*Του Μπέντζαμιν Κ. Σόβακουλ
Μπορεί η πυρηνική κρίση στην Ιαπωνία να είναι ένας εφιάλτης, αλλά δεν αποτελεί πρωτοφανές φαινόμενο. Στην πραγματικότητα, είναι το τελευταίο από μια σειρά πυρηνικών ατυχημάτων που περιλαμβάνουν τήξη πυρηνικών αντιδραστήρων, εκρήξεις, πυρκαγιές και διαρροές ψυκτικού υγρού. Πρόκειται για ατυχήματα που έχουν προκύψει στη διάρκεια της φυσιολογικής λειτουργίας των σταθμών αλλά και σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης λόγω ξηρασίας ή σεισμού.
Η πυρηνική ασφάλεια προϋποθέτει ακρίβεια στη χρήση της ορολογίας. Η Ρυθμιστική Επιτροπή Πυρηνικής Ενέργειας στις Ηνωμένες Πολιτείες συνήθως διαχωρίζει τα πυρηνικά γεγονότα σε δύο κατηγορίες, τα «συμβάντα» και τα «ατυχήματα». Τα συμβάντα αφορούν σε απρόβλεπτα περιστατικά και τεχνικές βλάβες που προκύπτουν στη διάρκεια της φυσιολογικής λειτουργίας του σταθμού και δεν συνοδεύονται από έκλυση ραδιενέργειας εκτός του σταθμού ή σοβαρή βλάβη του εξοπλισμού. Τα ατυχήματα περιλαμβάνουν είτε έκλυση ραδιενέργειας εκτός σταθμού είτε σοβαρή βλάβη του εξοπλισμού του εργοστασίου.
Η Διεθνής Κλίμακα Πυρηνικών και Ραδιολογικών Συμβάντων είναι ένα σύστημα ταξινόμησης των πυρηνικών και ραδιολογικών συμβάντων σε επτά βαθμίδες με σειρά σπουδαιότητας. Στα επίπεδα 1-3 κατατάσσονται τα «συμβάντα», ενώ τα επίπεδα 4-7 ταξινομούνται τα «ατυχήματα». Στην έβδομη βαθμίδα κατατάσσονται τα «Σοβαρά Ατυχήματα Επιπέδου 7», τα οποία περιλαμβάνουν «έκλυση ραδιενεργούς υλικού σε μεγάλη κλίμακα με διευρυμένες επιπτώσεις για την υγεία και το περιβάλλον, η οποία απαιτεί τη λήψη προγραμματισμένων και εκτεταμένων αντιμέτρων».
Με βάση αυτή την κατάταξη, ο αριθμός των πυρηνικών ατυχημάτων, ακόμη και εάν συμπεριληφθούν οι τήξεις των πυρήνων των πυρηνικών αντιδραστήρων στους σταθμούς Νταϊτσι και Νταϊνί της Φουκουσίμα, είναι μικρός. Εάν, όμως, επαναδιατυπωθεί ο όρος του πυρηνικού ατυχήματος έτσι ώστε να περιλαμβάνει τα συμβάντα που προκαλούν είτε απώλεια ανθρώπινων ζωών, είτε υλικές ζημιές άνω των 50.000 δολαρίων, η εικόνα που προκύπτει είναι εντελώς διαφορετική.
Τουλάχιστον 99 από τα πυρηνικά ατυχήματα που κατεγράφησαν τα έτη 1952-2009 πληρούν τις προϋποθέσεις αυτού του ορισμού. Οι συνολικές ζημίες που προκάλεσαν αποτιμώνται σε 20,5 δισ. δολάρια ή σε 330 εκατ. δολάρια ετησίως κατά μέσο όρο για τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Σε αυτόν τον απολογισμό δεν περιλαμβάνεται, ασφαλώς, η καταστροφή της Φουκουσίμα.
Στην πραγματικότητα, εάν συγκριθεί με άλλες πηγές ενέργειας, η πυρηνική ενέργεια βρίσκεται υψηλότερα σε επίπεδο θανάτων από το πετρέλαιο, το λιγνίτη και το φυσικό αέριο και έρχεται δεύτερη μετά τα υδροηλεκτρικά φράγματα. Μετά την καταστροφή του Τσέρνομπιλ το 1986 έχουν καταγραφεί 57 ατυχήματα. Σε λίγα μόνο εξ αυτών υπήρξαν νεκροί, οι οποίοι όμως ξεπερνούν σε αριθμό τα θύματα από αεροπορικά δυστυχήματα αμερικανικών αερογραμμών μετά το 1982.
