμαστε: ότι σοβαρά θα πάρω υπόψη μου αυτά που λέει για να στείλω κατηγορούμενο έναν πολίτη άλλο αν δεν έχω άλλα στοιχεία; Να τα ψάξω τα άλλα στοιχεία, να κάνω ό,τι θέλετε για να ψάξω να του βρω άλλα στοιχεία. Να τα συνδυάσω με όσους θέλετε τρόπους, να κάνω όλες τις έρευνες, να πάω στα παλιά, να πάω στα νέα.
Αλλά εδώ, στον Σερίφη είχαμε πάει και στα παλιά, ο μηχανισμός εννοώ. Τον είχε ελέγξει στα παλιά. Τί θέλετε να μου πείτε; Ότι από το 1976 τον είχε δυο χρόνια προφυλακισμένο και έκανε τις δίκες αυτές; Λάθος κι εκεί. Οι ένορκοι, ο δικαστής Κανέλλος, λάθος τα έκανε κι αυτός. Τον αθώωσε ο Κανέλλος. Μαζί ήταν και ο Γιαννόπουλος ο μακαρίτης, τον αθώωσαν κτλ. Λάθος ολόκληρη η αντίσταση για την οποία, εν πάση περιπτώσει, όλοι λέτε καλά λόγια γι αυτήν την αντίσταση.
Η Φλέμινγκ κατέθεσε στη δίκη του την πρώτη. Ο Πλασκοβίτης κατέθεσε, δεν το είχε πάρει κι αυτός χαμπάρι, εξηπατήθη, δεν ήξερε τί γινόταν. Ο μακαρίτης Ηλιού κατέθεσε, δεν το είχε πάρει χαμπάρι. Όλη η αντίσταση της χώρας πήγε και κατέθεσε, διαβάστε τα. Όλοι έκαναν λάθος. Αλλά έχω και κάτι άλλα έγγραφα εγώ που τα βρήκα σε κάτι χαρτιά ψάχνοντας τη δικογραφία. Τον αθώωσαν, δεν ξέχασα υπηρεσίες μετά την αθώωση, να μην τον παρακολουθούν, να μην τον ελέγχουν. Δεν το ξέχασαν.
Έχω ένα έγγραφο από μια άλλη δικογραφία, -δεν ξέρω τί λέει εκείνος ο δικονομικός κανόνας, μπορείς να φέρεις έγγραφα χωρίς να έχει γίνει αμετάκλητη αυτή η Δίκη κτλ., έχω τον περιορισμό αυτόν και πρέπει να τον σεβαστώ- έχω ένα έγγραφο όμως που 260 πολίτες στην Ελλάδα το ’77-’78 προς το ’80, μετά την αθώωση οι υπηρεσίες να τους λένε τι κάνουν και τι ράνουν και πότε μπαίνουν στα αεροπλάνα και πάνε στο εξωτερικό και πότε φεύγουν και να τους αναφέρουν και όλα και πού πήγαν και τι έκαναν. Μέσα σε αυτό το εμπιστευτικό έγγραφο περιλαμβάνεται πρώτος και καλύτερος ο Γιάννης Σερίφης. Είχε αθωωθεί, δεν το πίστεψαν. Είπαν «να τον ψάχνουμε κι άλλο›.
