Προβλέψιμες δεκαετίες νωρίτερα και με επιπτώσεις ακόμη και για το παγκόσμιο κλίμα είναι οι εκρήξεις των υπερηφαιστείων, σύμφωνα με τα αποτελέσματα νέας μελέτης που βασίστηκε στην ανάλυση κρυστάλλων από το ηφαίστειο της Σαντορίνης.

Παρότι δεν πρόκειται για υπερηφαίστειο (δηλαδή σε γενικές γραμμές ηφαίστειο που μπορεί σε μία έκρηξη να εκτοξεύσει πάνω από 500 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος), ο Τιμ Ντρούιτ και οι συνάδελφοί του από το Πανεπιστήμιο Μπλεζ Πασκάλ της Γαλλίας επέλεξαν να επικεντρωθούν σε αυτό της Σαντορίνης για να μάθουν περισσότερα για τον τρόπο λειτουργίας της δεξαμενής μάγματος τέτοιων ηφαιστείων. Όπως άλλωστε εξηγεί ο ίδιος «όλες αυτές οι γιγαντιαίες εκρήξεις αποτελούν παρόμοια συμβάντα, στα οποία οδηγούν οι ίδιες διεργασίες».

Συσσώρευση μάγματος

Τα υπερηφαίστεια ενδέχεται να «κοιμούνται» για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες πίστευαν ότι μπορούν μέσω μετρήσεων και δεδομένων να προβλέψουν μια έκρηξη λίγους μήνες πριν αυτή λάβει χώρα. Ο Ντρούιτ πιστεύει ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει πολύ νωρίτερα. «Όταν τα ηφαίστεια ξυπνούν και το μάγμα αρχίζει να ανεβαίνει στην επιφάνεια ραγίζοντας τους βράχους στην πορεία του, στέλνει σήματα», λέει. «Υπάρχουν σεισμικές ενδείξεις, η επιφάνεια παραμορφώνεται, οι εκπομπές αερίων αυξάνονται – και όλα αυτά μπορούν να ανιχνευθούν.»

Πώς όμως μπορεί κανείς να προβλέψει τις εκρήξεις πριν καν ανιχνεύσει αυτές τις σαφείς ενδείξεις; Έως σήμερα, λέει ο ερευνητής, η κυρίαρχη άποψη ήταν ότι το μάγμα συσσωρεύεται επί χιλιάδες χρόνια προτού εκτοξευτεί με την έκρηξη. Η νέα μελέτη ανατρέπει τα δεδομένα. «Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι υπάρχει μια φάση, κατά την οποία η συσσώρευση μάγματος επιταχύνεται σε μια περίοδο λίγων δεκαετιών – η οποία είναι εκπληκτικά μικρή αν σκεφτεί κανείς πόσες χιλιάδες χρόνια ανάπαυσης προηγήθηκαν αυτής της έκρηξης.»

Η υπόθεση αυτή, κατά τον Ντρούιτ, αποδεικνύεται μέσω της ανάλυσης των κρυστάλλων ελαφρόπετρας από τη Σαντορίνη. «Οι αλλαγές στη σύνθεση των κρυστάλλων με την πάροδο του χρόνου μας 'αφηγήθηκε' μικρές ιστορίες για το πώς εξελίχθηκε το ίδιο το μάγμα», λέει. «Αυτό που βρήκαμε ήταν ότι όλοι οι κρύσταλλοι δημιουργήθηκαν σε διάστημα λίγων δεκαετιών από την έκρηξη.»

Δυνατότητα έγκαιρων προβλέψεων;

H μελέτη, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύονται στην επιθεώρηση Nature, ανοίγει το δρόμο για την ανάπτυξη ενός συστήματος έγκαιρης πρόβλεψης δυνητικά καταστροφικών ηφαιστειακών εκρήξεων μέσω της ανίχνευσης αλλαγών στις δεξαμενές μάγματος με σύγχρονες μεθόδους.

«Εάν δεν παρατηρεί κανείς αυτά τα ηφαίστεια με τα σωστά όργανα, μπορεί να μην διαπιστώσει ότι ξυπνούν παρά μόνο λίγους μήνες πριν εκραγούν», σημειώνει ο καθηγητής. «Εάν όμως διαθέτει τα σωστά όργανα - και εφόσον μπορούμε να ερμηνεύσουμε τα σήματα που στέλνουν αυτά τα ηφαίστεια- μπορεί ίσως να έχει προειδοποίηση πολλά χρόνια νωρίτερα».