Υπάρχει και μια άλλη κατάταξη πυρηνικών ατυχημάτων, στην οποία συνυπολογίζονται και άλλες κατηγορίες κόστους, εκτός από τις ανθρώπινες ζωές και τις υλικές ζημιές. Αυτές περιλαμβάνουν τον τραυματισμό ή τη μόλυνση των εργαζομένων με ραδιενέργεια, καθώς και τις βλάβες που δεν προκάλεσαν απαραίτητα διακοπή της λειτουργίας του σταθμού ή διαρροή ραδιενέργειας. Η συγκεκριμένη κατάταξη περιλαμβάνει 956 συμβάντα για τα έτη 1942-2007. Σύμφωνα με μία άλλη καταμέτρηση, στα πυρηνικά εργοστάσια μόνο των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν καταγραφεί περισσότερα από 30.000 περιστατικά το διάστημα που μεσολάβησε από το ατύχημα του 1979 στο Three Mile Island της Πενσιλβάνια έως το 2009 -πολλά εκ των οποίων θα μπορούσαν να είχαν προκαλέσει την τήξη των πυρήνων των αντιδραστήρων.
Τα λάθη, όμως, δεν περιορίζονται στα πυρηνικά εργοστάσια. Από τα ατυχήματα που σημειώθηκαν στο σταθμό επανεπεξεργασίας Savannah River έχει εκλυθεί δεκαπλάσια ποσότητα ραδιενεργού ιωδίου απ' ό, τι στο ατύχημα του Three Mile Island. Επίσης, μια φωτιά που ξέσπασε στο εργοστάσιο Gulf United στη Νέα Υόρκη το 1972 προκάλεσε τη διαρροή άγνωστης ποσότητας πλουτωνίου με αποτέλεσμα τη μόνιμη διακοπή της λειτουργίας του εργοστασίου.
Το 1957, στο συγκρότημα επανεπεξεργασίας Mayak Industrial Reprocessing Complex στα νότια Ουράλια Όρη της Ρωσίας, εξερράγη μια δεξαμενή αποθήκευσης οξικών αλάτων του νατρίου απελευθερώνοντας μια τεράστια ποσότητα ραδιενεργού υλικού σε μια έκταση άνω των 20.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με αποτέλεσμα 272.000 άνθρωποι να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Τον Σεπτέμβριο 1994, προκλήθηκε έκρηξη στον ερευνητικό αντιδραστήρα Serpong της Ινδονησίας από την ανάφλεξη αέριου μεθανίου που διέρρευσε από έναν αποθηκευτικό χώρο όταν ένας εργαζόμενος άναψε το τσιγάρο του.
Ατυχήματα έχουν καταγραφεί ακόμη και όταν οι πυρηνικοί αντιδραστήρες βρίσκονται εκτός λειτουργίας για ανεφοδιασμό ή αποθήκευση του αναλωμένου πυρηνικού καυσίμου. Το 1999, κατά τη φόρτωση αναλωμένου πυρηνικού καυσίμου, οι διαχειριστές ανακάλυψαν ότι η προστατευτική επένδυση ψευδάργυρου-άνθρακα είχε αρχίσει να παράγει υδρογόνο με αποτέλεσμα να προκληθεί μια μικρή έκρηξη.
Δυστυχώς, τα επιτόπια ατυχήματα στους πυρηνικούς αντιδραστήρες και τις εγκαταστάσεις καυσίμου δεν αποτελούν τη μοναδική αιτία ανησυχίας. Τον Αύγουστο 2003, η διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος στις βορειοανατολικές πολιτείες της Αμερικής απέδειξε ότι σε περισσότερους από 12 πυρηνικούς αντιδραστήρες στις ΗΠΑ και τον Καναδά δεν λειτουργούν σωστά οι εφεδρικές ντιζελογεννήτριες. Στη διάρκεια της διακοπής, οι αντιδραστήρες στο Οντάριο αντί να αποσυνδεθούν αυτόματα από το δίκτυο και να παραμείνουν σε κατάσταση αναμονής, βγήκαν εντελώς εκτός λειτουργίας. Μόνο δύο από τους δώδεκα αντιδραστήρες ανταποκρίθηκαν σύμφωνα με τον σχεδιασμό τους.
