Σε τρεις αραβικές χώρες ανατολικά της Αιγύπτου, Συρία, Μπαχρέιν και Υεμένη, οι διαδηλωτές κινητοποιήθηκαν πέρυσι κατά των κυβερνήσεών τους, αλλά δεν μπόρεσαν να τις ανατρέψουν. Οι λόγοι είναι διαφορετικοί σε κάθε χώρα, αλλά υπάρχουν και κάποια κοινά σημεία. Στις χώρες αυτές τα καθεστώτα άντεξαν επειδή ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει πολλά να χάσει αν η κυρίαρχη ελίτ προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις ή ανατραπεί.
Στη Συρία και το Μπαχρέιν, η θρησκευτική ταυτότητα εξηγεί τη νομιμοφροσύνη προς την εξουσία. Οι διαδηλωτές στο Μπαχρέιν μπορεί να επιμένουν ότι το πρόγραμμά τους είναι κοσμικό και δημοκρατικό, αλλά όλοι γνωρίζουν ότι μια δίκαιη εκλογική αναμέτρηση θα έφερνε στην εξουσία τους Σιίτες, που αποτελούν την πλειοψηφία.
Στη Συρία, πάλι, η δημοκρατία θα σήμαινε ότι οι Αλεβίτες θα έδιναν τη θέση τους στους Σουνίτες.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι διαδηλωτές στις δύο αυτές χώρες έχουν μια κρυφή ατζέντα, γράφει ο Πάτρικ Κόκμπερν στην «Ιντιπέντεντ». Απλώς οι πολιτικές αντιπαραθέσεις ακολουθούν τους θρησκευτικούς διαχωρισμούς. Στο Μπαχρέιν, οι δυνάμεις ασφαλείας είναι εξ ολοκλήρου σουνιτικές. Στο αποκορύφωμα της καταστολής, η κυβέρνηση κατεδάφισε σιιτικούς ναούς με το επιχείρημα ότι δεν είχαν άδεια.
Αντίθετα με την Τυνησία και την Αίγυπτο, η θρησκευτική ομοιογένεια της κυρίαρχης ελίτ στη Συρία και το Μπαχρέιν αναγκάζει τους ανώτερους αξιωματούχους να στηρίξουν το καθεστώς για να μη χάσουν τα προνόμια και τις εξουσίες τους.
Η διαμάχη μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών, που μοιάζει πολύ με τη διαμάχη Καθολικών και Προτεσταντών στην Ευρώπη κατά τον 16ο και τον 17ο αιώνα, δεν έχει πάψει να κλιμακώνεται μετά την ιρανική επανάσταση του 1979. Ο πόλεμος μεταξύ Ιράν-Ιράκ την περίοδο 1980-1988 και ο εμφύλιος πόλεμος στο Ιράκ την περίοδο 2006-2007 όξυναν τις εντάσεις. Φυσικά ήταν προς το συμφέρον του Σαντάμ Χουσεϊν στο Ιράκ, της οικογένειας Ασαντ στη Συρία και της δυναστείας αλ-Χαλίφα στο Μπαχρέιν να παίξουν αυτό το χαρτί και να ζητήσουν αλληλεγγύη από τους ομοθρήσκους τους.
Η διαμάχη μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί η εξέγερση κέρδισε στη βόρεια Αφρική, αλλά όχι και στ' ανατολικά της Αιγύπτου. Κάθε πλευρά έχει πίσω της κράτη που στηρίζονται στη θρησκεία, τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, που αγωνίζονται εδώ και 30 χρόνια για τον έλεγχο της περιοχής. Η κυβέρνηση Ασαντ μπορεί να είναι απομονωμένη, αλλά όχι στο βαθμό που είχε απομονωθεί ο Καντάφι πριν από την πτώση του. Το Ιράν θα κάνει ό,τι μπορεί για να διατηρήσει στην εξουσία τον σημαντικότερο σύμμαχό του στον αραβικό κόσμο. Οι πολυάριθμοι εχθροί του Ιράν, πάλι, προσπαθούν να αποδυναμώσουν την κυβέρνηση της Τεχεράνης μέσα από μια αλλαγή καθεστώτος στη Δαμασκό.
Αυτές οι περιφερειακές διαμάχες εγγυώνται τη συνέχιση της κρίσης. «Το 2012 θα είναι μια από τις πιο ασταθείς χρονιές για τη Μέση Ανατολή», προβλέπει ένας υπουργός μιας από τις χώρες του Κόλπου. Η Συρία και η Υεμένη βρίσκονται στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου, το Μπαχρέιν παραμένει διχασμένο, ενώ η αναταραχή επηρεάζει και άλλες χώρες της περιοχής.
Ενας από τους λόγους που η ισλαμική σιιτική κυβέρνηση του Ιράκ στράφηκε τις τελευταίες εβδομάδες εναντίον σουνιτών ηγετών είναι ο φόβος της Βαγδάτης ότι μπορεί να αντιμετωπίσει σύντομα ένα εχθρικό σουνιτικό καθεστώς στη Δαμασκό. Η πολιτική ελίτ των Σιιτών θέλει άμεσα να ενισχύσει τη θέση της.
Ας δούμε πού βρίσκεται η Υεμένη δέκα μήνες μετά την έναρξη της εξέγερσης. Οι διαδηλωτές εξακολουθούν να συγκεντρώνονται στη Σαναά, ενώ πολλοί έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Η νοσηλεία του προέδρου Σάλεχ στη Σαουδική Αραβία δεν οδήγησε σε θρίαμβο της εξέγερσης, γιατί ανέλαβε την εξουσία ο γιος του Αχμεντ, αρχηγός της Εθνοφρουράς. Οι διαδηλωτές προστατεύονται, όμως, από στρατιώτες που είναι πιστοί στον στρατηγό Αλί Μουχσίν αλ-Αχμάρ, διοικητή της Πρώτης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας, και τον Χαμίντ αλ-Αχμάρ, ένα δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία.
Στη Συρία και το Μπαχρέιν υπάρχει κίνδυνος η απογοητευμένη αντιπολίτευση να στραφεί σταδιακά στη βία. «Κανείς δεν ξέρει τι να κάνει με τη Συρία», ομολογεί ένας ηγέτης στη Μέση Ανατολή. Μια εξωτερική επέμβαση δεν είναι πιθανή. Σε μια τέτοια συγκυρία, δεν είναι καθόλου περίεργο ότι άρχισαν να εκρήγνυνται στη Δαμασκό τα πρώτα παγιδευμένα αυτοκίνητα.
Οι ελπίδες που γέννησε η Αραβική Ανοιξη αρχίζουν να σβήνουν, καταλήγει ο Κόκμπερν. Οι ειρηνικές διαμαρτυρίες ανήκουν πια στο παρελθόν. Σύντομα μπορεί να δώσουν τη θέση τους στις εμφύλιες αντιπαραθέσεις.
Πηγή: The Independent, ΑΠΕ-ΜΠΕ
