Η Έρημος Ατακάμα στη βόρεια Χιλή είναι ένα από τα πιο αφιλόξενα τοπία στον πλανήτη, με τη μέση ετήσια βροχόπτωση να μην ξεπερνά το ένα χιλιοστόμετρο. Από αυτήν την απέραντη έρημο, ηλικίας 15 εκατομμυρίων ετών, ξεπροβάλλει σαν χίμαιρα μια... καταπράσινη όαση, με καλλιέργειες, ζώα, ακόμη και αμπέλια.
Πρόκειται για το Gen Project, ένα φιλόδοξο πείραμα που άρχισαν το 1985 επιστήμονες και επαγγελματίες του κλάδου των βιώσιμων τεχνολογιών, με στόχο να διαπιστώσουν εάν μια κοινότητα ανθρώπων μπορεί όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά και να είναι αυτάρκης σε ένα τόσο αφιλόξενο περιβάλλον.
Η ιδέα «γεννήθηκε» σε μια πολύ ταραχώδη περίοδο στην Ιστορία της Χιλής, που βρισκόταν τότε υπό το ζυγό του Αουγκούστο Πινοτσέτ. Τότε, λέει ο πρόεδρος του ομίλου Gen, Πέδρο Αράντα «η ανεργία ξεπερνούσε το 30%. Μίλησα με πολλούς φίλους μου επιστήμονες, ρωτώντας τους τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να δημιουργήσουμε ευκαιρίες απασχόλησης». Βασική πηγή έμπνευσής τους αποτέλεσαν τα ισραηλινά κιμπούτς, αυτάρκεις συλλογικές κοινότητες, όπου οι γεωργικές εργασίες αποτελούσαν άξονα της καθημερινής ζωής.
Μια όαση στην έρημο
Παρότι η θερμοκρασία συχνά ξεπερνά τους 32 βαθμούς Κελσίου, ενώ οι υδάτινοι πόροι είναι λιγοστοί, οικογένειες αγροτών από τη Βολιβία κατόρθωσαν να εισαγάγουν στην άγονη γη την καλλιέργεια λαχανικών –κυρίως- που όπως λένε, ευνοούνται από τις καιρικές συνθήκες: παντζάρια, λάχανο, φασόλια, σπανάκι, τομάτες, καρότα, ακόμη και σταφύλια, από τα οποία μάλιστα οι ντόπιοι παράγουν το ιδιαίτερο «Κρασί της Ερήμου». Εκτρέφουν επίσης κοτόπουλα, χήνες, κουνέλια και κατσίκες.
Η τεχνητή όαση απέχει μόλις 20 χιλιόμετρα από τις ακτές της Χιλής και καλύπτει τις ανάγκες της σε νερό χάρη σε γεωτρήσεις, ενώ το πόσιμο νερό για οικιακή χρήση μεταφέρεται εκεί από την πλησιέστερη πόλη. Οι κάτοικοί της όμως εκμεταλλεύονται στο έπακρο τη μοναδική πηγή πλούτου στην έρημο: τον Ήλιο. Οκτώ οικογένειες ζουν σε σπίτια που τροφοδοτούνται από ηλιακούς συλλέκτες στη στέγη τους.
«Ζούμε σε όμορφα, φιλόξενα σπίτια χάρη στην ηρεμία της ερήμου και αυτό είναι κάτι που πολύς κόσμος αποζητά», λέει η Μπλάνκα Γκουτιέρες, η οποία κατοικεί σε ένα από αυτά τα σπίτια. «Επιπλέον, καθώς βρισκόμαστε κοντά στην πόλη, με την ηλιακή ενέργεια μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε όλες τις σύγχρονες ανέσεις: έχουμε τηλεόραση, ηλεκτρονικούς υπολογιστές και Ίντερνετ».
Ένα ανοιχτό «εργαστήριο» εφαρμογής πρωτοποριακών ιδεών
Η έρημος αποτελεί... πρόσφορο έδαφος και για την εφαρμογή πρωτοποριακών ιδεών, που καθιστούν ακόμη πιο άνετη τη ζωή των τυχερών κατοίκων της βιώσιμης όασης. Μία από αυτές είναι ο ηλιακός φούρνος, μια γυάλινη κατασκευή, η οποία χρησιμοποιεί καθρέφτες για να κατευθύνει το ηλιακό φως στον «πυρήνα» της, όπου μπορεί κανείς να βράσει νερό ή να μαγειρέψει κρέας, λαχανικά, σούπες κ.λπ.
Μια άλλη τέτοια ιδέα είναι ο «συλλέκτης ομίχλης», που αιχμαλωτίζει την πυκνή ομίχλη της ερήμου και την μετατρέπει σε νερό, με το οποίο ποτίζονται οι καλλιέργειες. Οι ερευνητές του Gen Project πειραματίζονται επίσης με τα βιοκαύσιμα, ενώ αναζητούν τρόπους να καταστήσουν ενεργειακά αποδοτικότερα τα ίδια τα σπίτια στην κοινότητα. Προτεραιότητά τους ωστόσο αποτελεί η προσέλκυση νέων εθελοντών, που θα προθυμοποιηθούν να εγκαταλείψουν τις ανέσεις της πόλης για να εγκατασταθούν σε μια πράσινη όαση στη μέση του πουθενά.