Όπως έλεγαν χαρακτηριστικά το 2008 οι νομικοί σύμβουλοι σε θέματα περιβάλλοντος, Ρίτσαρντ Γουέμπστερ και Τζούλι Λεμενς, «η πυρηνική βιομηχανία μοιάζει με τον χρηματοοικονομικό κλάδο πριν την κρίση: υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι για τους οποίους δεν έχει γίνει σωστή διαχείριση ή αξιολόγηση».
Αυτή η κατάσταση είναι -τουλάχιστον- ανησυχητική, δεδομένου του μεγέθους της ζημιάς που είναι ικανό να προκαλέσει ένα πυρηνικό ατύχημα. Η τήξη του πυρήνα ενός αντιδραστήρα 500 megawatt που βρίσκεται σε απόσταση 30 μιλίων από μία πόλη μπορεί να προκαλέσει τον ακαριαίο θάνατο περίπου 45.000 ανθρώπων και τον τραυματισμό άλλων 70.000 ανθρώπων, ενώ οι υλικές ζημιές που θα προκληθούν θα ξεπεράσουν τα 17 δισ. δολάρια.
Εάν είχε πετύχει η επίθεση της Αλ Κάιντα στο πυρηνικό εργοστάσιο του Indian Point κοντά στη Νέα Υόρκη, σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο για την 11η Σεπτεμβρίου 2001, 43.700 άνθρωποι θα είχαν βρει ακαριαίο θάνατο και άλλοι 518.000 θα πέθαιναν σταδιακά από καρκίνο, ενώ το κόστος της αποκατάστασης των υλικών ζημιών θα ξεπερνούσε τα 2 τρισ. δολάρια.
Για να μιλήσουμε με συγκεκριμένους αριθμούς, ας δούμε ένα παράδειγμα από το βιβλίο μου με τίτλο «Contesting the Future of Nuclear Power» που πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα. Ας υποθέσουμε ότι δέκα εκατομμύρια άνθρωποι εκτίθενται στη ραδιενέργεια που εκλύεται από την πλήρη τήξη ενός πυρηνικού αντιδραστήρα (όταν δηλαδή οι προστατευτικές υποδομές του αντιδραστήρα καταστρέφονται ολοσχερώς εκθέτοντας το εσωτερικό του αντιδραστήρα στην ατμόσφαιρα). Σε αυτή την περίπτωση, περίπου 100.000 άνθρωποι θα πέθαιναν εντός έξι εβδομάδων από οξεία ακτινοπληξία. Περίπου 50.000 άνθρωποι θα βίωναν οξεία αναπνευστική δυσφορία και 240.000 θα παρουσίαζαν οξύ υποθυρεοειδισμό. Περίπου 350.000 άνδρες θα γίνονταν άμεσα στείροι, ενώ σε 100.000 γυναίκες θα διακοπτόταν η εμμηνόρροια και 100.000 παιδιά θα γεννιούνταν με γνωστικές ανεπάρκειες. Τέλος, θα σημειώνονταν χιλιάδες έκτακτες αποβολές και περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι θα εμφάνιζαν κάποια μορφή καρκίνου.
Τα τελευταία χρόνια, οι υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας ανά τον κόσμο έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο σε πολιτικό επίπεδο, διατεινόμενοι ότι πρόκειται για μια ασφαλή, καθαρή και αξιόπιστη πηγή ενέργειας εναλλακτική των ορυκτών καυσίμων. Τα ιστορικά δεδομένα, ωστόσο, δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Ίσως η τραγωδία που βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ιαπωνία να σταθεί εμπόδιο στην υλοποίηση της πυρηνικής αναγέννησης.
*Ο Μπέντζαμιν Κ. Σόβακουλ είναι καθηγητής στο Lee Kuan Yew School of Public Policy του Εθνικού Πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης, συγγραφέας του βιβλίου «Contesting the Future of Nuclear Power» και ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου «The International Politics of Nuclear Power».
Copyright: Project Syndicate, 2011.
