Ένα πολύτιμο εργαλείο θα έχουν σύντομα στα χέρια τους οι αστρονόμοι –πρόκειται για ένα νέο παγκόσμιο δίκτυο τηλεσκοπίων, το οποίο θα μπορεί να παρακολουθεί και να καταγράφει τα διάφορα μακρινά αστροφυσικά γεγονότα που βρίσκονται σε εξέλιξη στον ουρανό.
Το υπό ανάπτυξη δίκτυο 4 Pi Sky περιλαμβάνει τρία ραδιοτηλεσκόπια νέας γενιάς τα οποία βρίσκονται στην Ευρώπη (Low Frequency Array-LOFAR), τη Νότια Αφρική (MeerKAT) και τη Δυτική Αυστραλία (ASKAP). Στόχος του δικτύου είναι να αναζητήσει ενεργητικές μαύρες τρύπες, συγκρουόμενα άστρα νετρονίων και άλλες μυστηριώδεις αστροφυσικές εκρήξεις, γυρνώντας πίσω στον χρόνο ως τις απαρχές του σύμπαντος και τη γέννηση των πρώτων άστρων.
Ειδικά το ραδιοτηλεσκόπιο LOFAR ανιχνεύει χαμηλής συχνότητας ραδιοκύματα τα οποία προέρχονται από τη γέννηση του σύμπαντος, λίγο μετά το Μπιγκ Μπανγκ. Με αυτόν τον τρόπο, οι επιστήμονες θα έχουν τη δυνατότητα να παρατηρήσουν γεγονότα «ταξιδεύοντας» στον χρόνο, με τη βοήθεια των άλλων δύο ραδιοτηλεσκοπίων στο νότιο ημισφαίριο, που θα λειτουργούν σε υψηλότερες συχνότητες σε σχέση με το LOFAR, ώστε οι αστρονόμοι να έχουν μια πληρέστερη εικόνα. Τα χαμηλής συχνότητας ραδιοκύματα θα μπορούν να διαπεράσουν τα διαστρικά αέρια που κρύβουν τις μακρινές περιοχές του σύμπαντος για τους γήινους παρατηρητές.
Επικεφαλής του πενταετούς προγράμματος θα είναι ο καθηγητής Ρομπ Φέντερ της Σχολής Φυσικής και Αστρονομίας του βρετανικού πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, σύμφωνα με την εφημερίδα Telegraph. Το 4 Pi Sky χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC).
Το νέο δίκτυο τηλεσκοπίων θα είναι σε θέση να παρατηρεί όλο τον ουρανό μέσα σε λίγες μόνο μέρες αντί για μήνες και έτσι να εντοπίζει χιλιάδες τέτοια συμβάντα, λειτουργώντας σαν ένας «κοσμικός φακός», που θα ρίχνει φως στη «σκοτεινή εποχή» του σύμπαντος, πριν καν δημιουργηθούν οι γαλαξίες. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι, μεταξύ άλλων, το 4 Pi Sky θα μπορέσει να εντοπίσει τις πρώτες πηγές των βαρυτικών κυμάτων και έτσι να ελέγξει την ορθότητα των θεμελιωδών θεωριών για τη βαρύτητα.
Για πρώτη φορά, οι αστρονόμοι θα έχουν τη δυνατότητα, χρησιμοποιώντας ένα νέο λογισμικό, να συνδέονται διαδοχικά από το ένα τηλεσκόπιο στο άλλο, καθώς η Γη περιστρέφεται και έτσι να μην χάνουν από τα μάτια τους ένα εξελισσόμενο αστροφυσικό συμβάν. Το δίκτυο θα συνεργάζεται επίσης με επίγεια οπτικά τηλεσκόπια και με το τροχιακό τηλεσκόπιο ακτίνων-Χ MAXI, που βρίσκεται τοποθετημένο στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Με τον τρόπο αυτό, οι αστρονόμοι θα «βλέπουν» σε πολλαπλά μήκη κύματος της ακτινοβολίας, ώστε να εντοπίζουν καλύτερα κάθε πηγή των ραδιοκυμάτων.
«Καθώς θα μπορούμε να παρατηρούμε τον ουρανό σε συχνότητες που δεν έχουν εξερευνηθεί ποτέ στο παρελθόν, είναι πιθανό ότι θα κάνουμε μερικές απρόσμενες ανακαλύψεις. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί ξανά στο παρελθόν, όταν οι ερευνητές άρχισαν να χρησιμοποιούν για πρώτη φορά παρατηρητήρια ακτίνων Χ και μικροκυμάτων», δήλωσε ο Φέντερ. Μετά το LOFAR και το 4 Pi Sky, θα ακολουθήσει η κατασκευή του ακόμα πιο φιλόδοξου τηλεσκοπίου Square Kilometer Array, το οποίο θα έχει ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες παρατήρησης.
