Η κλιματική αλλαγή που αποδίδεται εν μέρει στις ανθρώπινες δραστηριότητες δεν άρχισε πρόσφατα, στην εποχή των ορυκτών καυσίμων, αλλά έχει τις ρίζες της στην προβιομηχανική εποχή, υποστηρίζουν Γερμανοί και Αμερικανοί ερευνητές. Χρησιμοποιώντας περίπλοκα υπολογιστικά μοντέλα, είδαν ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση, οι οποίες προήλθαν από την αποψίλωση των δασών καθώς ο πληθυσμός αυξανόταν, ευθύνονται για το 9% της ανόδου της θερμοκρασίας που βιώνει σήμερα ο πλανήτης.
«Όσο νωρίτερα παράγονται οι εκπομπές, τόσο λιγότερη είναι η επίδρασή τους στο σημερινό κλίμα», εξηγεί η επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας στο Ινστιτούτο Μετεωρολογίας Μαξ Πλανκ Γιούλια Πόνγκρατς. «Τμήμα των εκπομπών όμως μένει στην ατμόσφαιρα για μεγάλο χρονικό διάστημα - από αιώνες έως χιλιετίες».
Όταν ένα δάσος αποψιλώνεται π.χ. μέσω μιας πυρκαγιάς, διοξείδιο του άνθρακα εκπέμπεται άμεσα στην ατμόσφαιρα. Τα φυτά που σαπίζουν ωστόσο, εκπέμπουν τον άνθρακά τους στην ατμόσφαιρα για πολύ μεγαλύτερες χρονικές περιόδους, ακόμη και για αιώνες. Επιπλέον, ο ίδιος άνθρακας μπορεί να μείνει στην ατμόσφαιρα για αρκετούς αιώνες προτού απορροφηθεί από τα δάση ή τη θάλασσα. Συνεπώς, όπως λένε οι επιστήμονες, ένα τμήμα του διοξειδίου του άνθρακα από τα δάση που αποψιλώθηκαν το 19ο αιώνα και ακόμη νωρίτερα, παραμένει σήμερα στην ατμόσφαιρα.
Η Πόνγκρατς σημειώνει ότι οι υπολογισμοί για τη συμβολή κάθε χώρας στο ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα επικεντρώνονται στην περίοδο μετά από το 1840. Μεταξύ 800 και 1850, ο πληθυσμός της Γης πενταπλασιάστηκε ξεπερνώντας το ένα δισεκατομμύριο, αυξάνοντας τις καλλιέργειες και, κατά συνέπεια, την αποψίλωση. Με το κόψιμό τους όμως, τα δέντρα όχι απλώς παύουν να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα κατά τη φωτοσύνθεση, αλλά σαπίζουν εκλύοντας το αέριο του θερμοκηπίου που είχαν αποθηκευμένο.
Οι ερευνητές βρήκαν, ανατρέχοντας σε ιστορικά αρχεία και φιλτράροντας τα δεδομένα μέσα από κλιματικά μοντέλα, ότι το 5% του «επιπλέον» διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα - των εκπομπών δηλαδή που δεν θα υπήρχαν χωρίς τις ανθρώπινες δραστηριότητες- χρονολογείται από την προβιομηχανική εποχή, πριν από το 1850.
Τις πταίει;
Το ποσοστό των εκπομπών αυτών ποικίλει για κάθε περιοχή. Χαρακτηριστικό είναι ότι, ενώ η εκπομπές της Κίνας ή της Ινδίας άρχισαν σχετικά πρόσφατα να αυξάνονται, στις ίδιες περιοχές η αποψίλωση ήταν ιδιαίτερα εκτεταμένη, με τις προβιομηχανικές εκπομπές τους να ανέρχονται στο 10-40% επί του συνόλου των εκπομπών τους. Σήμερα, οι περισσότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που οφείλονται στην αποψίλωση, προέρχονται από τους τροπικούς.
«Πρόκειται για μια καθαρά επιστημονική μελέτη και πολλά από τα ζητήματα που σχετίζονται με το ποιος ευθύνεται, βγαίνουν εκτός του επιστημονικού πεδίου», λέει η Πόνγκρατς. «Όταν όμως κανείς αποδίδει τη σημερινή κλιματική αλλαγή σε διάφορες περιοχές του κόσμου, τότε η εικόνα αλλάζει εάν λάβουμε υπόψη και τα προβιομηχανικά δεδομένα».
Αυτή η ιστορική μελέτη των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μοιραία στέκεται και σε γεγονότα που άλλαξαν τη ροή της Ιστορίας. Για παράδειγμα, με την εισβολή των Μογγόλων στην Ασία, οι εκπομπές μειώθηκαν καθώς τα δάση αναπτύχθηκαν και πάλι με τις μετατοπίσεις πληθυσμών. Παρόμοια αποτελέσματα, αν και σε μικρότερη έκταση, είχε και η Μαύρη Πανώλη στην Ευρώπη.
